Lögberg - 19.01.1956, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 19. JANÚAR 1956
7
Markverð og falleg bók
THE SASKATCHEWAN ICELANDERS
A Strand of the Canadian Fabric
eftir W. J. LINDAL dómara
Þessi bók er fimmtíu ára
minnig Saskatchewan fylkis
og hefir það að markmiði að
sýna fram á þátttöku íslend-
inga í landnáminu og í upp-
fyllingu þeirra krafa, sem
landsskuldinni fylgja Bókin
er rituð í vinsemdaranda til
allra og alls þess, er hún
fjallar um.
Höfundurinn nam heimilis-
rett í Saskatchewan og af
þeirri eign sem og öðru erfiði,
hafði hann sig áfram í marg-
þaettu skólanámi. Helztu ævi-
atriði viðvíkjandi störfum og
menntun höfundar er að finna
a kápu bókarinnar, svo sem
nú er mikið um. Ber þar vel
saman við það, sem Páll heit.
Reykdal skrifaði um Walter
Líndal fyrir nokkrum árum
síðan og dáðist að harðfengi
hans og staðfestu í vosbúð og
erfiði hér á vötnunum, þá lítið
meir en barn að aldri, í fram-
sókninni til æðra mennta.
Höfundur tileinkar konu
sinni bókina. Svo viðurkennir
hann hjálp, sem honum hefir
verið látin í té úr ýmsum átt-
um við samningu þessa víð-
tæka ritverks.
Þá skrifar prýðilega falleg-
an formála höfuðsmaður sögu
deildar Háskóla Saskat-
ehewan (University of Sask-
atchewan) og formaður út-
breiðslunefndar fimmtíu ára
afmælishátíðarinnar 1955, —
Próf. George W. Simpson.
Próf Simpson ræðir bæði með
sæmd og velvild um bókina
og höfund hennar. Þar að auki
eru menn minntir á þann
sannleika, að bók sem þessi,
gildir bæði fyrir nútíð og
framtíð. Nútíðin er svo nærri
minningunum og lífi dagsins;
einnig sérlega markverður
minnisvarði fyrir þá framtíð,
er núverandi dagurinn er
genginn til viðar og lífið hefir
hregið sína alþekktu hulu yfir
tíðindin, sem á undan eru
gengin.
Næst kemur kafli, sem höf.
uefnir ‘Author’s Introduction’
eða Kynning höfundar. Er
það sérlega fróðlegur og at-
hyglisverður þáttur.
Aðalbókin er í fjórum
heildarþáttum og fjórtán
köflum, alt lifandi og fræð-
andi frásögn. Byrjar úti á Is
^andi og aftur í fornöld
^linnist á ættir vorar og upp
ruria, bókmenntir og sögu oj
sýnishorn lögð fram í bundm
°g óbundnu máli. Höfundu
þeldur svo áfram í gegnun
vesturförina, landnám vestra
toluvert mikið af daglegu líf
andnámsáranna, einkum
sérstökum byggðum, alls stað
ar greinilega frá sagt, þv
Sehi tekið er fyrir og víða bók
est ártöl og mánaðardaga:
rásalgnarinnar. Margir oj
jherkilegir þættir enda megii
ókarinnar. Dagurinn hækk
ar og hitnar, hjá nýkomna
fólkinu, eftir því sem lengra
sækir á bókina. Kröfur lands-
ins nýja koma ósjálfrátt til
manrja og kvenna og fjöldinn
allur mætir þeim á sigrandi
hátt. Borgarlífið tekur við af
frumbýlingsárunum. — Unga
kynslóðin stígur fram á sjón-
arsviðið og haslar sér völl í
menntun og starfi. Lífið er
bæði erfitt og glæsilegt og
vonirnar brenna bjart í sálum
þeirra ungu. — Þá kemur 4.
ágúst 1914.
Þeir ungu fóru af því þeir
fundu skylduna kalla sig, —
skylduna við ríkið og landið,
sem hafði alið þá og menntað.
Margir þeir miðaldra og eldri,
vildu gjarnan fara, en það
gekk misjafnlega fyrir þeim
að komast.
Það eru ágætar myndir og
þar með málsgreinar í bók-
inni, einnig nafnalistar. —
Myndir og málsgreinar af
öllum piltunum, sem féllu,
frá Saskatchewan í báðum
styrjöldunum og nafnalistar
allra þeirra manna og kvenna,
sem innrituðust úr þessu um-
rædda fylki, svo sem hægt
var að ná í, en það reyndist
erfitt að finna sumt þar af.
Höfundur umræddrar bókar,
Walter J. Lindal, var á meðal
þeirra, sem innrituðust í her-
inn og fór yfir. Hann fékk
gaseitrun í lungun og dvaldi
á tæringarheimilinu Ninette
í tvö ár, sem afleiðing af því.
Slík reynsla er oft dýrkeypt-
ur peningur að þekkingu lífs-
ins, en Mr. Lindal hefir veizt
þrek til að sigra það. —
Nafnalistar landnema fylgja
köflum byggðanna, hverri og
einni fyrir sig. Myndir eru
margar í bókinni: 1. Lands-
uppdráttur af Saskatchewan-
fylki, Víkingaskip, þá lands-
uppdráttur af íslandi, þá er
ágæt mynd af þreskingu með
hestafli, þá er mynd af ,Önnu‘
þegar hún var lítil stúlka, og
svo aftur þegar hún er orðin
amma. Á síðari myndinni
horfir amma á Sánkti Kláus í
sjónvarpi um jólin ásamt
barnabörnum sínum. Vafa-
laust er myndin rétt. Mann-
úðin á sinn sterka aðdrag-
anda, samt hygg ég að þær
séu fleiri íslenzku ömmurnar
vestra, sem kjósi að horfa á
upphaflegu jólamyndina, að
minsta kosti á sjálfa jólanótt-
ina, heldur en Kláus gamla
þó margt gott megi um hann
segja.
Frásögnin um jólahaldið
bæði á íslandi og hér fyrst á
árum, er ágæt og vafalaust
rétt í þessum kafla. Einnig
mylid í frásögn af broslegri
þröngsýni, er brugðið upp frá
landnámsárunum á bls. 71.
Þá er mynd af aldraðri
konu, sem spinnur á rokkinn
sinn, það minnir á það sem
sagt var á íslandi fyrrum: „Að
kona, sem ekki kynni að koma
ull í fat og mjólk í mat, væri
ekki fær um að giftast“.
Konan, sem sýnd er við rokk-
inn sinn þarna í bókinni,
hefir vafalaust uppfyllt þetta
stóra lögmál. Hún er bæði fríð
og aðsópsmikil, heldur vel
um lagðinn en horfir einbeitt
á heiminn, á meðan hún þarf
að líta upp. Hér, sem víðar,
er ágæt frásögn um lifnaðar-
háttu og búskap landnem-
anna.
Það eru um níutíu myndir
í bókinni, af ýmsum tegund-
um. Mönnum og konum, flest
sem farin eru héðan; af lands-
uppdráttum, vinnubrögðum,
áhöldum alla leið frá Víkinga
skipum í fornöldinni, uxum,
hestum, þreskivélum, og upp
í loftför. Þá eru húsin, sem
fyrst voru byggð og ein þrjú
stór og reisuleg hús, sem
byggð voru stuttu ef-tir alda-
mótin; eitt nærri Wynyard,
annað næfri Churchbridge og
það þriðja nærri Kindersley.
Síðustu kaflar bókarinnar
fjalla um yngri kynslóðina og
framsókn hennar til dáða. Það
hefir verið mikið verk að
kanna það, sem til þarf til að
gera þær ályktanir, sem til
eru færðar me& rökum að þvi
er virðist. En vel sé þeim, sem
gefur unga fólkinu byr undir
vængi.
Víðast hvar virðist vera lýst
nákvæmlega högum og hátt-
um bygðanna, svo að mann
undrar hve miklu að höfund-
ur hefir komið í verk. Samt
er hér eitt aðriði, sem æski-
legt hefði verið að meira
hefði verið sagt um, en það
er landnámið sjálft við Leslie.
Um leið og maður þakkar
háttvirtum höfundi fyrir allt,
sem hann segir um Leslie, því
það er í alla staði prýðilegt,
þá hefði verið vel til fallið að
minnast meir á landnámið
sjálft, eins og t. d. gert er um
Foam Lake og Þingvalla-
byggðirnar, því frá því 1908
og í næstu þrjátíu til þrjátíu
og fimm árin var mikið starf-
að og stritað í ýmsum veðrum
og margvíslegu andrúmslofti
tímanna í Leslie-héraðinu.
Lönd voru brotin úpp strax
meira og minna, á uxum og
hestum, heimili byggð, smá
og stór, en þrotlaus vinna
árum saman var einkenni
þeirra allra. Svo þegar fram í
sótti, urðu menn, auk venju-
legrar vinnu, að sækja skól-
ana fyrir börn sín um há-
vetur, ár eftir ár milli skepnu-
hirðinga á málum heima fyrir.
Þeir fengu stundum svalann
í andlitið, því það er alkunn-
ugt, að þrátt fyrir það hve
yndislegar hliðar að Sléttan á
í sinni tilveru, vetur, sumar,
vor og haust, þá er það altítt
að kuldinn að vetrinum er frá
tíu „fyrir neðan“ og allt niður
í fjörutíu, jafnvel fimmtíu
stig.
Einstaöku menn eru enn í
bygðinni, sem komu snemma.
Jón Goodman kom ungur
drengur með móður sinni
ekkju, Margréti Goodman
1905. Og var hann því búinn
að vera í bygðinni í fimmtíu
ár í vor, 1955. Jón er með af-
brigðum duglegur maður og
fylginn sér við hvað sem hann
fæst. Jón hefir tekið mikinn
þátt í öllum stóru málunum:
kirkju- og skólamálum og
pólitík, og er nú fyrir löngu
orðinn formaður fyrir sam-
vinnu verzlunarfélagsskapn-
um á þessum slóðum. Þau Jón
Goodman og Sesselja kona
hans stunda búskapinn enn af
miklum dugnaði. Og það er
mjög ánægjulegt að heim-
sækja þau.
Ásgeir Gíslason, er nú um
mörg ár stórbóndi í byggð-
inni og hefir búið þar eitt-
hvað um fimmtíu ára skeið
líka. Ásgeir er mikill atorku-
maður og á konu sér sam-
henta í dugnaði og heimilis-
haldi. Ásgeir hefir tekið þátt
í stóru málunum líka, virkan
og stöðugan þátt í skólastjórn,
símastjórn, er í sveitastjórn
og stjórn samvinnuverzlunar.
Og þess utan hefir Ásgeir
oftar en einu sinni reynst
hjálparhella þeim er erfitt
áttu. Þau Ásgeir og Bergljót
eiga tíu uppkomin og efnileg
börn, sem öll hafa hlotið
meira og minna af æðri skóla-
menntun. Og nú er heimili
þeirra eins og það sem maður
hugsar sér gott og gamalt
greifasetur, sem yndislegt er
að dvelja á.
Hjá Sigbirni og Önnu sál.
konu hans kom fljótlega upp
stórt og umfangsmikið heim-
ili, á landnámsárunum og
áfram. Það var lengi mið-
punktur gleðskapar og rausn-
ar fyrir eldri og yngri. Þau
hjón tóku þátt í ýmis konar
félagsskap bygðarinnar um
langt skeið og að sumu leyti
til þess síðasta. Fleira mætti
tilgreina, en hér skal staðar
numið með þeta.
Af kennimönnum, sem
þjónuðu Vatnabygðum um
lengri eða skemmri tíma,
skulu nefndir aðeins tveir.
Fyrst á árunum var það séra
Runólfur Félsted, svo sem
bókin vottar. Á meðal annara
embættisverka, sem séra
Rúnólfur Félsted gerði, var
það, að hann þjónustaði Sig-
björn Sigurðsson, föður þeirra
Sigbjörnssons-systkina, á dán-
arbeði. Það var heima hjá
Soffaníasi yngsta bróðurnum.
En presturinn, sem tók við af
séra Runólfi Félsted og þjón-
aði Vatnabygðum lengst allra
íslenzkra presta, er séra Har-
aldur Sigmar, D.D., en hann
þjónaði bygðarlaginu í meir
en seytján ár. Kona úr vestur-
bygð sagði hér á dögunum,
að ekki væri til heimili í
vestur Vatnabygðum, sem
séra Haraldur Sigmar hefði
ekki lagt blessun yfýr — frá
fyrstu kirkjulegu þörfinni til
þeirrar síðustu. Undir þetta
þakklæti tökum við svo fjölda
mörg í austurbygðinni. —
Hitt ber að athúga, að megin
hluti þeirrar sögu, sem gerð-
ist í Vatnabygðum, skeði eftir
að höfundur bókarinnar, The
Saskatchewan Icelanders, var
horfinn frá þessum bygðum.
Eitt sem fleiri merki smekk-
víss rithöfundar, er það á
þessari bók, að fyrst höf. er
ekki beinlínis að segja sína
sögu, þá nefnir hann vart
sjálfan sig á nafn, nema þar
sem það má til að koma. —
Bókin er skrifuð á fallegri
ensku og fjarska skipulega
framsett. Vel gefinn og lærð-
ur maður hér á Ströndinni
sagði um hana:
„Það er auðséð að það er
lögmaður, sem hefir ritað
bókina, því hún er frábær-
lega skipulega gerð“.
í það heila er bókin mikið
og fallegt Grettistak.
Kærar þakkir fyrir.
Rannveig K. G. Sigbjörnsson
Veitið athyg'li hinum nj'ju Wampole's VI-CALi-FER 12 málmbætiefna
MÆÐUR! inntökum — einkurn Rerðar íyrir vaxandi biirn — Rott lianda fullorðnu
l'ölki líka. — 00 daga birgðir $1.95.
UJflmPOLE’S
EXTRACT
OF
COD LIVER
Fæst hjá öllum lyfsölum — AÐEINS $1.35
1W55
Ilósti og kvef leika livern grátt sem lasinn er.
Góð leið að bjggja upp kraftana. er að taka inn
Wampole’s Extract af þorskaljsi REGIjUIiEGA.
Það er rejnt að gæðum af þrem kynslóðum þessa lands.
Það bjKRir upp, er ríkt al' sólskini, fjörel'ni D., malti,
kalki. járnl. Iirennisteini og fleiri cfnum nauðsj’iilegum
fjrir heilstina.
Einnig gott á bragðið. Inniheldur enga olíu. Rcynið það.