Lögberg - 04.04.1957, Síða 1

SAVE MONEYl
use
LALLEMAND
quick rising
DRY YEAST
In V4 Lt>. Tins
Makes the Finest Bread
Available at Tonr Favorite
Grocer
SAVE MONEY!
usc
LALLEMAND
quick rising
DRY YEAST
In Yi Lb. Tins
Makes the Finest Bread
Avallable at Tonr Favorite
Grocer
70. ÁRGANGUR
WINNIPEG, FIMMTUDAGINN 4. APRÍL 1957
NÚMER 14
Kommúnistum tókst næstum að
drepa fyrir okkur símann
Rabbað við JÓN JÓNSSON á Hvanná fyrrum alþingismann
Auðvelt fyrir Svia að læra hina daglegu
íslenzku — nýyrði og fræðiheiti hins vegar erfið
Það má raunar segja að til-
efni þess að ég fór að ræða við
Jón bónda og fyrrum alþingis-
niann og oddvita Jónsson á
Hvanná á Jökuldal, hafi ekki
verið neitt sérstakt. Hvorki
stórafmæli né aðrir stórvið-
burðir. Samtalið ihófst um
daginn og veginn, stjórnmálin,
tíðarfarið og búskapinn. Hins
vegar er einatt hollt að festa
sér í minni umsagnir gamalla
og reyndra manna, því oft er
það gott, sem gamlir kveða.
Það er sjaldgæft í janúar-
oaánuði, jafnvel nú á tímum
braðans og tækninnar, að
foggja upp frá Reykjavík
laust fyrir hádegi og setjast að
kvöldverði heima á Hvanná
sama dag. Færið var jafnvel
svo gott að hægt hefði verið
að komast á leiðarenda fyrr.
Góðlálleg kímni gamla
mannsins
1 stofunni á Hvanná er hlýtt
°g notalegt, þótt bærinn sé
forn að byggingu. Úti gnauðar
vetrarstormurinn og frostið er
biturt. Fyrir framan mig situr
bin aldurhnigna kempa, sem
þessa dagana verður 86 ára.
Enn er sama broshýran í
svipnum og góðlátleg kímni
fylgir flestu sem 'hann segir.
Enn er fas þessa stóra og
gjörvulega manns aðsópsmik-
ið- Það leynir sér ekki, að
bvar sem Jón á Hvanná hefir
átt leið hefir farið þróttmikill
höfðingi íslenzkrar bænda-
stéttar.
Störf þessa manns eru orðin
mörg og mikil um ævina.
Hann sat á Alþingi sem
Þingmaður Norð-Mýlinga
fyrst 1909—1911 (kosinn 1908)
°g síðan frá 1914—1919. Hann
var kjörinn í hreppsnefnd nær
strax og hann settist að búi á
Hvanná og oddviti varð hann
síðar, en því embætti hélt
bann í 50 ár samfleytt, sem
mun með einsdæmum hér á
iandi. Hann hefir nú fyrir ör-
foum árum hætt þeim starfa.
Ekki verða frekari störf þessa
athafnasama manns rakin hér,
onda ekki rabb þetta til þess
gert.
Jökuldalur góður hreppur
Við gerum okkur tíðrætt
1X01 oddvitastörfin.
Hvað eru íbúar Jökuldals
brepps nú margir?
— Þeir eru eitthvað rúm
200, eða heldur fleiri en var
þegar ég tók við.
— Og efnahagur 'hreppsbúa?
Honum hefir þú lengst af
verið manna kunnugastur.
— Það má í heild segja að
þetta hafi verið góður hrepp-
ur hvað efnahag snertir. Hann
var heldur í hrörnun þegar ég
tók við oddvitastörfum. En
menn réttir fljótt við hér á
Jökuldal, þótt undan fæti halli
í bráðina. Það hefir yfirleitt
fylgt þessum hreppi. Það er
reynslan að hér kemur fljótt
upp bú, þótt allt fari í hund-
ana um sinn. Hér kom kreppa
á árunum 1930—’32 og þá var
efnahagur manna almennt
bágur. Þá voru skuldir miklar.
Var þá stofnað hér sparnaðar-
félag og var stefnuskrá þess
að spara allt við sig svo sem
kostur var. En það stóð ekki
lengi sem betur fór, enda er
það heldur ömurlegt að geta
ekki veitt sæmilega. Annars
var sparnaðarhugur manna
mikill og gætni í fjármálum.
Það kom eitt sinn til tals að
taka bjargræðasjóðslán. Við
umræðurnar um þetta kom
einn hreppsbúa með þá uppá-
stungu, að enginn mætti taka
slíkt lán, nema hann væri
skuldlaus við hreppinn. Auð-
vitað var þetta banatilræði
við þá sem verst voru staddir
og mest þurftu á lánum að
halda. Þetta var næsta bágur
hugsunarháttur. En svona var
hræðslan mikil við skuldir í
þá daga.
Dugandi bændur
— Það hefir þá gengið sæmi
lega að innheimta gjöldin?
— — Já, það hefir yfirleitt
gengið vel að innheimta gjöld
hér í hrpppnum, nema í 1 eða
2 ár, sem ekki var hægt að
leggja neitt' á menn vegna
slæms efnah^gs. Hér hafa líka
alltaf verið og eru dugandi
bændur. Það þýðir heldur
ekkert fyrir aðra að búa hér.
Og þeim sem dug hafa til,
búnast líka vel hér á Dalnum.
— Já, gaman væri að fá
ofurlítinn samanburð á því
hvernig var að byrja 'hér bú-
skap í gamla daga og hvernig
það er nú.
— Mér virðist það vera auð-
veldara nú. Nú eru menn
styrktir við ræktun og ný-
byggingar, en slíkt þekktist
ekki áður fyrr. Þá var gjarna
byrjað með nokkrar kindur,
kú og hest. Fyrir þessu höfðu
menn önglað samán í vinnu-
mennsku. Yfirleitt var engin
lán að fá. Líka var ríkt gengið
eftir skuldum og ekki hægt að
fá þær umliðnar fram yfir ára
mót. Þá var í engin hús að
venda. Menn urðu að treysta
sínum eigin manndómi. Þá
var ekki siður að leita á náðir
annarra nema í nauðum og
enn síður var, að pólitík réði
nokkru um.
Helzl lán hjá þeim, sem loðnir
voru um lófana
Það var að sönnu til að ein-
staka traustir menn og dug-
legir gátu fengið lán og var
þá helzt um „prívatlán“ að
—segir IVAR ASP. sænskur
nemandi á héraðsskólanum á
Laugarvatni, sem stundar þar
nám í íslenzku, íslandssögu og
félagsfræðL
Það er auðvelt fyrir Svía að
æra ‘hina daglegu íslenzku,
segir Ivar Asp, ungur Svíi,
sem stundar nám í vetur á
Héraðsskólanum á Laugar-
vatni. En þó að daglega mál-
inu svipi til sænskunnar,
finnst honum öðru máli að
gegna með nýyrðin og fræði-
heitin, t. d. í félagsfræði, sem
er hans aðalfag. Við þau er
miklu erfiðara að fást.
Ivar Asp kom hingað til
lands 8. október, og var hann
orðinn furðulega fær í að tala
íslenzku þegar fyrir jól. Hann
er hingað kominn í nemenda-
skiptum milli íslands og Sví-
þjóðar, og ‘hefir Norræna fé-
lagið gengizt fyrir þeim nem-
endaskiptum. Nemur hann
hér einkum íslenzku, íslands-
sögu og félagsfræði. Mestallan
tímann, sem hann hefir verið
hér á landi, hefir hann dvalizt
á Laugarvatni, en um nýárið
dvaldizt hann þó í Keflavík.
Hann er 22 ára gamall, en
kvæntur maður, þótt ungur
sé, og dvaldizt kona hans,
Ulla, hér yfir hátíðirnar.
Sænskir og íslenzkir
lýðskólar
Skólanum svipar til sænsku
lýháskólanna, segir Ivar Asp,
en þó er nokkur rntrnur. Það
er t. d. yfirleitt ekki kennd
handavinna í sænskum lýð-
háskólum og hverjum bekk er
þar að jafnaði skipt í fleiri
deildir eftir því, hve nemend-
urnir eru komnir langt. Nem-
endur í sænsku lýðháskólun-
um eru líka yfirleitt eldri og
aldursmunur þar er miklu
meiri, ' nemendurnir bæði
unglingar og fullorðið fólk,
jafnvel komið um fertugt.
Börnin stærri og frjálslegri
Margt er mjög líkt á Islandi
og í Svíþjóð, segir hann enn-
fremur. Þó virðist honum
nokkur munur á mataræði.
Einkum er fæðið á skólanum
öðru vísi en tíðkast í Svíþjóð,
en munurinn er minni þegar
íslenzk heimili eru borin sam-
an við sænsk. Hann segir
börnin hér stærri, að því er
sér virðist, og þroskaðri eftir
aldri — og ef til vill líka dá-
lítið frjálsari.
Að sjá sína þjóð í nýju ljósi
Um nemendaskiptin segir
Asp, að þau séu að sínum
dómi x mjög heppileg, skapi
gagnkvæm kynni milli þjóða,
veiti nemendum skilyrði til að
kynnast öðrum þjóðum jafn-
framt námi og geri þeim
kleift að líta á þjóð sína í nýju
ljósi, er heim kemur.
Borg bjarkanna
Ivar Asp er frá Umea í
Vesturbotni í Norður-Svíþjóð.
Sú borg er á svipaðri breidd-
argráðu og Reykjavík. Ibúar
eru 17—18 þúsund. Hún er
stundum kölluð „borg bjark-
anna“ sökum þess að 8000 til
9000 bjarkir eru þar í gang-
stéttunum. Þeim var plantað
þar eftir að Rússar höfðu
Framhald á bls. 8
Ber aldurinn vel
Mrs. Guðný Thomasson
varð 93 ára í vikunni, sem
leið; ‘hún er mikilhæf ágætis-
kona, sem margt og mikið
hefir hefir gott af sér látið
leiða um ævina; hún er ekkja
eftir sæmdarmanninn Einar
Thomasson, og bjuggu þau um
langt skeið rausnarbúi að
Westborne, Man., og nutu
mikillar virðingar í héraði;
nú býr þessi aldurhnigna
heiðurskona hjá Tom syni sín-
um í Beaver-bygðinni; hún á
þrjú börn á lífj.
Verður í framboði
Mr. Marlin Magnússon, út-
útgefandi og eigandi viku-
blaðsins Interlake Weekly
Observer, sem gefið er út að
Lundar, hefir í blaði sínu lýst
yfir því, að hann sé staðráð-
inn í að leita útnefningar í St.
George kjördæmi af hálfu
Progressív-Konservatíva fyrir
næstu fylkiskosningar, en
hann var, svo sem kunnugt er,
frambjóðandi þess stjórn-
málaflokks við aukakosning-
una, sem fram fór í kjördæm-
inu þann 3. desember síðast-
liðinn og beið þá lægra hlut.
Samkvæmt hinni nýju kjör-
dæmaskipan var Fairford
kjördæmið lagt niður, en suð-
urhluti þess innlimaður í St.
George, er nú nær alla leið
norður til Gypsumville.
Hvort Mr. Magnússon verð-
ur einn um hituna, er á fram-
boðsfundinn kemur, er vitan-
lega enn á huldu.
Framhald á bls. 8
Klettafjallagoði
Hájöklagoði í sólarsýn
þú situr með tign og prýði.
í þögulli fyrrð er fegurð þín
fullkomin listasmíði.
Er opnarðu á morgni dyr þíns dags
í dökkvanum hrjúfa og kalda,
og birtir í sölum þíns sólarlags
svipi liðinna alda.
í hálofti köldu, á kletti reist,
konungsríki þitt stendur.
Þín brjóstvörn er klakaböndum treyst
gegn brimi við tímans strendur.
1 aldastríði er hún örugg hlíf
gegn öllu sem lífið magnar.
í dauðanum átt þú eilíft líf
í algleymi Ijóss og þagnar.
Hver veit nema í þér búi bál,
sem brýst út í jakaflóði?
Hver veit nema í þér sé eilíf sál,
og æðar með hetjublóði?
í eilífum dansi þú ert, og snýst
í armlögum sóalarinnar.
,Tign þinni engin orð fá lýst,
né áhrifum kyngi þinnar.
S. E. Björnsson