Lögberg - 04.12.1958, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 4. DESEMBER 1958
GUÐRÚN F R A LUNDI:
ÞAR SEM
BRIMALDAN
BROTNAR
Una saug upp í nefið. — Sá ætlaði svei því að
fara batnandi. Hann var ekki vanur að spyrja
vinnufólkið, hvort það væri þreytt, þótt það
legði saman nótt og dag, hugsaði hún, en upphátt
sagði hún: „Ég var að hugsa um að hafa verka-
skipti við hana. Ég býst við, að verða heldur
skarpari á grindinni, enda vön því frá barnæsku.
Hún getur eldað graut og soðið egg og sel. Það er
algeng vinna“.
Þórey dreyrroðnaði og sagði stuttlega: „Ég var
ráðin til að hreinsa dún, en ekki til að sjóða
graut og sel“.
„Náttúrlega fæst ekki eins hátt kaup fyrir
grautarsuðuna, býst ég við“, svaraði Una, „eða
hvað segir þú um það, Jóhann. Villtu kannske
borga henni sama kaup fyrir að vera inni í bæn-
um og úti í skemmunni?“
„Hún vinnur það ,sem hún var ráðin til“, svar-
aði hann kaldranalega. „Ef þú getur ekki fengið
einhverja kerlingu í bæinn, er bezt að þú snúist
utan um þína grautardalla sjálf. Það er kannske
eins og það hefur verið, að þér finnst ekkert
unnið nema þú sért í verki með“, bætti hann við.
„Þú getur nú heldur ekki borið á móti því, að
enginn vinnur þínu heimili eins vel og ég“, sagði
Una skjálfrödduð af reiði.
Hann svaraði engu nema þreföldum blóts-
yrðum.
Lilja var farin heim til sín og heyrði því ekki
sennuna, en eldri dúnstúlkan sagði henni, hvað
hefði verið rætt yfir kvöldmatnum.
„Ég verð að reyna að útvega einhverja til að
vera í bænum, annars fer allt í bál og brand“,
sagði Lilja. Um kvöldið var Valdimar gamli
sendur inn að Vogum með bréf frá Lilju, þar sem
hún minnti Guðnýju húsfreyju á því heimili á,
að Una hefði bjargað kúnni hennar síðastliðinn
vetur, og nú skyldi hún launa henni með því að
lána henni hjálp í nokkra daga. Það þurfti ekki
að bíða lengi eftir svari. — Unglingur á tólfta
ári kom til baka og sagðist eiga að vera hjá Unu,
meðan hún þyrfti þess. — Nú fór að komast
skriður á í skemmunni, en húsbóndinn kom þar
talsvert sjaldnar en undanfarna daga. Una at-
hugaði dúnbynginn á hverju kvöldi. Það leit út
fyrir, að hann ætlaði aldrei að minnka. Áður
hafði henni þótt vænt um, hvað dúnninn var
mikill. Nú hefði hún gjarnan viljað, að hann væri
hálfu minni til að losna við Þóreyju. Á kvöldin,
þegar þau voru komin inn í „það allra helgasta“,
hjónahúsið, byrjuðu þau að senna. Alltaf var
hægt að finna eitthvað til, en þó var farið í kring-
um það, sem úlfúðin stafaði af. — Loksins var
svo búið að hreinsa dúninn og stúlkurnar riðnar
úr hlaði. Þá gat Una ekki stillt sig lengur: „Það
held ég þú saknir vinar í stað, þegar þessi blóma-
rós er farin. Þú lítur líklega heldur sjaldnar inn í
skemmugreyið en áður“, sagði hún háðslega.
„Já, það máttu vera viss um“, sagði hann. „En
það verður ekki lengi, sem ég sakna. Hún kemur
aftur að Látravík þessi stúlka, því að ég hef fast-
ráðið það við mig, að hún skuli verða húsmóðir
hér á þessu heimili“.
Unu brá illilega við þessa hreinskilnislegu yfir-
lýsingu. „Einmitt það“, sagði hún. „Heldurðu
kannske að þú stríðir mér með þessu og öðru
eins“. Hún þvingaði sig til að hlæja óviðfelldnum
hlátri.
„Ég er ekkert að reyna að stríða þér“, sagði
hann og svipur hans var hræðilega dimmur.
„Heldur er ég að segja þér sannleikann og reyna
að láta þig skilja mig, en þú ert svo andskoti
vitlaus, að þú skilur ekki mælt mál“.
„Ég þakka hólið“, sagði hún óstyrkri röddu.
„Þér finnst það líklega ekki mikið, þótt þú lítir
svolítið fram hjá öðrum eins heimskingja, en
samt hef ég séð þig út. Þú hefur haft fram hjá
mér með Halldóru í Selinu, það er ég alveg viss
um, og svo kórónarðu allt saman með því að
glápa á þessa stelpugæs eins og naut á belju,
rétt fyrir augunum á mér. Hvað skyldurðu bjóða
mér næst. Líklega að verða vinnukona hjá þér
og henni. Þú getur líklega þegið það í lengstu lög,
að hafa vinnuna mína“.
„Það er það eina, sem af þér er hægt að þiggja,
djeskotans herfan þín“, sagði hann og svipur hans
var enn skuggalegri en áður. „En aldrei dytti
mér í hug að hafa þig hérna á heimilinu með
henni. Þú værir vís til að drepa hana. Heldur
ferð þú alfarin burtu héðan og það strax í dag.
Hér eftir erum við skilin fyrir fullt og fast“.
Hún sá, að hann var að basla við að ná af sér
trúlofunarhringnum, en hnúfinn var fyrirferðar-
mikill, og hún gladdist í hjarta sínu yfir því, að
þetta tækist ekki.
„Þú sleppur ekki svo auðveldlega', sagði hún.
„Meðan þú ert með hringinn minn, á ég þig þó,
hvort sem þú villt eða ekki“.
„Þú skalt sjá, hvort hann verður lengi á hönd
minni hér eftir“, sagði hann og streyttist enn
meira við að ná hringnum af sér. — Þá hafði Una
algerlega hamaskipti og varð bljúg og biðjandi á
svipstundu. „í guðs bænum, Jóhann, gerðu þetta
ekki. Ég get ekki lifað annars staðar en hjá þér —
hérna í Látravík“.
„Það er ótrúlegt", sagði hann. „Þú kveldir mig
þá varla með bölvuðu reksinu og tortryggninni.
Það yrði svo sem ekki óskemmtilegt að fylgjast
með öðru eins skari alla æivna — og mega ekki
líta á nokkurn kvenmann annan en þig. Annað
hef ég ekki gert, og þó geturðu alltaf verið að
brigsla mér“.
„Hættu þessu“, bað hún. „Þú sérð, að þú getur
aldrei náð hringnum af þér. Ég skal aldrei tor-
tryggja þig framar“.
„Fyrr skal ég mölva hring fjandann eða höggva
af mér fingurinn, en bera hann á móti öðrum
eins skapvargi og þér. Ég er orðinn dauðþreyttur
á því fyrir löngu síðan. Skil eiginlega ekkert í því,
að ég skyldi nokkurn tíma láta þig hafa mig til
þess að setja hann upp“, sagði hann um leið og
hann greip handsápustykki á borðinu og rauk
fram.
Una stóð úrræðalaus á eldhúsgólfinu. Átti þetta
að verða endirinn á öllum hennar framtíðar-
vonum. Það þótti henni ólíklegt; það hafði fyrr
fokið í hann við hana. — Jóhann kom inn aftur
með sama manndrápssvipinn og henti hringnum
á borðið rétt hjá henni: „Þarna er hann“, sagði
hann, „taktu við honum, þú átt hann, — hefur
sjálfsagt narrað efnið í hann út úr karlinum eða
stolið því. Til þess væri þér trúandi. — Skammastu
svo í burtu og láttu aldrei sjá þig framar“.
Una gat tæplega komið upp orði. Samt tókst
það með erfiðismunum: „Þú borgar mér þá lík-
lega kaup þessi ár, sem ég hef þrælað hjá þér,
ómennið þitt, ef þú ert staðráðinn í því að reka
mig burtu. Hver skyldi hafa trúað því, að þér
færist svona við mig eftir allt, sem ég hef gert
fyrir þig. Síðast og ekki sízt, að hafa karlinn til
að gefa þér jörðina. En ég veit, að þér er ekki
alvara, þú getur ekki verið orðinn svo staurblind-
ur af hrifningu, eða hvað ég á að kalla það. Hún
er engin manneskja til að standa þér við hlið.
Bráðónýtur unglingsgapi, sem ekkert kann nema
að punta sig og er alin upp í eftirlæti og aðdáun“.
„Þú færð aldrei krónuvirði frá mér, ómyndin
þín“, greip hann fram í fyrir henni.
„Þá fer ég ekki fet. Ég verð hér hvort sem þú
vilt eða ekki“, sagði hún með þrózkusvip, þó að
röddin væri klökk af gráti. „Þó að ekki sé til
annars en að gera henni lífið svo leitt, að hún
haldist ekki við á heimilinj^“.
„Taktu eftir því, sem ég segi“, sagði hann æfur.
„Ég er að fara á sjóinn. Ef þú verður ekki farin
burtu, þgear ég kem í land, þá . . .“ Hann greip
búrhnífinn, sem lá á eldhúsborðinu og gerði
hræðilega táknmynd um, hvað þá myndi koma
fyrir. Hún hrökk svo langt sem hún gat frá hon-
um. Hann rauk fram, kom von bráðar inn í
dyrnar og hrópaði: „Kannske þú viljir koma með
mér á sjóinn, það er þægilegra að losna við þig
þar en á landi“.
„Fjandinn fylgi þér“, sagði hún á milli læstra
tannanna.
„Láttu hann leiða þig“, var svarað framan úr
göngunum.
Þannig urðu kveðjurnar með kærustuparinu
í Látravík.
Una sat eins og lömuð dágóða stund. Hún bað
til guðs með vörunum, en formælti í hjartá sínu.
Allt í einu birtist Valdimar gamli í eldhúsdyr-
unum. Einhvers staðar hafði hann getað komið
mjóslegnum líkama sínum þar fyrir, sem hann
hafði heyrt hvað fram fór. „Mikið er nú búið að
ganga á fyrir honum, blessuðum", sagði hann
klökkum rómi. „Og þú átt bara að fara allslaus.
Hvað svo sem hefur komið honum í þennan ofsa?“
„Já, þetta á ég að hafa fyrir allt bjástrið við
að koma undir hann fótunum, bölvað ómennið
það. En sannaðu til, það skulu koma þeir dagar,
að hann verði einstæðingur og vinafár eins og ég
er nú. Kannske verður það ekki strax, en ein-
hvern tíma“.
Svo tíndi hún saman fötin sín, batt sumt í
böggul, sem hún ætlaði að halda á í hendinni,
annað fór ofan í rósmáluðu fatakistuna hennar.
„Þetta verður sótt einhvern tíma ásamt rúm-
fötunum mínum. Varla fer ég að gefa henni það,
bölvaðri tófunni þeirri, sem sezt í sætið mitt“,
sagði hún.
Svo kvaddi hún gamla manninn með kossi og
strauk yfir vanga hans eins og hún væri að skilja
vði smákrakka.
Síðan gekk hún reikulum skrefum inn að
Grænastekk, blinduð söltum tárum.
NÝ KONA KEMUR AÐ LÁTRAVÍK
Þegar húsbóndinn kom af sjónum og hafði sett
bátinn, gekk hann til bæjar. Þar sást ekki nokkur
maður, og eldurinn var steindauður. Hún var þá
vonandi farin. Hvar skyldi karlræfillinn halda
sig? Og kýrnar sjálfsagt vestur í heiði. Hver
skyldi svo sem geta mjólkað? Já, hver átti eigin-
lega að gera alla hluti? Sem snöggvast datt honum
í hug, að líklega hefði hann verið nokkuð fljót-
ráður. Ekki átti hann það víst, að Þórey vildi
fara til hans, og hvernig væri hann þá staddur?
Þá sá hann, hvar Valdimar var að koma kúnum í
fjósið. Hann fór út að fjósinu til hans. „Þú skalt
láta þær eiga sig“, sagði hann óvanalega hlýlegur.
„Á ég ekki að biðja hana Lilju að skreppa út
eftir? Hún er ekki sporlöt“.
„Nei, það skaltu ekki gera“, sagði húsbóndinn.
Hann þóttist vita, að Una hefði ranglað þangað.
Þá kom húskonan, sem alltaf hafði verið þar öðru
hvoru, en hafði nú verið svo illa haldin af gigt
um tíma, eins og af himnum send utan túnið.
Það var engin hætta á því, að ekki legðist eitthvað
til. Hún var öldungis forviða, þegar henni var
sagt, að Una hefði brugðið sér inn í kaupstað.
Hún tók náttúrlega við matarverkunum. Tveim
dögum seinna var vinnupilturinn sendur inn á
Nes einhverra erinda. Jóhann sagði honum að
grennslast eftir því, hvort Una hefði ekki verið
þar á ferð undanfarna daga. Hann var ekki alls
kosta rólegur. Það var ekki gott að vita, hvað
þessir vargar tækju til bragðs. Pilturinn kom með
þær fréttir, að hún hefði farið gangandi inn allt
Nes, en í dalnum hefði hún fengið hest inn yfir
heiðina.
„Það er ágætt“, sagði Jóhann, „vonandi á hún
ekki eftir að sjást hér út frá aftur“.