Lögberg - 01.01.1959, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 1. JANÚAR 1959
GUÐRÚN FRÁ LUNDI:
ÞAR SEM
BRIMALDAN
BROTNAR
Þórey flýtti sér að grípa litlu ljóshærðu dóttur
sína og fara með hana inn fyrir. Jóhann ranglaði
út í síðsumarnóttina til að láta skapsmunina róast
ofurlítið. Helzt hefði hann langað til að lemja
tengdamóður sína, en slíkt bauð hann ekki konu
sinni að horfa á. Þegar hann kom inn aftur, var
búið að slökkva ljósið í baðstofunni, en Þórey
vakti ein í myrkrinu fyrir innan og grét. Hann
reyndi að hugga hana, en það var ekki hægt.
Henni fannst faðmur hans kaldur, rödd hans
hræðilega hörð og hótandi. Hún snéri sér til veggj-
ar og grét beiskjulegar en áður.
Drengurinn fór að láta betur í svefninum eftir
að hann kom til ömmu sinnar, en hann var jafnan
í einu svitabaði og titraði eins og strá í vindi,
þegar hann var að vakna. En sagan, sem höfð var
eftir telpukrakkanum og vinnukonunni, gekk út
og suður um sveitina í mörgum útgáfum. Lilja á
Grænastekk sagði Ingveldi hana einu sinni, þegar
hún ranglaði inn eftir til hennar sér til ánægju.
Drengurinn hafði farið með Valdimar gamla til
berja þennan dag. „Ekki get ég borið á móti því,
að dálítill sannleikur felist í þessum sögum, en
mikið er þó lygi“, sagði Ingveldur. En þegar hún
kom heim, fór hún beina leið inn í hjónahúsið og
sagði tengdasyni sínum, hvað hún hefði frétt í
ferðinni, þótt hún hefði ekki verið löng. Og hún
bætti því við, að sér þætti nú líklegt, að hann
reyndi að fara til læknis með drenginn og reyna
að fá einhverja meinabót handa honum, ef hægt
væri að kveða þennan ósóma niður. Að minnsta
kosti að koma því inn hjá fólki, að hann væri ekki
umskiptingur.
„Eins og mér sé ekki sama, hvað það kjaftar um
mig hérna á Nesinu“, sagði hann, en samt mátti sjá,
að honum brá illa við þessar fréttir.
„Þú um það“, sagði Ingveldur. „En hitt veit ég,
að Þóreyju er ekki sama, að fólk álíti þig slíkt
illmenni“.
Hún gekk í burtu, án þess að segja meira. Hún
vissi, að hún hafði þó slegið á viðkvæmasta streng-
inn í brjósti þessa járnkalls, þar sem ást hans til
eiginkonunnar var.
Daginn eftir riðu hjónin inn Breiðasand til að
finna lækni. Drengurinn átti ekki nógu góð föt til
að fara í þetta skiptið. Það yrði að hugsa fyrir
því, ef honum batnaði ekki af meðölum, sem
læknirinn hlyti að láta hann hafa. Þau komu aftur
um nóttina. Þórey var mikið hressari en áður.
Læknirinn hafði gefið henni svo góðar vonir. Hann
var víst ákaflega lærður maður og sagði, og sagði
að drengurinn hefði orðið svo yfir sig hræddur
nóttina, sem hann var í básnum, að sálin hefði
orðið veik. Hún gæti veikst eins og líkaminn. Svo
sæi hann þessar ógnir í svefninum. Af því stafaði
þessi óróleiki hans á nóttunni. Þetta var náttúr-
lega það sama og Ingveldur amma hans var búin
að segja, en enginn hafði lagt eyrun við því. Annað
var, þegar læknirinn sagði það.
Það duldist engum, að drengnum batnaði mikið
af meðclunum. Hann fór að sofa rólegar, skapið
var ekki eins óskaplegt. En þegar nóttin fór að sitja
við völd meginið af sólarhringnum, leit út fyrir að
hann ætlaði að verða órólegri. Hann forðaðist að
koma nærri sjónum. Helzt vildi hann fylgjast með
Valdimar í húsum og tóftum eða hlýða á sögur
hjá ömmu sinni, en þá mátti systir hans helzt ekki
koma svo nærri, að hún heyrði söguna. Þá hljóp
hún til mömmu sinnar og klagaði undan ráðríki
hans. Svona leið hver dagurinn af öðrum, alltaf
sama stríðið og erfiðleikarnir. Þorvaldi á Hvanná
datt það allt í einu í hug, hvort það myndi ekki
heillaráð að koma drengnum eitthvað í burtu, þar
sem hann sæi ekki sjóinn. „Ég skal taka hann af
ykkur í vetur, ef hann kann við sig, litli anginn“,
sagði hann. „Hvað segirðu um það, Gunnar minn?
Heldurðu að þú vildir koma með mér vestur að
Hvanná og vera þar í vetur?“ spurði hann litla
þrjózkunælið með stóra og skuggalega svipinn.
„Mér er alveg sama, hvort ég er hjá þér eða
hérna, bara ég þurfi ekki að fara ofan í fjöruna",
sagði drengurinn.
Þórey varð sárfegin að losna við drenginn. Hann
kunni líka vel við sig og lét enga ódælsku þar í
ljós. Þar voru tvær heimasætur, stilltar og orð-
varar. Ef minnzt var á, að hann færi heim að
Látravík, þegar vorið kæmi, óskaði hann, að alltaf
yrði vetur og aldrei kæmi vor.
UNA FLYTUR ÚT Á NESIÐ
Valdimar gamla langaði alltaf til að vita, hvernig
Una hefði það. Lilja á Grænastekk gat sagt honum
það vanalega. Hún væri alltaf kaupakona á hverju
sumri einhvers staðar inni á Nesinu, þar sem hún
gæti séð til Látravíkur, þótt það væri ekki nema í
fjarska. „Hún hefur unnað þeirri jörð mikið og
eiganda hennar, sú góða og trygga kona“, and-
varpaði hún vanalega í endi fréttanna. „Það er
mikið lán, ef aldrei kemur að skuldadögunum
fyrir Jóhanni. Það er eins og sumum mönnum
líðist allt, bæði fyrir augliti guðs og manna",
En svo bar til á slætti það sumar, sem Gunnar
litli bóndasonur týndist, að Una var allt í einu
komin alla leið út að Minni-Vogum, sem var næsti
bær innan við Grænastekk, en löng leið á milli
bæjanna. Hún var orðin þar ráðskona hjá bræðr-
um, sem þar höfðu búið með móður sinni, en hún
var nú orðin rúmföst. Lilja á Stekknum var því
orðin nágrannakona hennar í annað sinn. Una var
nærfærin við þá, sem veikir voru eins og áður,
og gamla konan var fljótlega farin að hafa ferli-
vist og hugsa um matarverkin ,meðan ráðskonan
var við heyvinnuna. Hún hafði gaman að spyrja
frétta frá Látravík, einkanlega eftir að umskipt-
ingssagan komst á kreik. Þá hló hún ánægjulega,
en augun voru í algerðri andstæðu við varirnar,
köld og hörð.
„Það er orðið langt síðan maður hefur heyrt
talað um umskiptinga. En þetta er allt svo frum-
legt hjá Jóhanni í Látravík. Þú verður að fá góðan
kaffisopa fyrir þessar fréttir“, sagði hún við sögu-
konuna, hver sem hún var. En Lilju á Stekknum
fannst þessi grágletta svo átakanlega grimmúðug,
að hún vildi ekki tala mikið um þessa ógæfu, sem
hent hafði þau Látravíkur-hjón. Hún sagði aðeins,
að það væri áreiðanlegt, að drengurinn væri með
fullu viti, hvað sem hver þvætti aftur á bak og
áfram.
„Það var svei mér fallega gert af Þorvaldi
„elsku vini“, að taka hálfvitann með sér vestur í
heiðina, það er svo fáferðugt þar“, sagði Una.
„Maddaman í Látravík losnar þá við að bera kinn-
roða fyrir þennan fákæna son sinn. Henni hætti
svo mikið til að roðna“.
„Það kom fyrir oftar en einu sinni þetta haust,
þegar húsbóndinn í Látravík var á sjónum, að
Valdimar gamli tölti inn með sjónum, alla leið að
Vogum, með nokkrar krónur í vettilngum sínum,
ef vasarnir voru í svo slæmu legi, að þeim var
ekki treystandi. Hann læddist svo heim í myrkri
um kvöldið. Enginn undraðist um hann, því að það
var svo vanalegt, að hann væri eitthvað að gaufa
úti við í myrkrinu. En næsta dag sáust kannske
nýir, vel tættir sokkar eða vettlingar undir kodd-
anum hans. Það kom sér vel, því að þjónustubrögð-
unum var talsvert ábótavant á því heimili.
„Það er varla von á því betra, Valdimar minn,
þar sem húsmóðirin þekkir ekki oddinn á nálinni
frá auganu“, sagði Una, þegar karlinn kvartaði
fyrir henni. „Skyldi hún geta þjónað manninum
almennilega?“
Það vissi gamli maðurinn ekki, enda varðaði
hann ekkert um það.
En mæðgurnar í Látravík skoðuðu þessa vel
tættu sokka og dáðust að þeim. „Hvar skyldi
karlgreyið hafa sníkt sér þetta út“, sagði Þórey.
„Líklega hjá Lilju á Stekknum. Ég sá hann fara
suður eftir í fyrradag“.
„Það getur líka verið, að hann eigi þetta niðri í
kistun.ni frammi á loftinu, sem enginn fær að sjá
ofan í. Það vantar ekki, að hann sé múraður af
flestu“, sagði Ingveldur ekki laus við öfund.
Vogabræður höfðu alltaf verið hásetar á stóra
skipinu í Látravík, en þetta haust keyptu þeir sér
fjögra manna far og ætluðu að halda því út úr
heimavognum, sem var sæmileg lending. Þor-
björn á Stekknum sagði Jóhanni, að þeir ætluðu
ekki að róa hjá honum þessa vertíð, hvað sem
seinna yrði.
„Hver fjandinn gengur að þeim?“ spurði
Jóhann.
„Þeir eru búnir að kaupa bát, og ráðskonan
heldur að það verði alveg eins gott að halda
honum út úr heimavör eins og að láta þig
skammta þeim skitinn hlut“, sagði Þorbjörn glett-
inn og hló kuldahlátur.
Jóhann leit sem snöggvast til hans: „Eru þeir
búnir að taka ráðskonu? Hvað er orðið af kerl-
ingarbrenglunni? Er hún dauð eða hvað?“ spurði
hann.
„Nei, hún er lifandi, en hún var orðin svo lasin
í sumar, að þeir urðu að fá sér ráðskonu, sem ekki
var lengi að koma þeirri gömlu á fætur aftur og
umbreyta heimilinu, bæði utan og innan húss.
Það er varla hægt að þekkja það fyrir sama stað
og áður. Þeir verða ekki lengi að rétta úr kútnum
með henni“, sagði Þorbjörn. Hann heyrði, að Jó-
hann bölvaði í hálfum hljóðum. „Finnst þér þú
kannast við orðalagið“, bætti hann við hlæjandi.
„Fari hún grábölvuð, ef það er sú, sem mér datt
í hug, en fleiri en hún geta verið ráðríkar og ill-
málgar. Það væri nú allt lakara, ef hún ætti að
fara að setjast að hér á Nesinu“, tautaði Jóhann í
hálfum hljóðum. Svo hækkaði hann röddina: „En
hvar á ég að reyna að fá háseta í þeirra stað. Þú
verður að vera mér hjálplegur eins og fyrr, Þor-
björn minn“.
„Það verða einhver ráð með það“, sagði Þor-
björn. Hann var aldrei spurður að því, hver væri
ráðskonan í Vogum. En stundum kom það fyrir,
þegar þeir voru á sjó og sáu Vogabræður nærri
sér, að Jóhann sagði: „Þeir standa þarna í vit-
lausum fiski, strákskrattarnir. Þeir geta fært
henni eitthvað í soðið í kvöld, helvítis gribbunni
þeirri“.
Hann vissi það víst, þó að enginn hefði sagt
honum það, að gamla unnustan hans hefði komið
í nágrennið. Það heyrðist fyrir jólin, að það væri
farið að lýsa með Unu og yngri bróðurnum, sem
hét Haraldur. Lilja á Stekknum sagði þeim
mæðgunum í Látravík það í óspurðum fréttum.
Um kvöldið sagði Þórey manni sínum þetta,
þegar þau voru orðin tvö ein inni í hjónahúsinu.
Það hnusaði í honum: „Hvern fjandann skyldi
mér koma það við“, sagði hann geðvonzkulega,
„hún verður ekki lengi að gera hann að vesalingi,
strákskinnið, þessi bölvuð nornin“.
Eftir það var nafn Unu aldrei nefnt í hans
áheyrn.
Una náði fljótt sömu vinsældum og áður. Hún
var sótt til allra sængurkvenna þar á útnesinu,
því að lærða ljósmóðirin var innst inni í dalnum,
og var ekkert vel látin. Eins þótti þægilegra að
leita til hennar í veikindaforföllum. Hún var fús
að verða við bón allra. En heldur fannst tengda-
móður hennar svipurinn harðna, þegar Pétur í
Seli kom og bað hana að koma til Halldóru konu
hans. — En með honum fór hún samt og innti af
höndum líknarstarfið jafn samvizkusamlega og
annars staðar. Óvildin, sem hún hafði borið til
þeirrar konu, tilheyrði þeim tíma ævinnar, sem
hún vildi helzt gleyma, en mundi þó ekkert eins
vel og það, en hún gat ekki neitað, ef hún var
beðin að hjálpa þeim, sem þjáðust, hvort sem það
var maður eða skepna.------En að hún yrði beðin
að koma út að Látravík, hafði henni aldrei dottið
í hug. Samt var það svo, að eina vornótt var
drepið á gluggann hennar og skræk rödd bauð
góðan dag. Henni fannst hún kannast við þennan
róm og flýtti sér fram. Úti fyrir dyrum stóð
Valdimar gamli, kófsveittur og vandræðalegur.
„Hvað gengur að þér, gamla stráið?“ spurði hún
með samúð.