Lýður - 07.03.1889, Blaðsíða 2

•_&'.-<*
oíbeldi við vora pjóð eða amnst við sjálfstjórnarráðum vorum,
heldur mundi fjármagn og fjárráð landsins smásaman drag-
ast í hendur peim, selstöður peirra stækka og íjölga og ný-
byggðir færast út. Og Lvers er að vænta ? par ættum vér
að stríða við hið mesta auðmanna vald i heimi, og við pá
menntun og pá tungu, sem engin smápjóð fær staðizt. Og
verði — eins og vissir fræðimenn spá — ensk verzlun,
ensk(-amerikönsk) menntun og ensk tunga, komin suður á
enda ^uður-Ameríku að fáum mannsöldrum liðnum: hvers
megum vér pá vænta? En vera má að eigi komi til slíkr-
ar samkepni, og að harka og fátæki lands vors muni aptra
Englum frá að leita fjár í hendur vorar. Vera má að svo
verði, en pá er það ætlun vor, að landinu fari eða muni fara
fremur aptur en fram. Nei, stefna verzlunar- og viðskipta
vorra liggur til móts við hinn enska heim, pað, hvort
sem vér vildum aptra pví, eða flýta fyrir pví. þeim straumi
er oss pví einsætt að fylgja, enda er hann hinn álitlegasti,
sem til er, nú sem stendur, en hvað á eptir fer, verður
tíminn, sem allt jafnar, að ráða.
Að menn gjöri allt, hvað unt er, og leyfilegt, til pess
að afstýra einokun en örfa samkeppni, (p. e. h ó f 1 e g a
samkeppni), er bein skylda og sjálfsagður hlutur, og enda
að menn braski eins og beztgetur gengið, heldur enaðmenn
falli í skuldaprældóm eða gefizt upp. En vort síðasta orð
um þetta efni er pó föst verzlun, örugg, innlend, auð-
ug og gróin verzlnn — einkum hér norðanlands, par sem
voðinn stendur sl og æ fyrir dyrum ef eigi eru birgðir ti'
í kaupstöðum. Vér vitum ekki af nokkru landi á jarðar-
hnettinum, byggðu af menntaðri pjóð, sem ekki á fasta
kaupmenn með fjármagn og íjárveltu í höndum.
Verzlunamiálið og „Lýður".
(Aðsent).
J>að er mikill vandi að skrifa um verzlunarmál vort, en
eigi að síður er nauðsynlegt að pað sé rætt i blöðunum, og
á „Lýður" pakklæti skilið fyrir að hafa hreift pví nýlega (í
9. bl.) og pað á pann hátt, sem hiýtur að vekja eptirtekt og
athugun allra peirra, er pessu máli vilja gefa gaum.
Um verzlunina má í heild sinni segja, að uægar og
greiðar samgöngur, auðveldir flutningar og fullkomið verzlun^
arfrelsi muni með timanum sjálfkrafa beina henni í pað horf,
sern heillavænlegast er fyrir landsmenn. Engin lög og eng-
in félagsskapur eða samtök er einhlýtt til að bæta verzlanina
séu pessi skilyrði ekki fyrir. hendi, en eigi pau séc stað, mun
verzlunin verða hagfeld að svo miklu leyti, sem unt er að
gjöra hana pað, þó engn lög sérstaklega hlynni að henni.
Að verzlunin er orðin betri í Reykjavík og par í grend
en norðanlands, er engu öðru að pakka en meiri samgöugum
við önnur lönd. Jafnvel á Austurlandi er verzlunin orðin
betri en norðanlands, sem mun pví að pakka, að meiri sam-
göngur hafa síðustu árin verið paðan til útlanda.
Ef vér Norðlendingar ætlum að bæta verzlunina, verðum
\er fyrst og fremst að auka samgöngurnar. Að vísu er haf-
ísiun opt prösknldur í vegi á vorin og sumrin, en allt haust-
ið og fyrri part vetrar er pó ávalt auður sjór fyrír Norður-
landi, og þá pyrftum vér, gætum og ættum, að fá tiðarsam-
göngur vid önnur lönd og aðra landsfjórðunga, enda er pá
afrakstur sumarsins fyrir hendi að verzla með.
Höfundur greinarinnar „Peningaeklan og verzlanin" í 9-
blaði „Lýðs" segir: „Samt er hverjum manni innan handar
að skilja, að hvorki kemst pjóðin af án fastra verzlana ne
penínga, en skilji menn pað, ættu menn par næst að geta
skilið, að peningaskorturinn er af engu öðru beinni afleiðing
en hrörnun föstu Terzlunarinnar " pessu neita nú víst fáir,
en um pað geta orðið skiptar skoðanir, af hverju hrörnun
íöstu verzlananna sé, ef hún á sér stað, öðru ofi pví, að verð.
hæð vörumsetningarinnar hefir iækkað síðustu árin, sökum
verðfalls. og að sumá'r afurðirlandsins hafa, éftilvill, minnk-
að. En pad sem einkum varð hnekkir fyrir vissar verzlan-
ir hér á landi, var hið mikla fall á islenzkum varnin^i, sem
varð fyrir fáum árum og 'allskonar óáran, sem almennt um
lönd hefir verið í allri verzlun, og líka hefir verið minnst á
i „Lýð".
pað er vitaskuld. að landið kemst ekki af án fastra
verzlana, eins og höfundurinn segir, en pöntunarfélögin, sem
hann talar um, eru eptir minni skoðun orðin, og verða ef
til vill meir með framtiðinni, ein af pess föstu verzlunum.
þó landið komist ekki af án fastra verzlana, er par fyrir
ekki sagt, að pær purfi a'lar að vera með sama fyrirkomu-
lagi, ends er slíkt einatt breytingum undirorpið. Sem dæmi
skal eg taka kaupfélag þingeynga, ásamt kaupmanni peim,
er pað verzlar við, og verzlun þá á Húsavík, er kennd er
við Örum & "Wulfi; munurinn á fyrirkomulagi pessara rerzlí-
ana, sem eg kalla báðar fasta verzlanir, er sá, að danskur
maður á hús og lóð á Húsavík og hefir par nokkrar birgðir
árið um kring og erindsreka til að selja útlendar vörur gegn
íslenzkum vörum og peningum, og er verð ákveðið um leið
og varan er afhent. En f kaupfélaginu eiga bændur húsið,
sem vöru8kiptin fara fram í, en enskur kanpmaður selurpeim
og flytur til peirra vörur, sem fyrirfram eru pantaðar, og sel-
ur og kaupir allt að þeim í stórskömtum og tekur við vör*
um peirra samanlögðum í einu. Verð á útlendum og inn-
lendum vörum á hjá honum að vera bundið við markaðsverð
erlendis og eigí uppkveðið á íslenzkum vörum fyr en hún er
seld. Eg get ekki betur séð, eu verzlan kauplelagsins og
enska kaupmaunsins, sé eins föst og hin. Mun enski kaup-
maðurinn fremnr vilja hætta hér verzlun en sá danski? eða
sá enski þegar í ari batnar eigi geta preytt verzlunarkeppn-
ina á við hinn og boðið landsmönnum eius góð kjör, eða
nmnu bændur fremur vilja hætta verzlun tíö hanu og á
hann ekki eins hægt með að ílytja peninga til landsins ? í
einu orði: getur verzlan enska kaupm. eigi orðið eins hagfeld
pó hann nú sem stendur verzli í stórkaupum til að firrast
allan smásölukostnað ? Réttast mun pví vera, að telja kaup.
félagsverzlun f>ingeyinga og annara slíkra félaga með fasta-
verzlunum landsins, eins og t. a. m. verjlun Gránufélagsins,
og se eg enga ástæðu til að örvænta um að pær geti prifist
eins í góðu ári sem hörðu.
J>á er að minnast á smákaupmennina (borgara), sem
höfundurinn í „Lýð" segir að eyði peningaeign manna háska-
lega og séu eitur i verzlun stærri kaupmannanna, en hvað
er hér við að gjöra? |>essir smákaupmenu eru eins og mý
í öllum löndum, par sem verzlun er í blóma, og pví hygg
eg pað einkenni pess að verzlunin hér fari að batna, að slík-
ar flugur eru farnar að kvikna hér. Með batnandi verzlan
eykst framboðið á aliskonar Tarningi og freistingarnar til að
kaupa meðan nokkur eyrir er fyrir hendi. f>að er petta,
sem getur orðið og er orðið hoettulegt fyrir einstaklinginn
meðan hann er að venjast við að varast gildrur frambjóðanda.
]?að eina sem ég er hræddur um að fjölgun smásala auki
aptur, eru óparfakaupin, _ sem mikið minnkuðu. er I ári harðn-
aði, þar til menn fóru að yara sig á peim.
í öðru hygg eg að smákaupmenn bæti, enda eru þess
mörg dæmi, að úr smákaupmanni hefir orðið stórkaupmaður,
sem gjört hefir sínu landi stórmikið gagn. Raunar eru ey-
firzku borgararnir svo atkvæðalitlir sem kaupmenn og á flestu
svo dýrseldir, að ekki er um.verulegt gagn eða ógagn af peim
að ræða, pvi er pað, að mér pykir áðurnefndur höf. gjöra allt
of mikið úr áhrifum peim, er peir hafi á peningaeign manna
hér um slóðir.
En hvað veldur pá peningaeklunni, sé hiin hvorki að
kenna smákaupmönnunum nc hinum svonefndu pöntunarfe-
lögum? jþessu er ekki létt að svara, og er pað spurning fyr-
ir hagfræðinga að leysa úr, enda mun hér um fleira en. eina
orsök að ræða. Sjálfsagt stafar peningaleysið yfir hðfuð
af fátækt eða efnaleysi fjöldans. Hjá embættismanninum.