Lýður - 07.03.1889, Blaðsíða 3

- 47 —
stafar það af því að annaðhvort eru lautí hans of lítil, eða
hann eyðir þeim í óþarfa o® óráð; hjá bóndanum af því, að af-
rakstur af búi hans er svo lítill að hann hrekkur ekki fyrir
nauðsynlegustu gjöldum hans; eyði einstakiingurinn afla sín-
um í vitleysu og óþarfa. þarf eigi lengi að ihuga, af hverju
peningaleysi hans keinur, en sé peningaeklán víða því að
kenna, getur enginn hagfeld rerzlun ráðift bót á henni; eigi
er heldur rerzlunin einhlýt til að bæta búnaðinn, auka iðnað-
inn og feita embættin, þó hún auðvitað geti stutt að öllu
þessu. En að þetta verði gjört, er þó eitt helzta sporið í þá
átt að bæta úr peningaeklunni.
|>ess er vert að geta, að það sem jafnaðarlegast hefir ver-
ið því til fyiirstöðu síðustu árin að bændur hafi getað feng-
ið peninga fyrir ull, fisk, lýsi, og fl. er, að þær vörur hafa
verið í svo háu rerði hér, að kaupmenn hafa ekki viljað kaupa
þær nema íyrir aðrar vörur, er þeir hefðu hagá; með því að
fella varníng sinn, gátu bændur óefað fengið peninga fyrir
hann, og fyrir sauði hafa þeir í mörg ár getað fengið þá.
D.
*
* *
Við tækifæri munum vér svara grein þessari.
Ritstj.
Hvað vínnum vér við það ?
■þannig munu margir spyrja sjálfa sig, margir þeir, sem
hugsa fram í veginn, sem hugsa uin að framkvæma verk
sín samkvæmt hagfræðisleguin reglum, svo að þau verði að
sem mestum og beztum notum.
En þegar um allt mannkynið er að ræða, munu þeir
í raun réttri verða allt of fáir, sem hafa þetta fyrir aug-
um sér, því það er óhætt að segja, að fjöldi manna vinnur
'án þess að leitast við að gjöra sÓr grein fyrir hver árang-
urinn verður. það er líka fullvist, að mörgum þúsundum
króná, já mörguin miljónum, liefir verið eytt i verk, sem
oigi hefir orðið að notum.
J>að kann nú í fijótu bragði að virðast mjög erfitt, að
sjá œtíð fyrirfram gróða eða tap á vinnu sinni, en ef vel
er aðgætt, getum vér séð að vér höfum í þessu tilliti mjög
svo góðann skólam«istara, sem er reynzlan.
Allt vort hyggjuvit og bókvit er ónógt ef vér notum eigi
þær bendingar og þá keimingn, sem reynzlan veitir oss. En
til þess að nota kenningn hennar á réttan hátt, þarf stöð-
uglyndi, umhugsun, eptirtekt og elju. þetta er einnmitt
þuð sem margan vantar, og því verður og er kenning reynzl-
unnar svo opt fótum troðin. það eru margir, sem hættir
allt of mikið til að halda. fast við forna venju án tillits til,
hvor það sé hyggilegt eða eigi og kemur þetta til af því,
að menn leitast eigi nógsamlega við að gjöra sér skiljan-
legt, hversu þýðingarmikil vinnan er, ef hún er framkvæmd
á réttan hátt. Mörg dæmi mætti nefna þessu til útskýringar,
og skulum vér hér aðeins stnttlega minnast á eitt. Eins
og kunnugt er, stundum vér íslendingar kvikfjárrækt næsta
mikið.
fegar vér nn lítum eptir hvernig þessari atviunu grein
er stjórnað, sjáum vér brátt. að það er næsta misjafnt í
ýmsum pörtum landsins það er auðsætt, að til þess að
kvikfjárræktin gefi sem beztan arð, verður að fara vel með
skepnurnar, en þetta er einmitt það, seni vantar hjá all-
flestum.
J>að er þé einkum eitt atriði, sem mörgum verður að
tjóni, og það er vetrarbeitin. J>að er allvíða siður lijá oss
að beita sauðfénaði meiri liluta vetrar. J>að er auðvitað
að útbeit getur verið að talsverðum notum, þar sem um
landgæði er að ræða, en aptur á móti í hinum landléttu
sveitum, verður það mikill skaði og þó er hún allt eins
mikið eða öllu meira stunduð á slikum stöðum. Hver er
nú orsökin til þessa? Hún er sprotin af því, að vér get-
um eigi slept vananum, þrí útbeitin er ekki annað en vani frá
fyrri tímum, sem hefir fest djúpar rætur hjá oss. Nú skul-
nm vér rannsaka þetta nákvæmar, og vita livers vér verð-
um varir. Yér vitum, að allar skepnur þurfa meiri fæðu
þegar þær vinna en þegar þær hvílast. Vinnan útheimtir
meiri holdgjafa, en kuldinn meiri feiti, en þessi efni eru
einmitt hin dýrustu, af þeim, sem vér þurfum að veita dýr-
unum. Nú vitum vér, að með því að beita, aukum vér
skepnunum bæði erfiði og kulda; en hvað fáum vér aptur
á móti? Opt þvi nær ekkert, eða þá það, sem verra er,
fyrirhöfn og hrakning á þeim. J>að eru þó einkum ær, sem
mestur skaði er að beita. Á liaustin ern þær allviða held-
ur magrar og mega því ekkert missa. Nú er það regla
hjá flestum að beita þeim fram á miðjan vetur, og það þó
tiðarfar sé heldur stirt. það hefir og komið fyrir að þær
hafa verið gjaflausar fram á jól, og hlýturhver sá, sem
nokkuð þekkir fóðurfræð i, að viðurkenna þá næringu,
er þær þannig hafa, eigi næga til að uppfylla allar þarfir
þeirra i tilliti til fæðslu líkamans eða viðhalds.
Vér skulum gjöra ráð fyrir meðal vetri, og mun þá nær
sanni að ætla, að ær fái svo mikið úti til jafnaðar, að þær
finnÍBt liafa hilfan kvið að kveldi, fram á miðjan vetur. Nú
myndi éngum góðum fjármanni koma til liugar að gefa
eigi nema hálfagjöf, því með því yrðu ærnar holdlausar á
stuttum ttma. |>að mundi þvi nær sanni, aO gefa s/4 gjafar
undir slilcuni lcringumstæðum. Nú er að gæta þess, að þegar
skepnunni er beitt, hlýtur hún að hafa meira kviðrúm, en
þegar henni er gefið inni. |>að mun því óhætt að ætla, að
þær kæmust eins vel af ineð þessa 3/4 gjafar, þó þeim væri
eigi beitt, þær yrðu eigi eins innansvangar, og þyrftu þar af
leidandi minna fóður þegar út á liði.
J>etta heíir einatt sýnt sig í snjóavetrum, þegar eigi heiir
verið beitt nema lítið, því þá hafa skepnuhöld vanalega verið
bezt almeniit að vorinu.
Nú er einnig að gœta þess, að það er niikil ábyrgð, sem
vér höfum í tilliti til skepnanna, þannig, að fara eigi illa inoð
þær, en vér hljóium að játa, að það er mjög mikið, sem þœr
taka út hjá oss í vetrarkuldunum, þegar vér höldum þeim úti
nærri því að segja hveruig sem \eður er. J>egar milcill snjór
er, og langt að reka, hitnar þeim mjög meðan á relcstrinum
stendur, og loks þegar þœr koma i hagana, eru þœr orðnar
svo móðar, að þær þurfa góða stund til ad blása, áður en
þær fara að bíta. En á þessum tíma kólnar þeim svo, að
þær missa allan lcjark til að bera sig eptir beitinni, og það
er allopt, að þær leggjast, og þá getum vér ímyndað oss, hvað
þær taki út með slíkri meðferð.
J>að er og siður sumra fjármanna, að hlaupa frá þeiri
undir eins og þær eru komnar í liagann og leitast alls eigi
við að fá þær til að bita, sem er þö mjög nauðsynlegt.
Eg ætla hér eigi að tala um þá illu meðíerð, sem höfð
er allvíða á hrossum, þar þau eru látin stanaa úti nótt og
dag, hvernig sem viðrar allan veturinn, án þess að veita þeini
nokkra hjúkrun, því það er yfirvaldanna að hufa gætur ú
slíku.
Af þessu, sem nú heíir verið sagt, getum vér ráðið að
eigi vinnist mikið með beitinni þar sein landlétter, og væri
óskanda að slíkt yrði skoðað betur her eptir en gjört helir
verið, en yíir höfuð mun eigin reynzla vor bezt sanna oss og
sýna hið rétta, ef vér að eins gefum henni nægan gaum.
Benedikt Hannesson.
Vertu ókviðinn.
Kvíð þú ei komanda morgni,
Ivarlmenni vertu,
Allt þótt sé andstætt að kvöldi,
úrræði bresti,
öl 1 geta atvik að morgni
umbreyzt til gæða.
Engi veit íta hvað gevmir
ókomni tíminn.