Lýður - 23.07.1890, Síða 3

augum. og allur hnns rildóniur ereintóm glitábreiða (Gr. rit-
ar smellið) gegnum otin heimsku og hroka. það lakastá
er samt að dómur J>essi er undirniðri illgjarn — svo
íllgjarn, að pað er ólíkt Gesti. sem i raun og veru er meinláUs
maður 5 mér liggur við að segja að einhver Axla-Björn
hafi hrætt liann eða ke.ypt til að gjöra pessa glópsku. Sé
])essi mrelir hinn síðasti, sem Grostur mrelir öðrum íit á
Tslandi, pá er heldur vel skilið „við gaiðana í Gröf ’, enda
íiiretti svo fara, ef hann kemur til ,A meríku, að honUm
verði ]>ar að ganga til „Lögbergis1* og liann fái sjálfur döm
að heyra, fái aptur sama mæli sér mreldatl) troðiniu skekinn
og fleytifullan.
BÓKAí'EEG N.
ÚfiÓersðknirtgar i germa n is k M y th ol ogi (rartn-
sóknir í germanskri goðafræði) af Viktor
ltydberg. Förste Delen. 188 6.
(Fratrthald).
Af pessu ólullkomna yfiriiti yfir nokkurn hluta af rartn-
Sóknum Viktors Rydbergs má sjá, að hann víkur viða frá pví
sein áður hefir verið tekið gilt í goðafræði líorðurlanda, en
góð rök færir hartrt fyrir málí sínu, og iniklu fullkomnari og
Ijölskrúðugri verða goðsögurnar eptir en áðar, pví hann heíir
svo víða safnað sundurlausum brotuin í skipulega heild, og
sýnt t pví mikinn lærdóm, skarpleik og sameiningarafl hugans,
sem ftiargt hefir leitt í Ijós, er áður var myrkri hulið, og
gjört glögga grein fyrir mörgu pví, er aðrír fræðimenn hafa
aðeiiis haft óljóst hugboð urtu Sumum íslendingum kann að
pykja höfuttdurinn gjöra of lítið úr goðsögunum l Snorra-
Eddu, en pess ber samt að gæta, nð pað er í engan stað ó-
iiklegt, að goðsögurnar hafi verið farnar að aflagast talsvert hér
á landi á 13 öld, pegar kristnin hafði Verið pjóðtrú I meir
en 2 aldiV. og hirtsVegar eru full likindi til pess að Saki ha.fi
getað haft allnákVæmar sagnir af fornum átrúnaði, par sern
margt fólk í nágrenni Danmerkur hélt enn við fornan sið fram
á daga föður lians, en auðvitað hefir hann skoðað goðsögurnar
sem sögur af sönnum viðbutðum i fornöld, og pessvegrta fært
pær úr lagi, gjört goð og goðkynjaðn kappa að jarðneskum
konungum og jafnvel eignað peim ýmislegt, sem tilheyrir
Vvkingaöldintti, Mjög víða hefir höfuilduríttn tekið til sairtan-
hurðar goðsagnir Indverja og Irana, og gegnir pað furðré,
iivað opt pær eru gagnlíkat germönskum goðsögnum, par
sem svo afarlangt er síðan prer pjóðir skildust frá Evrópu-
pjóðuin. Imislegt kann að Visu að vera aðfirtningarvert við
petta mikla verk, ert pví verður ekki neitað, að pað lætur mjög
víða ljós renna upp í dimmuin fylgsuum, og gjörir skiljart-
legar inargar sögur úr forneskjú, setn ýinist bafa fest sig við
sögulegar persónut á seinni öldrtm, eða otðið að alp.ýðlegum
æfintýrum, oginennhafa ekkifyrVitað hvernig til voru koinnar.
Að lyktum get eg ekki bundist pess, að minnast
ineð fám orðum á hína nýkomnú lofgrein í „Dögbetgí11 uia
1) jpannig vill Y. R. kalla Skef Yngva, og lirinda pví
jafnframt, að Freyr (ársæidargoðið =. Ingunar-Freyr í Loka-
senrtu). hafi verið kallaður Yngvi, en pó er Ýngvi-Freyr nefnd-
ur í Haustlöng þjóðólfs ens hvinvetska (áttir YngVifreys ■-=
goðin). Frásagan í Bragaræðu uiii upptölc skáldskapar, hekl-
ur V. R. að sé sprottin ;d ómerku gamankvæði. ortu í kristu-
um sið. enda er hún ósamkvæm Hávamálum og öðrum íoru-
kvæðum, en pá er samt eptir að ejöra greln fyrir, livernig
’stendur á kenningunhí „Kvásis dreyri" í vísu eptir Einar
skálaglamm. pegar s>igaii mn Kvási, og dvergana, sem drápu
bann, er fallin um koll, og aflur skáldiirtijöður á að vehi
kotninn frá Mímisbtunni og brUftuinum Bytgi. V. R. er mjög
múttallinn breytinguni á liandrituinim til að g.jöru lornkvæðin
skiljanlegrí, (394 n.) en pó hættir hoimtn stundum við að gjöra
sjáUur hið sama (pannig gjörir hanu t. d. „svanfjaðrar dró“
í Völundarkv. að „SvanTjarðar drós“), eiida verður vatia kom-
ist hjá að Iugfæra sumt i fornritum,ef nokkurt vit á að verðn
i pvi.
rannsókn Meyers á Völuspá, sem nú á að vera sett saman eptir
guðfræðiritum miðaí'danna af Sæmundi Iróða, og „Heiðr“ sótt
í lofkvæði Salómons(?), og við pessari niðrstöðu á að verða
torvelt að hagga, en pað hlýt eg að efast um að svo komnu,
og telja hitt miklu líklegra, að Eddukviðurnar séu runnar úr
„hinum mæra Mímisbrunni heiðninnar“ einsog „Lögberg“
kemst >ið orði, heldr en að pær séu tilbúnar á Islandi á 12
öld, og goðsagnirnar í peim litið annað en „eptirlíking kristi-
legra lniginyhda11. Eins og pað er í alla staði eðlilegast og
sennilegast. að beiðnar goðsagnir hafi pevinst i æfagötnlum
kvæðum á pví landi. er v.irðveitti flest forn fræði Norðriauda,
eins er pað líka miklu meiri sónii fyrir pjóð voni, að liafa
geymt og varðveitt goðsagnirnar fornu, heldur en tilbúið nýjur
útúr miðaldaritutn og falsað vísvitaudi leifar hinna fornu fnoða
til að mynda að nýju norræna goðatrú. sem löngu var fallin
og fyiridæmd, og er undarlegt, að nokkruin Islendingi skuli
pykja vænt um að geta eignað vorum fornu fræðimönnum
beiðurinn fyrir slikan samsetning, eða hvað skyldi isleiizkum
prestum hafa átt að g;inga til an liræra svo saman heiðni og
kristni? Hvað skyldi Jón biskup 'Ögmundarson hafa sagt
ura slíkt sambland, hann. sein lét sér svo hugleikið að nema
burt allt sem eptir var af hinum forna sið, og bannaði
niönmnn jafnvel að nefna dagana eptir heiðnum goð-
um ? Að goðsagnirnar héldust pó við á íslandi, var
að pakka skáldskapnum og kenningunum, og gat pó ekki hjá
pví farið, að pær aflöguðust ineð tímanuin af peim kenningum
kapólskra klerka. að goðin vreru í rauninni djöílar eða hefði
einhverntiina verið mikilhæfir menn, sem kornið hefði öðniín
til að trúa á sig. J.
1 3 9 0 Var lnllfnuð púsundára bvggingai'tið Eyjafjarð-
al\ J>á var ástand lands vors eitthvert hið aumasta, jafut
sökum óáranar sem stjórnleysis. [Já var vor svo liart sogja
Annálar (Espólin) að varla voru sauðgrös á Pétursmessu,
(o: 10 vikur af sumri',! sumar var regnsamt svo béý manna
ónýttist. Urðu svo miklir vatnavextir uin haustið, að
enginn mundi slikt, og urðu fjárskuðar stórir, en vötn úg
skriður tóku af brei, eu margir breil' féllu af landskjálftum.
J>á logaði Hekla með miklum undrum, og Lómagnúpur og
Trölladýngja allt suður í sjó, og pá brann allt Reykjanes
og stendur par eftir Dýptarsteinn og Fuglaskei'. |>á logaðí
og Síðujðkull og mörg öilrtur fjöll, og heilar sveitir eydd-
ust. f>á æddi og landfarsótt á mönnum en drepsótt á fénaði.
J>að ár tók slaiða Lönguldíð í Hörgárdal og par inni Hraín
lögm. Bótólfsson og tiu menn aðra, og sökti bæinun og kirkj-
untti. jpá gekk flest öfugt í landi héi'; engitm var biskup
og enginn stjórn var pá fyrir sunuan ; gengu og víða morð
og manndráp eða gripdeildir. Jón biskup skalli á Hólum
lifði pá sitt síðasta ár, og hafði verið mikill svaki. J>á
höfðu pó Eyfirðingar cinna mest völd og auðnugengi. Hinn
gamli merkismaður Norðlendinga, |>orsteinn Eyúlfsson á Urð-
um, var enn pá lögmaður (eða hirðstjóri), en synir hans
Arnfinnur og Sumarliði hin mestu rikmenni og stórbokkar.
J>á bjó og Arni í Auðbrekku. faðír þot'leifs hirðstjóra, er
átti Vatnsfjai’ðar-Kristínu. J>á voru mestii' klerkar i Eyia-
firði, Guðbjartur fiólci í Laufási, er kallaður var fjölkunnugor,
og Halldór Loptsson hinn ríki. þeita v'ar 12 árum fyrir
Svartadauða. Sjaldan hefir verið meiri ríkismannabragur
í Eyjafirði en einmitt á peim mannsaldri, og tengdust pá
héðan ættir viðsvegar umland. J*ávoru menn stórræðasamir.
Grundar-Helga fór í elli sinni (1374) Rómför, Björn son
hennar fór prisvar suður i lönd og einu sinni til Jórsala;
mun hami lmfa verið einhver mésti atgerfismaður sem á Ís-
lartdi er alinn. Halldór prestur Loptsson, hinn göfgasti
maður, og fieiri eyfirzkir höfðingjar, fóru herför til Vest-
fjarða með Birni og J>orstcini Eyúlfssyni, p >ir riðu Glámu
og voru albrynjaðir. Sýna annálar. pótt furðu fátt sé ritað