Sunnanfari - 01.07.1892, Blaðsíða 3

3
J>á er stundin. 5>á er mál
þig á fundinn vina að búa,
kveðja lundinn yzt við ál
og á sundin norður snúa.
Guðrún Ósvífsdóttir
Söguljóð eptir Brynjólf Jónsson á Minnanúpi.
Vér vildum mega skjéta því að höfundinum í
bróðerni og gera það strax að oss hefði þótt stór-
um vænna um bók hans ef þar hefði verið: »Rímur
af Guðrúnu Osvífrsdóttur«, og er oss þó hlýtt til
kversins.
þó efnismeðferð og bragarhættir geti verið
með ýmsu móti í söguljóðum, þá er þó í raun-
inni rétt að kalla svo öll ljóð, sem ort eru út af
sögum hvaða bragur sem á þeim er og hvernig
sem með efnið er farið. I þeim skilningi eru
rímur vorar söguljóð allar saman, aungu síður en
Örvaroddsdrápa, Friðþjófskvæði eða Hómer. það
getur hver súngið með sínu nefi urn það eins og
alt annað í veröldinni.
Við meðferð efnisins hefir höfundurinn haft
það svo, að hann hefir snúið í ljóð allri sögu Guð-
rúnar, látið efnið alstaðar hánga saman og sýnt
aðdragandann að hverju atviki. A þeim vegi er
altaf sá þröskuldur, að frásögnin getur orðið of-
teygð , þunglamaleg og þreytandi, og hann hefir
orðið fieirum að fótakefli en rimnaskáldunum. A
því ber þó vonum minna í bókinni, en með þess-
ari aðferð hefir höfundurinn sloppið hjá því að
búta og limlesta alla söguna, koma með viðhurð-
ina eins og fjandann úr sauðarleggnum og steypa
svo lesaranum á höfuðið hér og hvar ofan i frá-
sögnina. það getur opt verið smellið og gert
söguna gómsætari að gefa lesaranum liana eins og
hálfkveðna vísu, en að sælast til þess að nauða-
lausu eins og nú er »hæstmóðins« í heiminum og
lofa lesaranum aldrei að sjá dýrðina nema í gegn-
um skráargatið, það verður nokkuð þurætt til
til leingdar. það er opt eins og þessir menn haldi
að vér séum svo sólgnir í að vita hvaða dýrgripi
þeim og vizku þeirra hefir þóknazt aðsetja þará hurð-
arbak, að við linnum ekki látum fyrr en alt stendur
upp á gátt. Eins og vér lofum þeim ekki að eiga
þeirra tviræðu gátur sjálfum, eða eins og nokkr-
um manni detti í hug að fara að róta í sundur
heilum haug til að ná einni glertölu. Nei, til þess
skortir oss bæði tíma og laungun, og það er ein-
ungis ein förukerling, sem hefir unnið það til að
sloka i sig fullan fjögra marka ask af þéljamysu
til þess að ná i kjórann í lögginni.
Hjá öllu slíku hefir höfundurinn sneitt. Frá-
sögn hans er blátt áfram, látlaus og reigingslaus
að öllu leyti. Hún er alislenzk og henni haldið
innan þeirra takmarka sem fornskáld vor, sagna-
meistarar og rímnaskáld hafa fylgt. það sést á
öllu að höfundurinn hefir ekki kært sig baun um
að vera »nýmóðins«, og því sniðið verk sitt öld-
ungis eins og gert er i beztu rímunum; en úr því
nú aungu ber á milli nema bragarháttunum, hvers-
vegna hafði hann það þá ekki rímur?
það er ekki ólíklegt að ýmsir menn hristi
höfuðið yfir því að maður, sem þykist vera ment-
aður maður og líklega skáld, skuli ekki skammast
sín fyrir það, að ætlast til að Brynjólfur á Minna-
núpi fari að yrkja rímur. Sá, sem þetta skrifar,
getur þó ekki gert þeim þann greiða að skamm-
ast sín fyrir þetta, og veit hann þó fjölda manna
bæði lærðra og ólærðra, sem þykir skít vera
klínt á sig, ef rímur eru nefndar í þeirra áheyrn.
þeim finst óþefur að manninum, og það svo tak-
markalaust andlegt volæði að hafa ekki haft svo
mikla umgeingni við lærða. menn, að hann viti
hvernig á að tala um rímur. Að minsta kosti er það
órækur vottur um meðfætt smekkleysi á öllu, sem
lýtur að skáldskap og fögrum mentum.
það er því altaf vissast, þegar mentaðir menn
heyra á eða lærðir menn, að hreyta heldur að rím-
unum, þó manni kynni að vera hlýtt til þeirra
frá æskuárunum.
Hér sést ljóminn af frægðarverki Jónasar
Hallgrimssonar i allri dýrð sinni. þetta vanst
honum, en leingra náði hann ekki. »Höggið
tók ekki meira«, myndi séra Hallgrímur hafa sagt.
Banað rímunum gat Jónas ekki, þeim fjölgaði jafnt
sem áður, og sjaldan munu fleiri rímur vera ortar
og prentaðar á jöfnum tíma en frá 1830—60, og
bætt þær hefir hann heldur ekki með gauragangi
sinum, því Númarimur eru kveðnar áður en skamm-
irnar komu. Sízt af öllu hefir honum lánazt að
taka alþýðu hylli frá rímunum, því bæði á Suður-
og Norðurlandi, þar sem vér til vitum, hafa þær
verið i góðu geingi til skams tima, þar sem menn
eru ekki orðnir of uppþembdir af dönskum reyf-
ararómönum eða of fínir til að hafa þær um hönd.
Hér hefir því alþýða farið sina leið þegjandi,
eins og alþýða er vön að gera. Hún er opt sein-
fær til framfara, en iætur heldur ekki svo auð-
veldlega eggjast til óhappa. Tilfinningin kemur
henni svo opt til liðs þar sem þekkinguna skortir
og því er hún sein til að bera út uppáhalds börn
sín, þó einhver gárungurinn verði til að sparka í
þau og segja að þau séu ljót.
það er líka eins og þjóðin hafi spurt sjálfa
sig að því hver hafi kent Jónasi að yrkja »lipurt
og létt«. Af kvæðum aldanna á undan sér hefir
hann varla lært það, þvi þau eru flest hvorki lipur né
létt, heldur illa geing mjög og mörg hver hölt á
öllum fótum. Og þó Eggert tækist að koma heim-
speki sinni og búfræð í ljóð, þá er það optast
mesta klúður og ólíkt Jónasi á allar lundir.
það skyldi þá vera sálmarnir sem hafa andað
að Jónasi þeim hinum himneska blæ, sem auð-
sjáanlega hefir gagntekið hann á æskuárum og
opnað eyru hans fyrir hátign málsins og þeim
L