Sunnanfari - 01.07.1892, Síða 8

Sunnanfari - 01.07.1892, Síða 8
8 fá af kvæðum hans séu »lýrisk« í raun réttri (sjá þó: Vísur bls. 156, Til Gríms 220, Til Meza 242, Sonnetto 254 og Lóan 283) koma þó fyrir hjá honum svo fallegar setningar, að leitun er að slíkum í íslenzkum ljóðum. þ>að eru einkum þrennskonar ljóð sem Gísli hefir feingizt mest við: ástaljóð, erfiljóð eða öllu fremur minningarljóð og frelsisljóð, og hefir hann ort gullfalleg kvæði í allar þessar stefnur. Astakvæðin eru að mestu laus við alt ástavíl og vol, því eg tel ekki mankvæði þau sem Gisli orti óharðnaður á tvítugsaldri og flest eru ómerkileg nema helzt: Ertu fagra um æfi mér (374). Af mankvæðum frá seinni árum má nefna: Kolbrún (5), Heiðrún (19), Svava (21. 1., 2., 4. og 5. kvæðið), Kvöldstjarnan (31), Síðasta skipti (309) og Vísur (326) og má óhætt telja kvæði þessi með hinum beztu mankvæðum sem til eru á íslenzku. Gísli lætur sér ekki nægja að horfast í augu við konurnar og eg hefi hvergi rckið mig á að hann óski að vera vindur, svo hann geti leikið um hár þeirra eða regn- dropi, sem geti læðst niður blessaðan hálsinn með lagi, eða neitt slíkt. Nei, Gísli er miklu samkvæmari venjulegu manneðli 1 ástakvæðum sínum. Honum er ekki nóg »að taka í hönd á hrund með hægu glingri*. Hann vill »spenna ástmeyu sína miðja í þíðri þrá« (22) og njóta allrar þeirra sælu, sem hún á til í vitum sínum (311). þ>að er reyndar ef til vill of mikið af kossa- gangi í ástakvæðum Gísla, en víðast er »eldur í kossum hans« (27) og sæma slík kossaljóð sér vel í mansaungvum. Ekki er Gísli við eina fjölina feldur í ástum sínum, fremur en aðrir ástamenn, því auðsjáanlega hafa vakað fyrir honum margar konur í ástaljóðum hans og það mætti ef til vill kalla hann skáld augnabliksásta gagnvart öðrum íslenzkum skáldum, því svo lítur út sem að hann hafi metið meira að konurnar væru »honum hollar og góðar« í svipinn en þær stigju með honum »í leiðagjarnar, kaldar hjóna- hvílur , eins og Shakespeare segir í Lear. Hvernig sem litið er á ástakvæði Gísla Brynj- úlfssonar er ómögulegt annað en að telja þau með hinum heitustu og þróttmestu ljóðum, sem til eru á íslenzku í þá átt. Erfiljóðum Gísla og minningarljóðum má geta þess til lofs, að þar ber mjög sjaldan á því tvennu, sem mest óprýðir annars slík ljóð á ís- lenzku máli, en það er oflofið og guðsorðarausið. Af slíkum ljóðum má nefna: Páll Melsteð, amt- maður (178), séra Jón Melsteð (180), Sigríður þ>orvaldsdóttir (188), Lárus Thorarensen (191), Elín Thorarensen og Baldvin Einarsson (419). Mart er líka gott í Skagfirðingavísum (400) og Jóni Arasyni (404). Kvæði þessi eru mjög lát- laus, að öðru en búnaði, en lýsa mönnunum miklu betur og miklu réttara en þótt lamið væri hvert höggið eptir annað með gullsleggjum eða hrúgað væri saman loflegum lýsingarorðum af fremsta megni. Um frelsiskvæðin er það að segja, að þau bera þess vott að Gísli hefir unnað frelsinu um- fram alt og mega mörg þeirra heita ljómandi falleg, svo sem: Kveðja til Jóns Sigurðssonar 1847 (51), Upphaf frelsishreifinganna (58), Bjarka- mál hin nýu (59), Sigur Magyara (136), Við- bætir (150), Stríðið 1879 (162) og Bismarck (347). það er einkennilegt við Gísla hve frelsis- ást hans er víðtæk, því hvar sem einhverjar róstur verða í Norðurálfunni, þá er hann kom- inn þangað í huga og ber á harðstjórunum. þ>að væri lítið eptir af Rússum hefði Gísli mátt ráða, en mislagðar hafa Gísla verið hendur og hugur, þar sem hann er að skopast að »rúss- neskum fróðleik« (121), því ekki veit eg hvar á að leita að frelsisást og skáldskap ef það er ekki í ritum sumra rússneskra höfunda, svo sem L. Tolstoys og annara rússneskra stórskálda. Eins er undarlegt hvilíka tröllatrú Gísli hefir haft á Bismarck og er það þó kunnugt að hann hefir hnept jpjóðverja í þann hervalds og_harðstjórnar dróma, sem erfitt er að losa. Oll frelsisljóð Gísla eru um frelsi heilla þjóða eða mannflokka t. d. um hagsbót »sósíalista«, en aptur minnist hann hvergi einu orði á frelsi einstákra manna, fremur en önnur íslenzk skáld, og er það frelsi þó margfalt dýrmætara en alt annað frelsi. J>ótt Gísli sé í frelsishamförum út um allan heim, gleymir hann samt ekki íslandi og bera mörg kvæði hans vott um að hann hefir haft hinn mesta hug á frelsi þess og framförum, og þótt mart megi segja um frammistöðu hans í stjórnmálum íslands, þá getur þó einginn ann- að sagt en að hann hafi unt ættjörðu sinni og viljað henni alt hið bezta. Mörg af tækifæriskvæðum Gísla eru óvenju- lega góð og skal eg nefna: Kveðja til Jóns Thoroddsens (170), Til Konráðs Maurers (172), Minni Péturs biskups (216), Til Jóns Sigurðs- sonar (224), Til Konráðs Gíslasonar (236 fyrri hlutinn), en einkum: Til Magnúsar Eiríkssonar (234). Af öðrum kvæðum eptir Gísla þykja mér þessi skara fram úr: Gullið rauða (271), Til túnglsins (279), Draumur (301), Kristjánsmál (314), Stjarni (1530), Slotsbruninn (344), Á páska- dag 1879 (367) og Til Ástríðar (380). Flest þessi kvæði og flest af kvæðum Gísla yfir höfuð eru kveðin á þrekmiklu og mergjuðu máli og benda á það, sem eg tel aðalþáttinn í skapferli Gísla, bæði að því er snertir ljóðagjörð og annað, en óað er þrek og kjarkur, og það er ekki fjarri óví að Gísli hafi haft karlmannslund þá, sem íann lýsir svo vel (bls. 156—7): »en standa eins og foldgnátt fjall í frerum alla stund, hve mörg sem á því skruggan skall — sú skyldi karlmanns lund«.

x

Sunnanfari

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sunnanfari
https://timarit.is/publication/140

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.