Sunnanfari - 01.05.1894, Side 3

83
vilja ná i og lesa og er það eðlilegt. First af þvi
að hún lisir heimssiníngunni, sem meir hefur verið
um talað nú síðastliðið ár en nokkuð annað og
er þar að auki skrifuð af séra Matthíasi, í öðru
lagi munu margir vænta þar skíringar á vestur-
faramálinu, sem vakið heíur almenna umhugsun
heima nú A siðari árum. Ekki mun bókin verða
til að draga úr Ameríkuhug Islendinga. En þeir,
sem lesa hana til að fá lausn á útflutnínga-
spursmálinu, hafa imisiegs að gæta. Höf. er
kostaður til þessarar ferðar af Vestur-lslendíngum,
fær ókeipis ferð, að miklu leiti, fram og aftur á
fólksflutníngaskipum Beaverlínunnar mót því að lita
til með vesturförum og skíra »rétt« frá ástandi
landa vestra, auðvitað á það að skiljast svo:
slasta ekki landið,« enda eru lísingar hans á
Vesturheimi allglæsilegar. Enn ber þess að geta
að höf. sér landið í fegursta sumarskrauti, Chi-
cagóborg i glisfötum siníngarinnar, lífið i hátíð-
abúníngi og fólkið á fagnaðarsamkomum, þar sem
allir skarta því besta sem þeir eiga til. f>ó skal
ég taka það skírt fram að ég drótta ekki minstu
hlutdrægni að séra Matthiasi i þessu efni. þvert
á móti getur mér ekki annað virst, en að hann
líti hlutdrægnislaust á málið og er auðheirt að
honum ris hugur við hinum miklu útflutníngum
eins og öllum þeim, sem elska íslenskt þjóðerni
og íslenskt mál og trú hafa á framtíð landsins
og lslendínga sem þjóðar. En höf. verður að
lisa landinu og lífinu eins og það birtist hon-
um og fólkinu eins og það kom fram við hann.
En að heimta af honum að hann á svo stuttum
tíma sjái og skinji alt eins og er, getur hver maður
séð að er óhugsandi. Hann gefur stuttar lísíngar
A Canada eftir ferðasögum enskra, skoskia og
irskra bænda, sem Canadastjórn hefur kostað til
að ferðast um landið, líta á kjör manna og lísa
hvorutveggja.
Séra Matthias tekur það slu’rt fram, að þeir
einir sem fullorðnir flitja vestur sé íslenskir, hin
næsta kinslóð verði meir ameríkönsk, sömul. að
níbiggjarnir verði að leggja á sig mikið erfiði til
að komast áfram, það sé first afkomendurnir sem
njóta.
Straumurinn vestur um haf, sé hann eins stór
og verið hefur hin siðustu ár, eða vaxi hann, sem
nú er útlit firir, er og verður Islandi til stórtjóns
og spáir jafnvel eiðileggingu á öllu islensku. En
aðferöin til að hefta þetta er hvorki né verður
sú, sem blöðin heima beita eða þíngið vildi 'beita.
það sem breitingar þarf er ástandið heima firir.
það er fásinna að ætlast til að föðurlandsástin ein
haldi mörgum heima; maðurinn heimtar frelsi og
leifi til að neita krafta sinna eins og hann vill og
hvar sem hann vill. það er skiljanlegt, að við
samanburðinn á Islandi og Ameríku verði hún
svo opt þingri á metunum og það þótt ástin á
föðurlandinu togi af alefli í vogararminn á rnóti.
þar er frelsi og auður, en heirna flpekjast enn firir
fótum okkar gamlir riðhlekkir kúgunarinnar, en fé
er litið og geingur mjög til að launa óþarflega
fjölmennan embættalíð og því minna til verklegra
framfara eða umbóta á landinu. Lífið er dauft og
dofið, aungar almennar hreifíngar geta haldið
huganum föstum, fá framfarafirirtækji, sem menn
geti fest sig við, trúað á og lagt krafta sína i.
það eina mál sem vakið hefur almenna hreifingu
heima og, að því er virðist, sterkan áhuga er
stjórnarskrármálið. En hverjar vonir gefur það
landsmönnum til að binda hugi þeirra heima? Ar
eftir ár hamrað til ónítis á blágrítisskalla stjórnar-
innar dönsku! Háskólamálið virðist hafa feingið
allmikið filgi. Gefur nú að líta hvernig það fer.
Nei! Vesturferðir verða hvorlci heftar með lög-
boðum né blaðaskömmum. Hið eina er að festa
hugi manna við eitthvað heima, einhverjar hreifingar,
einhver firirtæki þar sem vonin um framgáng og
árángur bindur. það er eina bandið, sem ekki er
óeðlilegt og óþolandi. Ef Islendingar losnuðu
algerlega við afskifti Danmerkur, reindu óháðir
hverju þeir megnuðu og hvað í Iandinu bír, og ef
þeir þá findu ekkert, sem benti þeim að vera
heima, þá — fari þeir allir til Ameriku, Afríku
eða Australíu, eða hvert sem þeir vilja. þá, en
fir ekki, er fullreint, hvort islenskt þjóðerni, islenskt
mál og andi er með öllu útlifað í sögu heimsins.
En það líf, sem enn er í islensku þjóðinni, og
glæðst hefur að mun á. þessari öld, bendir á
annað. Nátturlega er hægt að drepa þetta. En
eigi það að lifa verður það að lifa á Islandi, í
Ameriku lifir það ekki; það sér hver maður. »Við
erum gerðir til að s"kapa sögu, en ekki til að
læra sögu,« sagði einn Vestur-Islendínga við séra
Matthías. En sagan er nú til á undan okkur og
það leikur einginn okkar það eftir drottni al-
máttugum, sem hann gerði í firndinni: að skapa af
aungu, ekki Amerikumenn fremur enn aðrir. Við
erum miklu fremur gerðir til að halda áfram sögu
og þá first og fremst okkar eigin sögu. Má vel
vera að með vaxandi samgaungum og friðar-
sambandi milli þjóðanna hverfi föðurlandsástin,
hverfi firir heimsástinni. En það verður ekki fir en
andi mansins er orðinn miklu stærri og verkahringur
hans miklu víðari en nú er. Astin nær ekki leingra
en maðurinn ætlar að láta áhrif sin ná, ekki út-
firir verulegan eða ímindaðan verkahring hans,
nema hvað endurminníngarnar tómar geta bundið
hana. En sú ást, sem aðeins er bundin við
endurminníngarnar er ónít firir framsókn mann-
kinsins, það er ellinnar ást, sjúkleiki i tilfinníngalífi
mansins. þótt fagurt sé að heira um föðurlandsást
Vestur-Islendínga þá er hún Islandi ónít svo framar-
lega sem hún ekki er tvinnuð saman við vonina
um að vinna firir það og trúna á viðreisn þess og
framtið, en það virðist vera lítið um þetta hjá
þeim mörgum hverjum, enda eru það ekki nema
stöku menn meðal þeirra, sem geta fundið hana
[>annig, allur fjöldi þeirra hljtur að vera Islandi