Sunnanfari - 01.10.1895, Blaðsíða 3

27
af sumarmosa rauðum,
menn þó að hæli moldarbeit,
mun það ei gagna hverri sveit
hjá körlum trúartrauðum.
Nú hefi eg kveðið nokkuð þér
eg nenni ei yrkja meira,
ef annað forstand eptir fer
ávinna kantu fleira.
Búskapar öðrum bálki þá
bæti þeir við sem lyst hafa á,
ef framar fýsast heyra.
Frá Kaupmannahöfn.
I.
Háskólinn.
Hér um bil í miðri Kaupmannahafnarborg
stendur hús eitt allstórt og eigi óásjálegt; er
það bygt af steini og grátt að lit. Aðaldyr vita
mót austri og suðri og eru á miðjum hliðvegg
og steinsúlur beggja vegna. En til tveggja
handa frá dyrum og meðfram hlið hússins eru
brjóstmyndir nokkurra manna, gerðar af bronze,
og standa á allháum steinstöplum. þ>ar er mynd
Maðvígs málfræðings leingst til hægri handar;
sá maður var lærður vel, en mörgum er hann
hvimleiður sakir latínulærdómsbóka sinna. Við
nyrðri gafl hússins og áföst því er önnur bygg-
ing hlaðin af rauðum tígulsteini. þ>að er bókhlaða
háskólans. þ>ar er meðal annars bókasafn Árna
Magnússonar. J>ar ræður fyrir Kristján Kaalund.
þ>ar eru gömul handrit íslendinga. pangað
koma norrænir fornfræðingar og málfræðismenn.
J>ar var Benedikt Gröndal aldrei stipendiarius,
sbr. gamla ísafold. petta er háskóli Dana.
þ>ar eru lærðir flestir íslenzkir menn á síðari
öldum, er leitað hafa æðri mentunar.
Háskólinn var stofnaður af Kristjáni kongi
I. árið 1478 eptir drottins burð og vígður ári
síðar. En lítið kvað að honum með fyrstu sök-
um kennaraskorts og fjáreklu. Kristján III.
reisti við háskólann; tók hann undir sig eignir
klaustra og kirkna samkvæmt lútherskum sið
og fékk þannig fé. Eptir háskólalöggjöf frá
1539 áttu fastir kennarar að vera 14, en nú eru
þeir um 70. Háskólinn skiftist í 5 deildir, en
yfir þeim er háskólaráðið og kallast formaður
þess rektor; hann hefir völdín árlangt. Auk
hinna föstu kennara halda jafnaðarlega ýmsir
aðrir fyrirlestra við háskólann og flestir kaup-
laust; gera þeir það til að vinna sér »aktað« nafn
og æru meðborgara sinna, en von um embætti
síðar meir. 1728 brann háskólabyggingin, en
hin nú verandi var reist á árunum 1831—36.
Kenslunni er nú svo háttað, að tvisvar,
þrisvar eða mest fjórum sinnum á viku halda
lærifeður hver um sig fyrirlestra um fræði sjn.
Tala þeir þá þrjá fjórðu hluta stundar. þ>eir
standa við skeifumyndað borð á litlum palli í
öðrum enda kenslustofunnar, en lærisveinar sitja
á bekkjum og rita í kompur sínar það sem
þeim þykir mest um vert af orðum kennarans.
Mjög er misjöfn aðsókn að ræðustólum kennar-
anna. Hef jeg aldrei skilið hvað því veldur,
því nærri lætur að mér þyki þeir allir jafn leið-
inlegir, og má þó ekki neita því, að hér er
nokkur munur á.
pessar eru fimm deildir háskólans: guðfræð-
isdeild, lögfræðisdeild, læknadeild, heimspekis-
deild og náttúrufræðisdeild. Til heimspekis-
deildarinnar telst málfræði, sagnfræði, heimspeki,
fagurfræði. Skal nú lítið eitt minnast á einstak-
ar námsgreinir. Eptir fyrsta veturinn eiga allir
stúdentar að taka próf í heimspeki. þ>á grein
kenna tveir menn; heitir annar Höffding en
hinn Krómann. Er einkum Höftding víða kunn-
ur af ritum sínum. Hann er átrúnaðargoð læri-
sveina sinna. Opt er hann skemtinn og fyndinn
í ræðum sinum og að öllu er hann hinn við-
kunnanlegasti og laðar mjög til sín hugi ungra
manna, þeirra er á hann hlýða. Hefir hann haft
mikil áhrif á andlegt líf Dana á síðari árum.
Vilja flestir fremur sækja til hans en hins kenn-
arans og er að öllum jafnaði svo þétt skipað í
kenslustofu hans, að sætin nægja ekki, þótt hver
sitji svo að segja ofan á öðrurn; sitja þá sumir
upp á borðunum, aðrir út í gluggakistunum,
hinir standa. Aðra fyrirlestra flytja heimspekis-
kennendur fyrir þá, sem leingra eru komnir.
Ekki hefi eg vanið komur mínar til guð-
fræðiskennendanna og kann eg lítt að dæma
um kenslu þeirra. En ef marka má orð mót-
stöðumanna þeirra í trúarefnum, eru þeir kreddu-
fastari en þörf gerist og ófrjálslyndari í skoðun-
um en nú á sér stað við betri háskóla í hinum
stærri löndum. Ættu íslendingar ekki að sækja
guðfræðisnám til Hafnar.
Lögfræðingar sækja fæstir kenslustundir á
háskólann. Er það margra áratuga venja að
þeir kaupa kenslu utan háskólans, og hafa margir
lagamenn víðsvegar í bænum atvinnu af að lesa
með löfræðingaefnum. Eru þau hjá kennaranum
4—6 í senn einn tíma á dag og gefa fyrir 12
krónur mánaðarlega. Margir munu koma svo
til prófs að þeir liafa aldrei verið á fyrirlestri
við háskólann og kunnugt er mér það, að svo
er að mestu um alla islenzka stúdenta nú á síð-
ari árum. Lögin lesa flestir til að komast í
stöðu, einginn af áhuga fyrir námsgreininni, enda
er hún kend með næsta mikilli smásmygli og
afar þur og leiðinleg og sannur viðbjóður öllum
réttþenkjandi mönnum. Bezt fellur sú námsgrein
í geð þeim sem heimskir eru, en lögfræðinga-
embættin eru feit og langar marga í.
Læknanámið er mér ekki mjög kunnugt,
þótt ýmsa þekki eg góða menn og miður góða