Sunnanfari - 01.10.1912, Blaðsíða 7

70
Háskólinn og árbók hans.
Eins og menn muna voru á þinginu 1909 sam-
þykt lög um stofnun liáskóla hér á landi, og á
þann hátt, að það mál var ekki gert að neinu
tlokksmáli. Að vísu fylgdu málinu liinir svonefndu
heimastjórnarmenn, þvi að lagafrunivarpið var
lagt fyrir þingið af þeirri stjórn, sem þá fór frá.
Hins vegar var sjálfstæðisflokkurinn í heild sinni
málinu ekki fylgjandi. Yar það því einstökum
mönnum úr þeim flokki að þakkn, að mál þetta
var ekki gert að flokksmáli, og að það hafðist þá
fram. Hins vegar var þá ekki nærri því komandi
við heimastjórnarmenn, að þá væri veitt neitt ié
til undirbúnings háskólans í verki og framkvæmd.
Mátti það þó virðast auðsætt, að slikri stofnun
væri ekki hægt að dcmha á vanzalaust, án nokk-
urs undirbúnings eða fyrirhyggju. Eá kvað svo
ramt að, að ekki var hægt að fá fram á því þingi
ákvæði um nein réttindi háskólanum til handa.
Nemendur þaðan voru ekki rétthærri hér á landi
en frá hverjum öðrum liáskóla í heimsbygðinni.
Á þinginu 1911 fékkst þó þessu kipt í lag. En að
öðru leyti var veitt fé forsjárlaust til stofnunar
liáskólans, og skipað fyrir, að hann skyldi stofn-
settur þá þegar það ár. Var það mál þá gert að
svo blindu kappsmáli, að gamlir stuðningsmenn
málsins, sem ekki er ofsagl að þakka má það, að
málið gekk fram 1909, gátu ekki fylgzt með forsjár-
ieysinu. Pað var þá alment álit, að sumir þeir
væri hvað óðaslir í að koma háskólanum á und-
irbúningslaust, sem siálfir hugsuöu sér að hafa
gagn af stofnun hans, enda kom fyrra kastið í
fjárveitingartillögunum 1911 ekki fram, að neins
annars þyrfti við en launa og launaviðbóta handa
kennurum við skólann. Ilitt glcymdist: að hlynna
þjrrfti, stofnunarinnar sjálfrar vegna, að nemend-
unum, — þangað til aðrir vöktu eflirtekt á því.
Að vísu kom fram tillaga um það, að fyrsti und-
irbúningur stofnsetningar háskólans i verki vrði
að vera sá, að hugsa háskólanum fyrir byggingum,
sem honum væri nauðsynlegar í öllum efnum. En
sú tillaga heyrðist ekki fyrir ofsaroki ákafans
þcirra, er alt vildu hafa fram undirbúningslaust.
Nú er það komið fram, sem þá mátti öllum
vera fyrirsjáanlegt, þegar farið var að jafn rasanda
ráði, sem gert var. Danir hafa nú hækkað slyrk
til stúdenta, og stúdentar landsins sækja ekki is-
lenzka háskólann, nema að litlu leyti. Af 21 stúd-
entum í ár hafa tveir þriðjungar farið til Kaup-
mannahafnarháskóla, og þeir eru þcssir:
Bjarni Jósefsson, Finnbogi Rútur Porvaldsson,
Geir Einarsson, Hallgrímur Hallgrímsson, Ilelgi
Guðmundsson, Jón Björnsson, Karl Ármannsson,
Karl Möller, Kjartan Jensen, Olafur Jensen, Olafur
Þorsteinsson, Páll Auðunarson, Sleinn Steinsson,
Porsteinn Kristjánsson.
Nöfn þeirra eru hér engan veginn upp talin
þeim til vanza, því að það er bæði eðlilegt, að
ungir menn vilji litast um í veröldinni, og eins
hitt, að allir vilji sæta sem beztum kostunum.
Sumir af þessum stúdentum munu og leggja ým_
islegt það fyrir sig, sem ekki er kent við háskól-
ann hér. En þetta útstreymi stúdenta er háskóla
vorum góð áminning um það, að hér þarf að ráða
bætur á, og að hér hefir verið illa fyrir séð i
upphafi. En á þá að leggja lögbann fyrir utan-
farir stúdenta eða taka til annara einokunar en-
dema liáskólanum til handa,þessu til viðréttingar?
Nei, stúdentana þarf að hæna að háskólanum,
lilynna að þeim, svo að þeir finni, að hér eigi þeir
heima og hér íari ekki ver um þá en annarsstað-
ar. Par til heyrir fyrst og fremst af öllu, að hér
sé reistur sem bráðast liæfilega stór stúdenta-
garður eða bústaður, þar sem stúdentar helði ó-
keypis húsnæði, og það er án efa sú fyrsta bygg-
ing, sem háskólinn þyrfti að fá, og ríður honum
þó á allsherjarbyggingu, því að slíkar stofnanir
þarf að múra fastar í landið.
Nú er komin út Árbók eða skýrsla háskólans
fyrir síðasta skólaár, og er svo sem ekkert sérlegt
um hana að segja. Sá er vani liáskóla að láta
fylgja skýrslum sínum jafnan visindarit nokkur
ýmislegs efnis eftir atvikum. Sá siður er og tekinn
hér upp. Með fyrstu skýrslu liáskóla vors liefði
maður búizt við því að fá áreiðanlegt og glögt
yfirlit og útsýni yfir skólamentan íslendinga frá
öndverðu og til þessa dags, hvernig þeir liafi far-
ið að því að menta sig, livert nú yrði stefnt og
hverja merking liinn nýstofnaði háskóli ætti og
mundi hafa lyrir mentan landsmanna, hvert erindi
hans og hlutverk væri, og hvað annað, sem þar
til lilýddi. En hvaða rit er það svo, sem liáskól-
inn tekur í merki silt í fyrsta skipti? — Slúfs saga
blinda Kallarsonar, á 7+XVI blaðsiðum í útgáfu próf.
Björns M. Olsens. Á þetta aö lákna háskólann og
það útsýni og víðsýni, er hann veili? Á háskóli
landsins að verða Shi/ur blindi Kallarson meðal
háskólanna ?
Slingt yrði þér um mart, ef ekki fylgdi slysin
með.
Annan metnað viljum vér liáskólans en þennan.
Pótt háskólinn v.æri stofnsetlur forsjálítið, vilj-
um vér þó að vegur hans verði sem mestur, úr
þvi að skólinn er á kominn.
Öll handaskol og auvirði viljum vér af honum
skilja. Og þar undir skilst það meðal annara
greina, að prófessorarnir, hálaunaðir menn, sé
ckki að svæla undir sig aukakenslu við aðra skóla