Austri - 30.04.1892, Blaðsíða 1

II. Ar.
SEYÐiSFlRÐI 30. APRÍL 180:2.
Wr. 12.
Ágrip aí* bókmciiiitasögu íslamls eptir Finn Jónsson.
1. 1)00—14-00. Keykjavík 1891. 84 bls.
(Niðurl.)
I annari grein pessa þáttar um sk'ldskapinn eða
liótðingjakvæðagjörðina er margt nýtt og gott. Sérstak-
lega vil eg benda á atliugasemdir höf. um skáldamál-
ið og skýringar lians á kenningunum. „Skáldifi purftu
eins og öll skáld á ölliim tímum, skáldlegra líkinga
við, en sérstökum sainlikingasetningum með ,.eins
°n' °* s' irv. eðá „eins og þá er“ o. s. frv. gátu peir
ekki komið við; til pess voru erindin of stutt og tak-
inörkuð. pessi ertiðleikur leiddi til pess heillaráðs að
húa til kenningar eða margliðuð lieiti, sem i sérfela
likingar og samanhurð við eitthvað annað". í staðinn
tyrir að segja t. d: skipið sigldi yfir hafið eins
og þa er liestur skeiðar ytir slétta grundu,
sögðu menn: sajfakurinu skeiðaði yfir marflöt-
inn o. s. trv. þessnr ágætu athugasemdir um skálda-
kvæðin hetir liöf. áður frainsett í m klu fullkomnari
mynd í fyrirlestri á málfræðingafundinum i Stokkhólmi
liérna uin árið. sein síðan hetir verið prentaður í „Aikiv
för nordisk tilologi“.
I háðum hinuin framantöldu greinum um skáld-
skapnin er skýrt frá bragarháttum kvæðanna og lýsing
‘l I)e'ni [hls. 12—13 og 36—38.] sem mun mörguni eink-
ar kær koinin, og pað pví freniur sem petta nnin vera
i fyrsta skipti sem hragfræðisreglur þær, sem prófes-
sor Sievers lieíir fýrstur fundið og sett í fasta skipan.
eru tramsettar á islen/ku. þó nú pessi lýsing á hrag-
arhattuuuin sé í rauninni mjög vel samin og ljós og
skiljanleg fyrir pá, sem fyrirfram hafa nokkra pekking
á pví. sem uin or verið að ræða. pá er eg hræddur um
að alpýðu manna veiti fremur ertitt að skiljahana. Eg
or hræddur um að alpýðu ekki sé ljóst livað meint er
með „langri áherzlu-samstöfu“ eða „langri eða stuttri
en !|her/lulausri,“ einkum par sem reglurnar fyrir lengd
samstafna eru allt aðrar nú en pær voru til forna, svo
H ‘sn samstafa, sem i fornmálinu var liing. getur nú
verid stutt [t. d i hekkr. drykkr, hellir, o. s. frv.)
það lietði pví verið nauðsynlegt að skýra reglurnar með
dæmumjog tilía'ra að minnsta kosti eítt dæmi upp á
ívem bragarhátr, líkt og höf. á bls. 36 tilfærir dæmí
less sýna, hvað sé meint með aðalhending og
. ... .. . , r Pess po iniklu niiiiiu port. pvi
það pekkia niiklu tleiri, baðem„a, u * ^ • -
vegna að hot, hefir sleppt að tilfœra dæmi upp á hvern
hragarhátt, en þó sparnaður opt sé n.jög góður. pá
Setur liaiiu keyrt fram úr hófi. og pað hetir hann gert
her. Dæmin hefðu ekki purft að taka upp mikið rúm
pvi nog liefiði verið að tilfæra eina línu sem dæmi uppá
livern bragarhátt, eða pá aðeins vísa til einhvers nafn-
greinds kvæðis i svigum, sem ort væri undir peim hrag-
arhætti. sem pá var lýst. Hefði slíkt verið gert, hefði
pessi bragfræði, pó stutt sé, verið ágæt, en aí pvi að
dæmin vantar gerir hún ekki hálft gagn við pað, sem
1Uu annars gæti gert. Eg vil pví vegna liinna mörgu
n Pýðumanna, sem sjálfsagt kynna sér pessa bók og
pa niargir hverjir vandlega, skora á höf. að láta dæmi
s ýringar a hragarháttum fornkvæðanna fylgja síð-
ara parti bókmenntasöguhnar.
Em pattinn um söguritunina skal eg ekki fara
mörgum orðum. það má helzt að honum finna, að
Iiann er of stuttur, en við sliku getur höf. ekki gert
par sem ritið er aðeins stutt ágrip. þó finnst mér að
höf. í upptalning sinni á ættasögunum liefði getað get-
ið um tieiri sögur, en lianii gerir, án þess að slikt hefði
lengt bókina að nokkrum mun. þar er t. d. ekki getið
um Gunnlaugssögu ormstungu, Hænsapórissögu, Heið-
arvígasögu, Harðarsögu, Gullþórissögu o. s. frv. og eru
pær pó fullt eins merkar og sumar peirra. sem getið
er (t. d. Svarfdælaj. Sama er að segja um upptaln-
ing á Fornaldarsögunum. þ>ar er ekki getið um Völs-
ungasögu, Hervararsögu, Hrólfs kraka sögu o. s. frv.
sem pó eru merkari en sumar peirra, sem getið er.
En pegar rúmið ekki leyfir að nefna allt, verður pað
auðvitaí alltaf álitamál, hvað nefna skuli.
J>ótt mig nú reyndar hefði langað til að minnast
á ýmislegt fleira viðvíkandi innihaldi ritsins, pá verð eg
nú að láta mér lynda að hverfa frá pví. Flest af pví,
sem eg gæti út á það sett á rót sína að rekja til rúm-
leysisins, og einmitt hið sama er ástæðan til þess að
eg sleppí að minnast á pað, pví að pessar athuga-
semdir minar verða samt fulllangar fyrir elcki stærri
hlöð en á íslandi gerast. pótt hér sé látið stáðarnum-
ið. Áður en eg legg penrian frá mér verð eg pó að
minnast dálítið á hinn ytra frágang bókarinnar.
Prentun og pappír er í góðu meðallagi og að því
er letrið snertir pó heldur hetur. Með réttrittuiina er
eg ekki eins vel Anægður. Einkum sakna eg /(etunn-
ar), pví mér þykir leiðinlegt að sjáritað síst ogbest
i stað sízt og hezt o s. irv. En verra er pó þegar
svoHangt er gerigið í pessu efni, að S er sett í stað-
inn fyrir hæði t og z, t. d. flust [á hls. 612) f. flutzt.
J>a pykir mér nú kasta tólfunum. Annars er réttrit-
unin ekki allstaðar s’álfri sér samkvæm, og skal eg
sem dæmi pess nefna, að á titilblaðinu stendur „Ágrip
af hókmeniitasögu“ en á hls. 92-s er ritað „bókmentir11;
á bls. 9j-2 er ritað „annarsstaðar“ en á hls. ir>fi „nokk-
urstaðar o. s. frv. Yið nöfn fornmanna o. s. frv. er
peirri reglu fylgt að rita þau með fornum rithætti (r
1. ur o. s. Irv.) en útaf pví hregður pó stunduin. t. d.
Grógaldur bls. 14, en Grógaldr hls. 20; þór hls. 15
en þórr bls. 18; þjóðólfur hls. 43 ogÓláfur 44 og77
—8, en Ólhfr 41; Sæmundur 52, en Sæmundr 83;
Einar 44, en Einarr 40 ; Halldór 48 en Arnórr 43 o.
s. irv. Á bls. 52 eru tilfærð orð Snorra „at norrænu
máli fræði bæði forna ok nýja“. ör því að hinum
forlia ritliætti er hér haldið [at og ok) pá hefði átt að
rita „norrœnn“ og „frœði“. J>ess ber að geta, að höf,
getur enga sök átt á pessu, þar sem bókin er prentuð
heima í Reykjavik, en hann hér í Kiiöfn. En eg hefi
álitið rétt að geta þessa, af pví að ósamkvæmni í rétt-
ritun og hrolvirkni í prófarkalestri þylcir brenna við í
flestum bókum, sem út koma á íslandi í seinni tíð.
Eu slikt er ekki heppilegt og ættu menn að ráða hæt-
ur á því. At eiginlegum prentvilllim er þó elcki mjög
mikið í bókinni, en pær koma pó fyrir t. d. á hls. lo
1. 15 hvortveggja fyrir h v orttve ggj a, 40 1. 11 verð
t. verið, 74 1. 12—13 (Lögréttubrigðaþ. f. Lög-
réttup.)
J>egar eg nú að endingu lit á pessa margþráðu
bók>nenntasögu í heild sinni, þá eru á henni tveir að-