Austri - 20.06.1892, Side 1

Kemur ,út 3 á mánuúi eða
3(5 blóð til næsta nýárs, og
kostar hér á iandi aðeins 3
kr., erlendis4 kr, Gjalddagi
3t. júE.
Uppsögn, skrifleg, hund-
in við áramðt. Ogild nema
komin sé til ritstjórans fyrir
1. október. Auglýsingar 10
aura línan, eða 60 aura hver
þml. dálks og hálfu dýrara á
fyrstu siðu.
II. Ár.
SEYÐISFIUÐL 20. JÚNÍ J892.
Nr. 16.
Stjórnarslvrármálið.
1 fyrra hluta þessarar ritgjörð-
ar komumst vér að þeirri niður-
stöðu, að hvorugt stjórnarskrár-
frumvarpanna frá 1889 eða 1891
væri fnlltryggjandi fyrir lands-
réttindi vor, hefðu ofmikinnkostn-
að í för með sér, og að minnsta
kosti frumv. frá 1891 hleypti
landinu í endalaust stjórnarskrár-
þref með þar af ieiðandi þing-
rofum með miklum árangurslaus-
um tilkostnaði fyrir landið,— og
því teljum vér það einmitt ham-
ingju fj-rir landið, að þau náðu
hvorug' fram að ganga, því áð-
ur taldir okostir þessara frumv.
lieíðu óðara hlotið að koma í
'ijós og vekja nýja óánægju með
stjórnarskrána og nýja kostuað-
nrsíima stjörnarskrárbaráttu.
Aðalkjarninn og mergur þess-
firar stjórnarskrárbaráttu er að
færa þ u n g a m i ð j u v a I d s i n s inn í
landið tii þings og þjóðar, að
gjöra landstjórnina í vorum Yr-
stöku málum alinnlenda. þ>etta
liefir hið löggefandi alþingi ver-
ið að berjast við 1881, 1883,1885,
1886, 1887, 1889 og 1891, og
slegið jafnan uieir eða minna af
kröfum vorum, tii samkomulags
við stjórnina, sem þó eigi heíir
getað náðst, þrátt fyrir aila til-
slökun frá þingsins hálfu, þvi
stjórnin befir að svo komnu máli
sagt sitt siðasta orð með auglýs-
ingumii af 2. nóv. 1885, sem
landshöiðingi hefir jafnan skýr-
skotuð til á hinum síöari þingum.
jfegar nú samkomulagsveg-
urinn var þrotinn og engin von
var til að hin endurskoðaða stjórn-
íirskrá næði staðfestingu konungs,
þrátt fyrir mjög svo ísjárverðar
tilslakanir af hendi alþingis, en
henni einmitt þverneiiað afstjórn-
inni — þá virðist sá einn kost-
ur ssemilegur fyrir oss fyrir liendi,
uð reyna aðra aðferð til þess að
ná-takmarkinu, sem tryggi fylli-
ú'ga þjóðréttindi vor og veiti
oss fulla sjálfstjórn í vorum sér-
stöku niálum. Ætti súaðferðað
vera svo ijós og brotalaus, að
þjóðin gæti fylkt sér um hana
sem einn maður og framfylgt
henni með staðfestu.
í>essi fulla trygging vorra
innlendu mála, svo ab þjóðin og
alþingi hafi í þeim 'töglin oghagld-
ir, er það, að konungur hafi að-
eins frestandi neitunarvald
í vorurn sérstöku lands-
málum, svo að þau frumvörp
verði lög, sem jþrjú alþingi stað-
festa óbreytt hvert fram af öðru,
svo að konungur geti ei með
neitun sinni liept framgang laga-
boðanna nema tvisvar, að stjórn-
skrárbreytingum einum undan-
skildum. Með þvi fyrirkomulagi
lieiðum vér íslendingar fulltþing-
ræði í vorum sérstöku málum og
góðan undirbúningstíma til þess
að hugsa þau sem bezt og vanda
allan frágang lagasmíðisins. |>etta
ætti og að kenna oss íslending-
um sambeidni og göða samvinnu
á alþingi, sem svo mjög hefir
skort á bjá þingmönnum.
þ>essari breytingu á tukmörk-
uðu neitunarvaldi konungs ætti
og að verða samfara, að hinn
íslenzki ráðgjafi sæti ekki
íríkisráðiDana, mæ11i sjá 1 f-
ur á h v e r j u a 1 þ i n g i o g b æ r i
ábyrgð fyrir þinginu á o 11-
um stj órnarstörfum.
Meb þessum tveim ákvörð-
unum væru fyriibyggðir og úti-
lokaðir hinir tveir stærstu aðal-
ókostir á stjórnarskrá vorri, nfl.
synjun þeirra laga, er alþingi
lieíir staðfest, og ábyrgðarleysi
ráðgjafa íslands, sem er ábyrgð-
arlaus allra sinna gjörða(!) gagn-
vart þingi og þjóð, að undan-
teknum brotum á sjálfri stjórn-
arskránni.
jþessi breyting hefir og þann
milda kost, að hún eykur ekki
um einn eyri útgjöld landsins,
sem sýnt hefir verið fram á, að
stjórnarskrárfrumv. alþingis hlytu
stórum að gjöra.
Um þessa breytingu er lík-
legt, að hin íslenzka þjóð mundi
vilja fylkja sei' í eindrægni og
samhuga, því liún er Ijós og öll-
um vel skiljanleg og ókostnað-
arsöm fyrir landið, og hana hefir
þjóðin sjálf aðhyllst á tveimur
hinum merkustu þ i n g v a 11 a f u n d-
um síöari tíma, nfl. 1873 og 1885,
þar sem mættu, aulc margra al-
þingismanna, kosnir menn úr ná-
lega öllum kjördæmum landsins.
Breytingin heiir oss vitanlega ekki
átt sér annan verulegan mótstöðu-
mann, en hinn heiðraða fram-
sögurnann flestra stjórnarskrár-
frumvarpanna, sýslumann Bene-
dikt Sveinsson, sem náttúrlega
hefir haft tillöguna að olnboga-
barni fyrir sínum eigin tvíræðu
og óákvebnu stjórnarskrárfrumv.
og þá gleymt því, ab þjóðin liafði
skýrt kveðið upp úr með það,
að hún óskaði frestandi neitun-
arvalds, þö hann annars sé sí og
æ að klifa á þjóðviljanum. Og
hafi það veriö tilgangur vorsgóða
konungs, að veita oss íslending-
um full ráð vorra sérstöku mála
með nábargjöf sinni, stjórnar-
skránni 2. jan. 1874, sem enginn
efi er á, — þá getum vér ekki
séð, ab þetta nýmæli sýni nokk-
urn skort á þeirri lotningn er
vér erum vorum ástsæla konungi
skyldugir um. Og sízt mundi
hinn elzti þingmaður dr. Grímur
Thornsen, sem sjálfur hefir verið
sendimaður konungs í öði'um ríkj-
um og hár embættismaður í ut-
anríkisstjörninni, — hafa borið
þessa tiliógu fram, hvab landsins
sérstöku atvinnuvegi snertir á
siðasta alþingi i sjálfri efri deild,
hefði hann álitið hana nokkurt
ódæði, og þar greiddu þá allir
liinir þjóðkjörnu þingm. atkvæði
meb henni, og var henni aðeinslin-
lega mótmælt af tveim hinna kon-
ungkjörnu þingmanna.
Hinn háttvirti mótstöðumað-
ur hins frestandi neitunarvalds
(B. Sv.) mun finna það því til
íoráttu, að þvílíkt ákvæðiséekki
í grundvallarlögum Dana, og því
muni konungur aldréi veita oss
það.
En fyrst er þetta enn alveg
óreynt, en aptur á móti höfum
við ótvíræð orð konungs fyrir
því, að hann ekki muni samþykkja
stjórnarskrárfrumv. herra B. Sv.
Vér íslendingar höfum og í
stjórnarskrá vorri önnur mikil-
væg ákvæði, er Dani vantar í
sína stjórnarskrá (sjá 28. gr.) þar
sem þingdeildirnar skulu báðar
ganga í eina málstofu til þess,
að ráða málunum þar til lykta,
ef þeim ber á milli, og ræbur
þar í fjárlögunum einfaldur at-
kvæðamunur.
Iíefbu Danir liaft þessamik-
ilvægu ákvörðun í sinni stjórn-
arskrá, þá lieíðu þeir ekki lent
í öðrum eins ógöngum og svo
mörgum bráðabyrgðar fjárlögum.
í>etta frestandi neitunarvald
veitti Carl Johann (Bernadotte)
Norðmönnum á hinum rammasta
einveldistíma, þó að S\íar liefðu
það ekki, og þótt hann hefði flest
stórveldi Norðurálfunnar að bak-
jarli, sem löttu bann þess að
láta þetta eptir Norðmönnum.
En hann var líka talinn einhver
vitrasti þjóbhöíðingi þeirra tíma.
En Norðmenn kröfðust þessa
sem einn maður á þjóðfundin-
um á Eiðsvelli, og hefir þeim
jafnan reynzt það öruggur skjöid-
ur fyrir þjöðfrelsi þeirra gegn
yfirgangi Svía.
A Englandi er þingræði orð-
ið svo rötgróið og samvaxið þjóð-
ar meðvitundinni, að þar leyfir
engin stjörn sér að synja þeim
lögum um samþykki, er samþykkt
eru í ’báðum málstofum, og því
hefir það veftð álitið óþarft að
setja neitunarvaldi konungsnokkr-
ar skriílegar skorður, er aldrei
þarf til að taka, þar sem synjun
steðfestingar- lagaboða getur ekki
komið nokkrum heilvitamanni til
hugar. Enda mun það varlafyr-
ir lcoma nú á dögum í nokkru
menntuðu og stjórnfrjálsu landi,
ab þeim lagaboðum ; sé synjaö
staðfestingar er þjcðþingin bafa
samþykkt, og því þvílikt ákvæði
: grundvallarlögum álitib óþarft
hjá þeim.
|>ab getur því engan vegínn
verðið gagnstætt- hátignarrétti
konungs að fara fram á takmörk-
un neitunarvaldsins gegn ráðgjafa
hans, heldur aðeins neyðarvörn,
þar lagasynjanir liafa verið svo
tíðar hér á landi.
Yér öskum þess, að hinn spak-
vitri aldursforsetr alþingis hafi
reynzt forspár að því, ab hann
með frumvarpi sínu um frestandi
neitunarvald lconungs hafi lagt
það frækorn, er seinna kunni að
bera góðan ávöxt, ef vér íslend-
ingar rétt einu sinni geturn orð-
ið sammála ■ og fylgt fram málinu
sem einn maður.
Annað mikilvægt atriði i þess-
ari uppástungu vorri er það, að
ráðgjafi íslands sitji ekki í rík-
isráði Dana, beri ábyrgð allra
sinna stjórnarathafna, og mæti á
alþingi til þess að ræða þarmál-
in með þingmönnum.
Með þessum þrem störvægilegu