Austri - 20.06.1892, Blaðsíða 3

•NR. 16.
A U S T R I
62
eyrðir. Hugmynclin um verksmiðju á
íslandi er í alla staði „ópraktisk11 og
getur eigi hjá pví farið að landið yrði
fyrir stórtjóni, et petta yrði gjört að
lögum og pau kæmu til framkvæmd-
ar ; en allar likur eru pó til pess. að
efri tieilci hindri framgarig pessara
laga pegar til hennar kasta kemur.
f>að er óneitanlegt að vér send-
um óunna ull til útlanda og kaupum
hana aptur unna, margfallt dýiari.
En pað, út af fyrir sig, er ei'gin sönn-
lm fyrir pví, að pað borgi sig fyrir
íslendinga að hafa verksmiðju í stærri
stíl og keppa við iðnaðarlöndin, par
sem allt sem með parf til að reka
verksmiðju er ódýrara og auðíengnara
en liér, og jafnvel prófaldlega íslenzka
fremur undarlegt, par sem haun er,
ef til vill, hetur en hinir fjórðungarn-
ir. lagaður af náttúrunnar hálfu fyrir
ýmsar vissar greinir framfaranna, svo
sem landhúnaðinn. Ekki getur pað
pó verið vegna pess, að vér Austfirð-
ingar sjáum ekkihversu oss er í mörgu
ábótavant, og að vér purfum margt
Af pessum ástœðum leyfi eg mér
að hera pað upp fyrir yður, heiðruðu
íbúar hins nýja austuramts, hvortekki
mundi heppilegt, að vér allir mynd-
uðum eitt búnaðarfélag fyrir amt vort,
sem allt hefði eina aðalstjórn, einn
sjðð. Ætti búnaðarskóli vor að vera
miðdepill í pessu félagi. þangað skyldi
og mikið að endurbæta. Nei, vér sjá- j safna búhótaskýrslum frá hverjum
' “ ’ """ hreppi amtsins, og yrði par gjörður út-
dráttur úr aðgjörðum félagsins í heild
sinni, er birta skyldi á prenti; sömu-
leiðis yrði par gjörður samanburðnr á
skýrslunum, sem við skyldi miða fjár-
um pað vissulega; og vér höfum peg
ar sýnt nokkra viðleitni í pví, að efla
framfarirnar.
En livað velclur pví pá, að vér
erum svo tiltölulega seinfærir? Að
minni mcining pað, að vér höfum
ekki enn lagt hinn rétta grundvallar-
stein unclir pessa framfarabyggingu
vora. Verið getur að mér skjátlist
ullin sjálf. Eflaust er pað aptur á j í pessu efni, en eg mun engu að síð-
móti rétt, að efla heimilisiðnaðinn svo
sem hægt er, fá sér tóskaparvéiar í
smáum stíl, til pess að létta undir, og
væri gott ef hægt væri að framleiða
svo mikla dúka sem gætu selzt í
landinu. En ísland getur ekki orðið
iðnaðarland í vanalegri merkingu pess
orðs, af pvi pað er strjálbyggt, mann-
fátt, langt frá heimsmarkaðinum og í
alla staði illa sett til pess.
A meðan vér vegna mannfæðar
og vinnufólksskorts getum ekki á
viðunanlegan hátt, rekið atvinnu pá,
sem náttúran svo augijóslega visar
oss á, nefnilega landbúnað og sjávar-
útveg, og á meðan vér ekki getum í
voru eigin landi keppt við útlendinga
úr fjarlœgum löndum, í okkar eigin
aðalatvinnu, sjávarútveg; þá er lítt
liugsanlegt, að vér getum gjörtísland
að verksmiðjulandi — sem pað aldrei
getur orðið á eðlilegan hátt, — til
pess að keppa við útlendinga, í peirra
eigin atvinnugrein, sem liggur oss svo
fjærri, sem hafa allt sem oss vantar
og eru í öllu slíku svo langt á und-
an oss, að pað er alls ekki borandi
saman. Að minnsta kosti ætti lands-
sjóður ekki að hætta stórfé til svo
háskalegra tilrauna. Ef hér væri svo
mikill atvinnuskortur, að iólk gengi
atvinnulaust hundruðum saman, eins
og algengt er í öðrum löndum, pá væri
ástæða til að reyna að útvega mönn-
um eitthvað að starfa, en pegar svo
er komið, að ailstaðar er megn skort-
ur á vinnufólki og pað svo að bænd-
ur jafnvel geta ekki af peim orsök-
um haldið búskapnum í réttu horfi,
pa er pað sannarlega undarlegt, að
ætla að varpa úr landsjóði 120,000
kr. og ef til vill miklu nicir óbeinlín-
is, í verndartollum, til Þess að koma
upp „kunstugri“ eða óeðlilegri atvinnu-
grein, sem á lítið skylt við petta land,
en verja pá ekki heldur pessum 120,000
kr. til pess að bæta og efla pær at-
vinnugreinir sem vér höfum, sem eru
lífsskilyrði fyrir pví að lífvænlegt sé
í landinu og sem er svo mjög ábótavant.
Auðvitað er framannefnt frumvarp
sprottið af góðum hug og innilegri
sannfæringu flutningsmannsins, en pví
miður af alveg skakkri skoðun á pví,
hvað landinu er hezt í pessum efn-
um.
J.
UPPÁSTUNGA.
J>egar pess er gætt, hvað hverjum
einstökum fjórðungi lands vors miðar
áfram á framfarabrautinni, verðurvarla
annað séð, en að Austlendinga-fjórð-
ungur, sé einna seinfærastur, einkum
nú hin síðari árin. Virðist petta pví
ur, láta í ijósi skoðan raína á pessu
mikilsvarðanda velferðarináli. Hver
er nú pessi grundvaliarsteinn sem
framfarir vorar ættu að byggjast á?
Að mínu áliti er pað landbúnaðurinn.
|>að munu engar ýkjur, pótt sagt
sé, að hann sé sá máttarstölpi, sem
velmegun vor byggist á, en á velmeg-
uninni hyggjast allar verulegar fram-
farir. J>etta cr hreint ekki ný upp-
götvun. Nei, pað liefir lengi verið
viðurkennt hvervetna í hinum mennt-
aða heimi, par sem tilhagar eins og
hér, að allur porri manna lifir afland-
búnaði. Að vér Austíirðingar liöfum
fyrir nokkrum árum rennt grun i petta
má meðal annars ráða af pví, að vér
böfum gjört ýmsar tilraunir til efling-
ar landhúnaðinum, par á meðal stofn-
að búnaðarskúla. Já, livaða áhrif
hefir pá búnaðarskólinn liaft á húnað
vorn almennt? Eg verð að segjasorg-
lega lítil, pví pað er satt. Ycldur
pví rnest hirðuleysi almennings í pvi,
að nota skóiann, og pá sem á honum
læra, sem verður að álítast sprottið
af pekkingarleysi á tilgangi skólans.
Sem dæmi upp á petta, má geta pess,
að af öllum peim búfræðingum, sem
nú eru hér austanlands, var aðeins einn
að minni vitund fyrir búbótavinnusíð-
astliðið sumar.
En hins vegar er enginn skortur
á miður góðum tillögum til búnaðar-
skólans og búfræðinganna, pótt pað
reyndar r.ú á síðari árum hafi tals-
vert lagst í lágina; en lengi lifir í
gömlum eldglæðum. Af pessu leiðir
að skólinn er ei sóttur sem veraætti.
Búnaðarfélögin eru fá og fjörlítil.
Yfir liöfuð verður varla annað sagt
um oss, en að vér söxuin ávalt i sama,
farið á búnaðarframfarabrautinni. Lýs-
ir petta allt hinni voðalegustu cleyfð
í pessu mikla velferðarmáli voru. En
aðalorsakirnar til alls pessa voga eg
að segja að séu skortur réttrar pekk-
ingar á málefninu, atliugaleysið Og
sundrungin. |>essi vogestur. |>etta
hræðilega atumein i öllum góðum og
gagnlegum fyrirtækjum sem venjulega
skipar öndvegi hjá oss.
Eigum vér nú að láta svo búið
standa? Nei, nú skulum vér hefjast
handa, rýma pessum óvættum úr fé-
lagi voru og heyja sigursæla baráttu
gegn öllum erfiðleikum. Já vér skul-
um vinna í sameiginlegu bræðrafélagi
hver með öðrum, allir að pví eina, að
efla landbúnaðinn eptir mætti. þetta
mikilvæga skilyrði fyrir velferð aldna
og óborna.
Vér hljótum líka að gjöra petta,
ef oss er nokkuð annt um, að koma
húnaðarframförunum á verulegan rek-
spöl, pví pað er fullsannað, að án
almennra félagssamtaka verðurengum
verulegum framförum á komið.
en eg
ari
styrk til hreppanna, ef hann yrðinokkur
veittur, sem eg býst við að óhjákvæmi-
legt yrði. Nauðsynlegt mundi, að bú-
fræðingur væri í hverjum hreppi, til
að leiðbeina bændum, vera fyrir bú-
bótavinnu, semja skýrslur og svo frv.
jpyrfti petta að vera ákveðið í félagslög-
unum; sömuleiðis livort búfræðmgana
skyldi launa af breppafé eða félags-
sjóði; einnig bvort hrepparnir skyldu
velja pá eða félagsstjórnin. Eigi mun
vert að fara lengra út í pessa reglu-
samninga meðan óvist er að uppá-
stungu pessari verði gaumur gefinn,
enda eru margir aðrir færari til pess
að semja slikar reglur.
Yerið getur, að mönnum mér byggn-
virðist petta barnalega liugsað,
en eg vonast eptir, að peir láti pá
opinberlega alit sitt í ljosi, og komi
með hyggilegri tillögur. Yfir höfuð er
nauðsynlegt að sem flestir taki undir
petta mál, ef ei til að samsinna, pá
til að mótmæla, pví málefnið er mik-
ilsvert, og nauðsynlegt að vekja at-
hygli almennings á pví. Eg ætla ein-
ungis að taka pað fram, að vér purf-
um eitthvað til ráðs að taka, land-
búnaði vorum til eflingar. pví pú bann
sé eigi sem allra lélegastnr, pá er
hann hinn aumasti í samanhurði við
pað sem vera mætti.
Yér purfum sem fyrst að fá al-
mennari^pekkingu á peim meðölum,
sem læknað geta meinsemdir hans.
En oss Austfirðingum er eigi á öor-
um stað hentugra að fá þau, en á
búnaðarskóla vorum. Yæri p>vi ósk -
andi, að sem flestir liinna ungu manna
leituðu sér par upplýsinga í pví efni
Eg get af eigin reynslu dæmt um pað,
að par fæst sú menntun, sem hverj-
um bónda cr nægileg, en pó nauðsyn-
leg, og væri sú pekking sem par fæst
búnaðinum viðvikjandi, vel í nyt færð.
stæði Austurland ekki lengi á haki
annara hluta lands vors í búnaði.
Uísli Helgason.
að er hvorttveggja að almenn-
ingFáhuginn fyrir hindindismálefninu
er sára lítill, enda gjöra fréttahlöð
vor sér lítið far um að vekja máls á
pvi og leiða í ljós pá kosti sem pað
hefir til að bera. |>að er helzt pú
Austri vor, sem lætur pig varða dá-
b’tið petta, fyrir pjóð vora pýðingar-
mikla málefni, end.i ertu bindindis-
vinur. Margir af kaupendum Austra
eru líka hindindismenn, oggleðjapeir
sig allir yfir sérhverri viðleitni sem
hann sýnir á pví að vekja athygli á
bindindismálefninu.
í*ó ekki sé nú mikið rætt um
bindindið í hlöðum vorum, pá er pó
eigi svo að skilja að málefni petta sé
látið í kyrpey liggja manna á milli.
En hvers vegna petta pukur með jafn
mikilvægt málefni? |>vi verður eigi
neitað að bindindismálefnið ætti að
skipa öndvegi, engu síður en önnur
mikilvægustu mál pjóðarinnar, og rætt
verður pað trautt til hlýtar, án pess
að pví verði hreyft opinherlega. J>að
hefir við svo góðan málstað að styðj-
ast, að pað fellur eigi, pótt skoðanir
á pvi séu látnar í ljósi, og pað liefir
svo marga ágæta liðsmenn, sem æ
hetur og betur færðust í birtuna cf
farið yrði að breyfa pessu ophiberlega.
Á pann hátt mætti vænta aðbindind-
isfélögin eða bindindismálefnið næði
peirri liylli almennings, sem pað verð-
slculdar, og sem í svo óteljandi mörg
ár úrangurslitlar tilraunir liafa verið
gjörðar til.
|>að ei hryggileg játning, að purfa
að viðurkenna að bindindismálefniðeigi
enn mýmarga mótstöðumenn, enmarg-
ir pessara, og eg vil segja flestir, við
live svo lítilijörlega mótspyrnu, hafa
svo hverfular meiningar og fallvaltar
varnir gegn hindindismálefninu, að
pær falla. um sjálfa sig, sem við er
að búast. pví illur málstaður verður
aldrei vel varinn. J>ótt margir kyn-
oki sér ekki við í orðakasti að verja
malstað brennivíns-trúenda, eða and-
mæla og afvegaleiða liina rétttrúuðn
hindindismenn, pá er samt ’næsta ó-
liklegt að á flesta rynni ekki tvær grím-
ur, ef peir opinherlega ættu að gjör-
ast málfærslumenn peirrar bjarðar.
J>að geta eðlilega hugsast pær hræð-
ur sem sómatilfinningin fyrir að liggja
eða standa er jafnvæg, eu pó slikir
piltar færu á flot, pá ættu bindindis-
menn að geta séð svo um sölu varn-
ings peirrn, að peir með ábata befðu
ekki samskonar á boðstólum.
|>að liafa verið margar og mis-
jafnar skoðanir í bindindisfélögunum
innbyrðis, um liveH meðalið til að út-
rýma og afstýra nautn vínsins, væri
hentugast og hyggilegast, enda mun
örðugt að fullyrða hver aðferðin sé
tiltækilegust, pví sínum augum lítur
hver á, hvað rétt sé.
A hindindisfél.fundi Beyðfirðinga
1. maí var tekin sú ákvörðun, að skora
á hinn tilvonandi þingvallafund, að
hlutast til um að alpingi 1893 tæki
til meðferðar og endilegra úrslita:
„annaðhvort að banna með lögum að-
flutning allra áfengra drykkja til ís-
lands (mót pessu greiddu 9 atkv, af
22) eða tollhækkun allra áfengra drykkja
og clfanga að mun t. d. 1 kr. og 50
au. toll af brennivínsflöskunni, sama
af víni og 50 au. af hverjum ölpotti
(á móti tollhækkuninni greiddi 1 atkv.)
Einnig skyldi innifalið í áskoruninni,
að peir sem héreptir fengju vínveit-
ingaleyfi, yrðu að horga minnst 200
kr. fjrir leyfisbréf, og kaupmenn peir
er hér eptir byrjuðu verzlun á íslandi
fengja ekki leyrfi til að verzla með vjn.
nema með sérstöku ley?fi er kostaði
um 500 kr. og skyldu gjöld pessirenna
í landsjóð.“ '
\ íðar en í bindindisfélagi Reyð-
firðinga hafa bergmálað pessar sömn
raddir um innflutningsbann áfengra
dry’kkja,, eða talsverða tollhækkun, en
með pví mjög er athugavert hvaða
stökk er tekið í pessu tilliti, pá virð-
ist ekki ótilfallið að fara nokkrum
skýringum um annmarka pií, som að
sumra áliti fyrgeindar áskoranir hafa.
Hvað viðvíkur innflutningsbanninu,
pá er eg einn peirra, sem er pví al-