Austri - 11.02.1893, Blaðsíða 1

■Kemur út 3 á máu«ði, eða
ií(' blöð til mssta uýi'u-s, 0«
kostar hér á landi aðeins 3
*tr-, erleruiÍ8 4 kr, Cíjalddagi
júlí.
I'pjwögíi, skrincjr.
i'n vih áraiuótOgiiíl u♦*!««.
Vfunru f<* til ritstjóríuis fyrir
1. nklóber. Au^íýsiiisíur !0
aurV linnn. eó« 60 nurji hver
pml. dálks ocr lui ifu ilýxurn á
íyr.vta síóu.
ES2252222SÍSÍ2BS

ggBWg!»T»*lggS«»Bgg«
III. Áil.
SEYÐISFIRÐl, 11. FEBRUAR 1893.
Íír. 4
AmtsIióUasafnlð ffigSÚÆSg*
Öparisjöða^Sl'kr.-S'i? ,í,
Áolílíiir «rd nm bændur
og IijúaliaM.
Allur þoi'i'i þroskaöra manna
á landi voru er húsbændur ojr
hjú; þessir tveir flokkar eru afl-
sihar þjó&arÍTmar, sem vinna
Höðuert að velferð hennar oíí
'h'arnleiða fé, bæbi til eigin notk-
Onar og í sameiginlegar þarfir
bndsins; þaö er því ástssða til
{0 athuga, hvcrnig sambúö og
satnviuna er milli þessara íiokka,
°g hvað gjövt verbi til að bæta
úr þvi, er á brestur.
Urn þessar mundir er þaö
^amhuga áiit allra skynsamra
bænda, aö liin mesta viila sé, að
parta í svmdur jarðirnar inilli
Öiargra sinábænda. Með því
skiptast kraptarnir um of, og
hver ábúandi fær þannig of lít-ið
íand til afnota, til þess að af-
tú’ðir bess nægi fjölskylda liaris
betur með því að leysa ristar-
skylduna, og hafa að mestu eða
öllu leyti kaupafölk til vinnu, en
af því eg er þeirrar skoðunar,
sökum landshátta, tíðarfars, menn-
ingar o. fl., að vistarbandib sé
oss farsælia, og sökuim þess, að
það er enn löghelgað, þá tala
eg um vistráðin hjú. Iiúebónda-
staðan og vinnuhjúastarfið er hjá
ots nátengt og grípur hvað i
annað eins og tannhjól; þannig
er fleiri partur manna fyrst í
vistum, og safnar sér þá forða
til búskaparins eða elliáranna,
og margir bændur bregða búi
og fara í vinnumennsku. pað
er því sameiginlegur ávinningur,
að þessar tvær stéttir hlynni
bvor að annari. Séu hjúin trú,
nægjusöm og iðin, þá vinnst þeim
optast að safna fé, enda þótt
kaupiö sé lágt, svo þau geta
seinna átt með sig sjúlf, stjörn.
að Gðrum og iifað fríðsömu 'lifi.
Eptirtektavert er það, að
þau lijú, sem eru spök í vistum,
trú og ástundunarsöm, eru öðr-
urn fretnur fær um ab eiga með
4il framíærslu. Bé þar á inóti ! sJg sjálf, baíði livað efni, fyrir-
eúm bóndi á hverri jörð, J>á . hyggju og dugnað snertir, jafn-
getur liann haft sæmilegan bú-
stofn, og búi harm á stórri jörð.
I>á heíir lianri opt eins inikið
úndir höndum og 2—3 smábayhd-
úr. Hann er þannig fær um
að forsorga særnilega heimili sitt
vel þó þau setji sanngjarnt kaup.
petta er líka mjisg skiljanlegt;
sá sem er trúr v-fir iitiu og vinn-
ur vel i þénararstöðu, haan venst
á iðni og búsýslu, honum verður
vinnan bvorki byrði eða kross,
Og geidar meira til opinberra heldur þvert á móti skemmtilegt
I'arfa en liinir fyrtöldu. Afþessu j ætlunarverk, sem styrkir krapt-
ieiðir að lrann þarf vinnukrapt, i ana og hressir geðið, en eyðir
til að nota jörðiua, og þenna
’vinnukrapt verður liann að fá
i'já vinnufclkinu, því vélar til að
spara með mannaflið eru fáar og
^máar fáanlegar. Ilinn eðlilegi
gangur búskapar vors er þessi:
Óóð afkoma byggist á sæmileg-
úin bústofhi og nokkurri þekk-
lngu; fjárbústofns og viðhaids
aflar iandbóndinn með þvi, að
l-0ekta jörðina og nota vel afurð-
13r hennar, en notkun jaröarinn-
ar 0g meðferð afurða hennar út
fleiintir vinnu; vinnuna er að fá
^já hjúunum. þ>aö liggur því í
;Xugutn uppi, að fótur undir bú-
•úkapnum et að hafa góða vinnu-
^rapta o: góo hjú, og kunna að
úota þau.
’Nokktir eru á þeirri skoðun,
eins megi búa og jafnvel
lífsleiðu og áhyggjum, sem iðju-
leysingjann þjá.
J>ar sem búsæld bænda er
undir því komin, að þeir liafi
góða þénara, er áríðandi fyrir
þá, að gjöra sitt ýtrasta til þess,
að liæna að sér nýt hjú og halda
í þau ef þeir ná þeim til sín;
eigi má lieldur gleyrna, að gjöra
dugandi þénara úr unglingunum.
Til þess, að hjúin geti verið
ánægð, þurfa húsbændur að vera
eptirlátir og greiðugir við þau,
gjöra við þau ákveðna og skii’a
samninga, liafa greinilega reikn-
inga við þau, sem skrifuð sé í
kaupbæðin og allt, sem þeim er
goldið i iaun sín. Reikninguin
þessum ætti að lúka á hverjum
vinnuhjúaskildaga.
tSá •siður er víða, að stan-da
15—18 st. við vinnu um túna-
slátt. Jþetta er skanamsýni og
garn&ll vani, þó ekki góður; það
er beinn skaði fyrir vinnuveit-
endur; hjúin geta eigi unnið með
snerpu allan þennan tíma, þeim
leiðist, þau lianga hálfsofandi '
yfir verkinu, hugsa mest um, að
tíminn líði, segjandi: „Hvað er
framorðið? livenær er mál að
éta? hvaba ödæmi er klukkan
sein? nú gengur hemii ekki eins
mikið og á sunnudaginn o.
s. frv.“
|»etta tal sýiíir ijóst, liver á-
hugi og dugnabur er við verkið
og hváð það er sem ríkir í huga
hjúanna, að það er að eyða tím-
anum, en ekki hitt, s*m ætti þó
að vera augnamiðið, nl. ab vinna
heimilinu sem mest gagn.
Ótnissandi er fyrir húsbænd-
ur, að koma inn í mebvitund
hjúanna löngun til ab vinna
írúlega og gjöra sem mest gagn
meban þau eru vib vinnuna. Ab
samþvða með þeim, að þetta só
gagnverkandi hagur, sem báðir
málspartar taka þátt í, þá er
lilutur rétt i skut kominn.
'Hagur bóadans er í því fólg-
inn, að með vel riotaðri vinnu
fæst meiri búsforði, t. d, hey,
eldiviður o. fl. Af þessu leiðir,
að bóndinu liefir vissari bústofn
sinn, þó illa falii, og bú lians
gefur þá af sér meiri afurði en
ella. J>egar bóndinn liefir skepn.
ur sínar í góðu standi, og full
not þeirra, er auðsætt, að hann
getur veitt hjúum sínum betur
en þegar hið gagnstæða á sér
stað. Heimilislífið verður rólegt
og þægilegt, og bóndinn getur
það vona eg að sé, að minnsta
kosti á mörgurn þeirra.
í útlöndum cr venjulegur
vinnutímí 12 st., þar er þekking
og afkoma mikiu betri en bja
oss, þar er unnið margt stórvirki
sem vort álit-legasta starf þoiir
engan samanburð við, heidur
verður sem liverfandi hjá þeim,
og þar eru fundnar npp rnargar
nýjungar, vísinda- og verklegar,
er oss drey.mir eigi um. Til alls
þessa nægir þó 12 st. vinna.
Sumir eru farnir að hreyfa þvi,
að 8 st. sé nægilegur vinnutími,
og allt eíns mikið rnundi verða
unnið með því möti; en slikt er
þó vafamál.
í>egar þess er gætt, þá vii ð-
ist liæfllegt, að vúr hefðum 11
stuuda vkmu við moldarstarf
og jarðabætur, 12 st. vinna um
engjasiátt og 14 stunda vinnu
um túnaslátt. Að vetrinum get-
ur eigi verið að tala um áieveð-
inn vinnutíma, sízt við fjárgeymslu;
enda mnn nóg, fyrst í stað. að
halda sér við sumartímann og
þau störf, er ákveðinni vinnu
taka.
Um túnaslátt ætla eg mönn-
nm lengstan vinnutima, og er
þab samkvæmt venju vorri.
Slátturinn er aðal-bjargræðistími
landbóndans, þvi verður að nota
liann sæmilega. Túnasláttinn
má nefna kjarna þessa bjargræð-
istíma; mjög áríðaudi er að ná
töbunni þegar grasib er í blórna
(ábur en þab feilir fræ og trén-
ar), þvi þá er það auðmeltast
og kjarnbezt.
Til þessa setla eg 14 st.
vinnu daglega, og mun xneð
goldið lijúunum í verðmætum þeim vinnutíma mega koma eins
aurum og á róttum tíma það íniklu af, og áður liefir gjört
sem þeim ber. Hér er því auð- verið með 14 -18 st. vinnu á
sær ávinningur og þægindi á I dag. Allir liijóta að sjá. að fólk
báðar hlibar.
Eitt er, sem eg vil sérstak-
lega taka fram, enda þótt það
hafi áður gjört verið, og það er:
að bændur liafi ákveðinn vinnu-
tíma við þau störf sem því verð-
ur viðkomið, t. d. moldarstarf,
jarðabætur, heyskap o. fl.
Eg skil eigi, að hugsandi
inönnum getí blandazt hugur um,
að það verði ábati. sé sæmiieg
stjórn, manndáð og sanng-irni
rikjandi á heimilum vorura, og
sem látið erstanda við verk 15—18
kl. st. í sólarhring, hlýtur að
taka slíkt nærri sér. þ>að lilýt-
ur að reyna um of á kraptana,
verba niburdregib, þreytt og af-
kastalítib við vinnu, í stuttu
máii: vinna ekki meira, heldur
opt minna, en fólk, sem hefir
skemrnri vinnutíma, en vinnnr
með snerpu og ástnndun, þegar
það er gengið að verkinu.
Undantekningar vii eg hafa
þegar áliggur, t. d. i þúrkum