Austri - 10.05.1893, Síða 3

>R: 12'
47
A U S T R 1
pvi til sönnunaf niú peta, ]iess. að
engiim embættism«ður ]>arf jafnmikið
aft ier'ðnst sem ytifsetukonuf. I s'tóf-
um og (Tviðuin sveitum eru pær opt-
ast á stöðugri ferð fram og aptur. í
livaða veðri sem er. vetur og sumaf,
og opt eins á nótt og clegi. og eru
prrr að mínu viti ekki undanskíldaf
]>ví náttúrulögnváli að eignast börn
og fóstra pau.
Til sönnunnr málstað sinum vitn-
ar höfundurinn i kvenniólkið hjá villi-
fijóðunum. en pað sanriar alls ekki
sninað en pað: pvi ómenntaðri sem
njóðin er. pvi verri kjör kvenna.
pannig liefir pað verið og pannig mun
]>að verða, en sorglegt getur maður
kallað pað, að vér skulum enn par.n
dag í dag eiga suma heiðvirða menn
ineðal vor, sem hafa svo pröngvan
•sjóndeildarhring að vilja halda helm-
ingnum af pjóðinni í ófrelsisi’jötrum.
'Og enda mæla oss Islendinga á mælí-
kvarða ómenntaðra villufijóða, sem
kvelja kvennfólkið. En pví fer betur
að slikuw mönnum fækkar fremur en
fjölgar, og að sú santigirni og sann-
sýni r.ður sér stöðngt til rúms, að
kvermfölkið eigi að njóta sömu réttinda
og karlmenn í öllum greinum, aí'
|>eirri eölilegu og einföldu ústæðu. að
]>ær eru rnenn eitts og peir, setn ekki
eiga með ranglátum lögum að vera
íitilokaðir frá að gjöra pjóðfélaginu
gagn.
Hvort pað er karl eða kona, á
Itvoru fyrir sig að vera frjálst að ttá
peirri íullkomnun sem pau vilj.a og
geta, pað eru liæíil 'gleikarnir er ráða
eigahér öllu, en allsekkí líkamahygg-
ing. það hetir pví tniður margur sá
verið með blíðu og striðu látinu ganga
skólaveginn, tíl að ná í einhverja rim-
ina á hinum margrimaða og misjafna í
embættisstiga, er betur sómdi að j
standa í einhverjnmöðrum stiga, en apt- |
.. PV—Irr.- —j ff!Crr3SrBO«WKiafc»«B««W*B*»l
I ur á hinti hógtnn hafa vitanlega tjöl'di
> kvenna með nægum hæfilegleikum
verið með ranglátum lögutn útilokað-
ar frá að ganga penna veg, og með
eptirsjá. sorg og sökrtuði orðið að sjá
æskuár sin liða. án pess að geta
varið peim til pess. er pær voru hæf-
astar fyrir; par af fljótandi hefir lifið
orðið. sutnum peirfa leitt og gagns-
hiust, i.stað pess, sem pað ella hefði
getað orðið ánæpjusamt, blessunar-
rikt og uppbyggilegt fyrir pær sjálf-
ar og pjóðfélagið í lieild sinní. þann-
ig h 'íir íslenzka pjóðin látið gull-
kornin falla í saur vanpekkingar og
villtt, en tint aptur úr honuin sand-
korn, sem aldrei verða að liði; pað
er vonandi að petta gangi ekki leng-
i*r svotta; ad visu ntunu sumir segja
að kvenufólkið geti gengið mennta-
veginrt. Já! að vísu er pví gefinn kost-
ur á að eyða peningum sínutn við
menntun, en til hvers. pegar pær
eru útilokaðar frá öllum cmhættum?
íslen/.ka kvennpjóðin er ekki svo auðug,
að hún geti eytt aleigu sinni og auð-
vitað meiru, án pess að hafa vott um
nokkura verulega framtið, slíkt frelsi
er pvi eirts og sagt var um tröllin
áður, að pau hefðu sett disk með
kræstum mat fyrir fiaman unga og
fagra mey, með höndurnar bundnar
á hak aptur. Má vera sumum virð-
ist stúlkur geti fengið pá menntun er
pær purfa. á kvertnaskólunum, err ept-
ir nrinu áliti fer pví fjærri að svo sé,
frá peim skúlum koma pær margar
litið eitt betur úthúnar rnót framtíð-
iuni en pótt heima hefðu setið, pær
læra par helzt pað, sem aldrei kemur
að gagni. Tíi pess skólar pessir
getr orðið að tilætluðum noturn, verð-
ur kennslan að vera uppbyggileg fyrir
íramtíð peirra er á peitn læra, en
pað getur liún ekki orðið nteðan mest
áhersla er lögð á bróderiug, skatter-
.irtrAfitvwnjM* m
ing, baldering, og öll pau undur af
fínum hannyrðum, sem fæstar stúlk-
ur hafa gagn af á iífsleiðinni.
Auk nytsamiegra bókraennta ætti
helzt að kettna stúikurn á skólum
pessum fatasaum ftaka mál og
sniða og sauma eptir pví), matar-
tilhúning í öllum myndurn. bústjórn
og reglusetni i henni og barnfösturs-
störf, sem er pað nauðsynlegasta og
einmitt pað sctn nærri engin kann til
hlítar; að vanpekking i pessu efni
eigi sér stað, sýnir og sanr.ar dagleg
reynsla, og sjúkdótnar sem framkonta
1 ötal myndum hjá uhgdóminum og
hinni uppvaxandi kynslóð, er sorg-
legttr spegill pess, að meðferð ung-
barna er allt annað en rétt og eðli-
lag, aðeins fálm í myrkri vanpekking-
ar og villu, sein lífsspursmál er
fyrír pjóðina að kippist í lag, svo
hún smásaman ekki veslist upp í
eytnd og vesaldómi; par að auki
mun enginn geta sagt ttm, hve mörg
hörn missa lífið, vegna skakkrar
meðferðar er pau verða að sæta af
peim er með pau fara. Hugsið út í
petta ungu meyjar og frúr, sem álit-
ið allt unnið með pví að vera 1 eða
2 ár á kvennaskóla. hugsið út í pað,
að barnfósturs störfin koma fyrir
yður ficstar fyr eða síðar, og að
yður mun pá sárt iðra að kafa ekki
varið neinum tíma til að læra pá
vandasömu list, að hlynna að lífs-
hlómnm yðar, sem pér pá elskið
mest af öllu í heimi pessum, jái
hugsið út í pað, að fínar hannyrðir
stoða pá ekki til að bjarga lííi yðar
fagra lífsblóms, er hvílir við hrjóst
elskandi móður, heldur pekking á
pví, hvernig bezt verður hlynt að
pví, svo sigð dauðans sundurskeri
ekki iiinn veika lífspráð, er tengir
pað við yðar viðkvæma móðurhjarta.
Ef rita ætti um petta og pað annað
sem eg legg mesta Aherslu á, að
kennt væri á kvennaskólum og að
fratuan er á minnzt. pá yrði pað
lieil bók, og pví ekki hér rúm né
tími að fara um pað fleiri orðum.
Eg vil að endingu óska pess, að fram-
vegis verði meiri áherzla, en hingað
til, lögð á að kenna stúlkum á kvenna-
skólum: bústjórn, f:\tasaum, matar-
tilhúning og harnfósturs-störf. Og
hvað sem höfundurinn í Austra segir
um kvennfrelsið, vil eg pó leyfa mér
að skora á hið heiðraða alpingi að
poka kvenitfrelsismálinu ofurlítið áleið-
is að takmarkinu sem pað á að ná,
og m u n ná fyr eða síðar.
Um afnám vistarskyldunnar fer
höfundurinn nafnlausi mörgum og
fögrum orðum, svo maðnr skyldi
ætla að margt hefði komið í ljós,
sem áður var hulið, en pað er síður
en svo, pví pegar betar er aðgætt
er pað allt sem reykur eða poka,
sem hverfur við lítinn vindblæ, hann
er alltaf að elta skuggann sinn og
pessi skuggaieikur endar með pví, að
verða á saina máli og peir sem vilja
leysa vistarbandið. J>að liefir engum
komíð til hugar að skylda vinnufólk
með lögum til að vera laust, heldur
aðeins gefa peirn kost á að kaupa
sér lausamennsku með gjaldi sem
engum er tílfinnanlegt að greiða, en
vítanlega er hverjum manni heimilt
að vera árlangt í vistum eptir sem
áður.
J>að er í potta sinn ekki tímí til
að fara hér um fleiri orðum, enda
gjörist pess ekki pörf, pví hæði hefir
alpm. Jón á Sleðbrjót svarað höfund-
inum að nokkru leyti og svo er höf.
sjálfur, eins og áður er sagt. á saina
máli og við, er viljum rýmka um
140
barn mitt sé á pönum alian daginn og hafi aldrei tíma til að hafa
af fyrir móður sinni“.
Kesiah var eklci grátgjörn, en ef klukkan liefði ekki slegið 9
og mínnfc liana á sjúklingana, er biðu í viðtalsstofunni. kynnu tárin
er stóðu í augum iiennar, að hafa streymt niður fölu kiiinarnar.
Hún vafði örmununi um möður sína og hallaði liöíði sínu að öxl
hennar. og frú Laud faðmaði hana að sér, og talaði fáein orð, sem
lýstu betur hennar sanna hjartalagi en allir kveinstafir hennar.
rÞú leggur of mikið á pig, elskaða barn. Jni horast niður,
Ivesiah min, kr móðir hefir nokkru sinni átt góða og elskuverða
dóttur, pa á eg hana. Hvað vrði um mig án pín?“
, “ III.
,,J>að er ekki siut . . J>að getur ekki verið satt, herra Gresham,
konist eg ekki að viö spitalami?“
Dr. Laud var stödd hjá málfærslumanninum og hafði aldrei
verið eins óróleg. Ungfrú Gresham, er sat við saumaborð sitt, varð
forviða. að sjá livað unga stúlkan var i mikilli geðshræringu.
„Góða ungfrú“, sagði lierra Gresham eins og til að friða hana
„eg er nýkoiiiinn í'rá spítalanum. Eg er einn í spitalastjórninni, en
prátt íyrir sameinuð meðmæli okkar prestsins yður til handa, veitt-i
stjórnin nágranna yðar, Dr. Northcote, stari'ann. En hér er ekki uni
mikið að gera; ekki nema um 150 pund. jpa<) er ekki vert að taka
sér pað nærri, Dr. Laud“.
„Ekki nema 150 pund?“
það var ef til víll lítið fyrir auðmanninn Dr. Northcote, en
pað var mikið íyrir vesalings kvennlækninn, er ótal örðugleikar
söfnaðust að um pessar mundir. Dr. Laud hafði fyrst reynt, að
láta ekki sjá pað, að lækningar hennar minkuðu smámsaman, að
sjúklingar, seiT1 hún ætiaði sér tengda höndum vináttu og pakk.
lætis, gerðu hver eptir annan upp reikninga sina við haria og
foru til Dr. Northcote eða létu vitja hans án pess að borga lienni
skuldir sínar. Dr. .Northcote hikaði ekki heldur við, að draga menn
irn henni; pað var ekki fyrr en eptir langan tima, eu loksins sá
húu pað, að nýi læknirinn var farínn, sem menn kalla, að of-
sækja hana.
137
„J>að er ötull maður frá Ekru“, svaraði málfærslumaðurinn.
„Eign pín nær yfir grundirnar hér í kring, Hlynskóg-, 2 stórhýsi í
Ekru og vinnufólkshúsin. Húsaleigan er iág, en pú getur seinna
iiækkað hana“.
„J>að er gott“, sagði Northcote ánægður, „en mér leiðist að vera
lengur aðgjörðarlaus; mig langar til að byrja á lækningum inínum,
á morguu skrepp eg til Dauvers“.
„Hvernig gengur pér par?“
„Fremur iila, en eg sleppi ekki voninni. Ef pú sæir Kúsu
Dauvers einu sinni, gætir pú skilið að eg væri ástfanginn í iienni.
Eg hef aidrei séð jafn fríða stúlku. J>að er fyrirmynd sannrar konu,
Stanley11.
„Klara er mín kvennleg fyrirmynd“, hló málfærslumaðurinn, „og
af pví að eg lofaði konunni minni að fara tii Lundúna á morgun
með fyrstu lest, pá skuium við lita á skjölin. En í'yrst skál —
lieill og liamingja íýlgi Dr. Northcote á Hrafnabrú“. Og með pess-
«m orðum tæmdi hann glasið.
»Og fjúk fái Dr. Laud“, sagði læknirinn og för að hans dæmL
„Kesiah — ljóta nafnið“, og hann gretti sig.
„Þú ert hefndargjaru“, hló Stanley. „Eg veit ekki, hvort pað
er gaman ei5a alvara, en eg aumkva vesalings stúikuna, ef pað er
alvara“.
II.
Morgunverður stóð á horði í Hlynskögi, Marta var nýhúin að
bera inn matinn og var nú au skara í eldinum.
„J ar ungírú Kesiah að keiman í nótt?“ sagði roskin kona í
þykkum, dökkum morgunkjöl. „Eg póttist heyra til næturbjöllunnar
nokkrum sinnum“.
hrú Laud sat í hægindastóli og sýndist vera sjálf heilsan og
ánægjan. En aldrei hefir útlitið vera minna að marka en hjá móð-
ur Dr. Lauds. Af náttúrufari var hún hneigð til pess að mæta ö-
gæfunni á miðri leið; pvi pott heilsa kennar hefði verið góð, mundi
hún ekki hafa verið neitt fram úr skarandi elskuverð í sambúð; en
mú liafði hún verið alla æfi mjögpjáð af taugaveiklan, eptir minnstu
áreynslu eða geðshræringu fékk hún slík flog, og leitaðist döttir
hennar pá stöðugt við að lina kvalir liennar og að friða hana.