Austri - 23.12.1893, Blaðsíða 2

•\ U S T R 1
Kií 30
1 42
af peim heíir leitt. Mælir stórblaðið Times
mjög fram með pessari uppástungu.
A Englandi vinnaum eina million nmnna
í kolanámunum. Og ]:egar með er talið skulda-
lið pessara verkmanna, pá telzt svo til, aðeinn
úttundi bluti alls fólks á Englandi lifi á
] tirri atvinnugrein. Er pað auðsætt, hvílíkur
stórhagnaður pað væri fvrir pjóðina, ef pessu
vandamáli yrði ráðið til lykta á heppilegan hátt.
Allar kolanámur landsins eru metnar á 20C0
millíónir króna.
TTppástungumaður að pessu fyrirkomulagi
lieitir Elliot, og er aðalsmaður.
Englendingar eru komnir i ófrið við villi-
pjóðir uokkrar norður af Cap-landinu í Afriku.
Er par land frjöft og gullauðugt; en Englending-
ar enn cem fyrri ágjarnir bæði til fjár og lunda.
Bclgia. Óspektir pær, er litu lit fyrir að
mundu enda par i landi, að minnsta kosti fyrst
ran sinn, við samkomulag pað sem varð i fyrra
með pingflokkunum um hin nýju kosningarliig, er
veita sumum kjósendum allt að 3 atkvæðam, eptir
raenntun og efnum—, lítur núútfyrirað muni
hefjast á ný, pví að ráðaneytisforsetinn Beerna-
ert pykir haga svo framkvæmdinni á kosning-
unum, að klerkalýðuriun (prestar og munkar) og
peirra. fylgifiskar (bændurnir), ráði mestu um,
hverjir kosnir verði til p>ings með pví að pessir
flokkar munu hafa flestir 3 atkvæði, en vinnu-
menn og flestir borgarar að eins eitt atkvæ'i
við kosningarnar. Una pessir fiokkar og allir
frjálslvndir menn pessa stórilla, og horfir enu
til vandræða par í landi útaf pessu, ef ráða-
neytið lætur eigi undan.
Svíþjóð og' Norvcgm*. Rar stendur enn
sama rifrildí milli ráðaneytisins og störpingsins.
og iielir stjórnin og konungur pó fallizt á að
færður se niður lífeyrir hans og krónprinzins. en
í konsúlamálinu er enn fullkomið ósætti meðal
stjörnar og pings.
Oskar konungur hefir sæmt pá, pjóðskáldið
Hinrilc Ibsen og livalveiðakónginn, Sven Foyn,—
er hör rak hvalveiðar við land um lítinn tima, —-
stórkrossi St. Olafsorðunnar.
Daimiörk. þaðíui eru engin sérleg tíðin j
að frétta. Sarna prefið á pingi með flokkunum
og jafnvel minni likur til pess að sættir komist
á en í fyrra voi'.
Danir hafa misst einhvern mesta lögfræðing
sinn og vísindámann, A. F. Krieger. Hann hafði
vcrið ráðgjafi íslands og pví jafnan velviljaður.
Hefir hami gefið landsbókasafninu stórgjafir af
liinum heztu bókum.
Norður-Aiiicríka. T grennd við Chicago
bar pað nokkrum sinnum til í baust, að járn-
brautarlestir voru stöðvaðar af ræningjum og
ferðamenn rændir.
Nú er pað orðið uppvíst, að ræningjaforingj-
ar voru sjálfir járnbrautarpjóuarnir.
Miirgt er gott í pví landi.
Sem dærni pess, bvað Amerikumeim bafa
nákvæmar gætur á innflyténdum í landið, færa
norsk blöð til sögu af manni, er ætlaði sér frá
Svipjóð til Minneapolis í Bandarikjumim.
þegar bann kom til Ameríku, var settur
rannsóknarréttnr yfir honum og bann ýtarlega
aðspurður um liagi sína og á meðal annars, bvort
hann ætbxðj. Hann sagðí pað, og um leið í
grandleysi, að landi hans íMinneapolis befði lof-
að bonum virmu.
Maðurinn var pvi næst settur i fangaklefa
með fleiri irmflyténdum, par sem liann varð að
sitja i 6 daga við versta viðurværi, rúmfatalaus.
Að peim tíma liðnurn var barm flúttur apt-
ur útá skip og sendur beim til áttbaga sinna án
pess að fá fargjaldið til Ameriku endurborgað.
það eru nfi. ný lög i Bandaríkjunum, að
enginn m x útvoga sér erlenda vinnumenn béðan
úr álfu, pví attinnuleysið er avo voðalegt par
vestra.
Hfíimssýningvnni í Chicago varlohið pann 1.
növemlier.
Sú sýning befir verið einna stórkostlegust
ailra heimssýninga að mörgU leyti., en brugðizt
pó að ýmsu leyti hinum glæsilegu vonum Ame-
rikumanúa. pannig vanta-r margár millíónir
króna uppá að sýningin geti borið allan pann
mikla tilkostnað er liún hefir liaft i för með sér,
og verður pví nokkurskonar landsómagi. En
Amerílcumenn böfðu ætlað að peir mundu græða
ógrynni fjár á henni.
þaö var búizt við pví, að menn mundu
iiæði sækja gagn og gaman til Chicago í sumar.
En mörgum liefir pött par íramúrskarandi leið-
inleg vistin. Um liana komst bið nafnfræga
enska skáld, Kippling, svo að orði um leið og
luxnn kvaddi borgina:
„Nú befi eg dvalið hér í pessuni bæ (Chica-
go) í 10 tima, og eg vona að góður guð varð-
veiti inig frá pvi að korna nokkru sinni hingað
aptur“,
líciftui’Sincrki. Konungur befir sæmt dokt-
or J. Jbnassen riddarakrossi Dannebrogsorðunnar.
Aistfesti.
Um vistfesti eða vistarskyldu er mjög tið-
rætt á pessum tíma. Xokkrir framfaramenn bá-
súna nauðsyn atvinuufrelsisins neðan úr hreysum
kotunganna upp í pingsali pjóðarinnar. þ>eir
skoða mkl petta sein eitt hið pýðingarmesta
mál nútímans, mál sem parf að röta um og lag-
færa til að slíta (ímyndaðan) öfrelsislæðing af
fátækasta bluta pjóðarinnar, og befja hann með
pví á æðra og veglegra stig. Hve rökstudd
pessi skoðun er, vil eg eigi um dæma, en læt
mér nægja að geta um afstöðu málsins eins og
nú stendur og hverjar afleiðingar pað muni hafa
á landbúnaðinn, að minnsta kosti fyrst í stað.
Eins og alkunnugt er, var nDlið til með-
ferðar á alpingi í sumar og bafði par fylgi
meiri hluta pingmanua, — og enda sumra full-
trúa Austfirðinga, pvert á móti vilja alls porra
kjósendanna.
joingið fann ástæðu til, að losa um vistar-
bandið, en vildi eigi með öllu afnema lausa-
mennskugjaldið. Niðurstaðan varð, að leyfa
kai’lmönnum að leysa lausamennskubréf fyrir
15 kr., konum fyrir 5 kr. og peim. sem eru 30
ára var leyft, að fá leyfisbréf til lausamennsku
endurgjaldslaust. virðist vera nóg réttur-
bót i bráð. enda óvíst, hvort bún verður að til-
ætluðum notum.
þ>að nxun flestum Ijóst, að ef lög pessi verða
staðfest, sem telja má víst, pá breyta pau stór-
um beimilislifi og sambúð milli húsbænda og
hjúa, pannig, að óstöðvunar- og hringlandaháttur
kemur í stað „kunningsskapar“, sainbeldni og
pekkingar.
Eflaust verða miklu fleiri lausingjar næstu
ár en að undanförnu; af pví leiðir að bændur —
einkum til landsins — fá eigi vistfasta menn til
að vinna upp jarðir s nar. Fjöldi vinnuveitenda
sveimar um landíð leitandi gæfu og auðlegðar,
en pað hoppar undan eins og hlutur Ingimundar
garnla.
Mörgum pessum framfúsu starfsmönnum
pykir eflaust undir sinni virðing að ráfa millum
manna með föt og aðrar nauðsynjar á bakinu.
J>eir kunna naumast við að vera eins og
flökkumenn eðix förukellingar, lieldur kaupa best
og ríða svo sem ineiri báttar persónur millum
bænda í parfir vinnunnar og atvinnufrelsisins —
pað er talsvert myndarlegra, en að ráfa með
prik í hendi, máske forugur og skólaus, — pað
er svo fínt. |>essi pægindi, pessi „finbeit“ bafa
sínar ópægilegu afleiðingar.
það er nxikill kostnaðarauki að liafa fleiri
hesta, en nauðsynlegir eru til beimilabrúkunar;
peir hestar !sem lausingjar eiga, verða eígi not-
aðir til búparfa og eru pví óparfir.
þ>ett:x er einn kostnaðarauki við lausa-
mennskuna, en ekki sá eini; margt fleira má
nefna, t. d. jafndýrari vinnu pegar unnið er,
meira ráp en nú tíðkast og par af leiðandi
vinnumissi, ókunnugleik millum búsbænda og
starfsmanna m. fl. J>etta eru rnikil ópægindi;
vér ættum að gæta peirra, áður en mikið er
breyft við vistfestinni.
Hjú, einkum til sveita, missa rnikið við pað
að vera á einlægu erli millum manna til að fá
vinnu. Opt getur komið fyrir að pau purfi
langar leiðir til að fá eitthvað að gera í svo
sein 3—4 daga, máske í petta gangi 1—2 dagar.
Sá tími er tapaður bæði fyrir lijúin og búsbænd-
ur og meir en tapaður, ef'rétt er á litið.
J>egar margir lausingjar reika um landið, pá
er sjálfsagt, jafuvel ónmflýjanlegt fyrir bændur,
að selja peim allan greiða. pá sjá peir góðu
menn, hvort förumennskan verður ábatameiri en
vinnumennskan,
Eitt af pví sem breytast blýtur með vist-
leysingunni, er fjáreign vinnulýðsins. pegar fólk
er flöktandi millum manna, og hefir livergi fasta
vinnu, pá getur pað naumast átt fé, og ætti
heldur ekki að eiga pað. þetta er talsverður
ókostur fyrir vinnulýðinn, pví 0]>t befir bann
baft mikinn hag af fjáreigninni, máske svo mik-
inn, að haim befir tvöfaldað kaupuppbæðina.
Sé hrosseign og farandvinna borin saman við
vistfestí og fjáreign, pá er eg hræddur um að
halli á hið fyrnefnda.
Fari svo, sem hætt er við. að vinnufólkið
pyrpist að sjónum, setjist par að. og stundi ó-
vlst „fiskirí“ í stað landvinnu, bændur til sveita
verði í fólkshraki og purfi sökum pess að
fækka fjireign sinni, pá er hætt við að nútiðin
pokist lítið nleiðis á framfarabrautiiini og pá
er ver farið en heima setið.
Lögin ættu ekki að hlynna að nppblásturs-
kenningunni eða öðrum óprifum landsins, sízt
ef slíkar bugmyndir eru órökstuddir sleggjudóm-
ar.
Ovíst er enn, five miklar breytingar á land-
búnaðinn hinn greiði aðgangur að lausamennsk-
unni hefir, pær koma seinna í Ijós, og pá eiga
pær að fá sinn stranga dóm.
Bændur æ'ttu. strax í vor, að byrja að selja
öllum Íausingjum greiða, fyrir hiefilega borgun,
pað er nauðsynlegt fyrir afkomuna, og pess parf
til að koma í veg fyrir' óparfa flakk, er að öðr-
um kosti mundi leiða af liuisungunni.
J>,jónn.
Sigríðnr Josiiisdottir.
Sigríður var fædd 26. okt. .1829 að Gili í
Svartárdal í Húnavatnssýslu, og andaðist á
Sauðanesi norður 5. janúar 1893. Foreldrar
bennar voru böfðingshjónin, Jönas óðalsbóndi
Einarsson, bróðir Guðmundar bónda í J>verár-
dal, föður síra Jónasar á Staðarbrauni, og Guð-
rún Illugadóttir frá Holti í Svínadal. Sigriður
giptist um 1855 Gísla garðyrkjumanni Ólafssyni,
bróður sira Arnljóts á Sauðanesi, og missti bann
1865. J>au bjuggu í R'eykjavík. Sigriður var
mjög vel gefin til sálar og bkama; hún var sér-
legatfríð sýnum, glaðleg í viðmóti og tilkomu-
mikil í allri framgöngu. Hún var örlynd og
glaðlynd, einlæg og ótortryggin, göfuglynd, bin
hreinlyndasta og vinfastasta. Hún var vel að
sér á allar kvennlegar bannyrðir. Af börnum
peirra lifa prjú: Sigríður, Arnljótur og Gísli.
Ath. þessi tilkynning um andlát pessarar
merkiskonu kemur svona seint, af pví að ýms af
æfiatriðunum gátu eigi fyrr fengizt.
Seyðisfirði 22. des. 189.’’,
Tíðarfar er allt af mjög óstöðugt og úr-
komusamt, ýmist með krapaliríð og bleytusnjó
eða pá stórrigningu, svo víða mun orðið jarð-
lítið, og verður alveg jarðlaust, ef ekki hlánar
pví betur áður en frystir aptur.