Austri - 10.02.1894, Blaðsíða 1

Ivemur út 3 á mánnði eða
36 blöð til næsta nýárs, og
kostar hér á lnndi aðeins 3
krí erlendis 4 kr, Gfakldagí
1. júli;
Uppsögn skrifle^' bundin
viú ái'amót, Oo'iid iiemá
komin sö til ritetjórans fyrír
1; október, Auglýsingar 15
a ura linan eða 90 aura tiver
jniml. dátks og hálfu dýrara
á fýrstu síðu,
IY. Ak.
SEYÐISFIRÐI, 10. PEBRUAR. 1894.
Nh, 4
HOTEL TÍL SALU.
L. Jensens Hotel i Akureyri, som i 32 Aár liar været drevet med Held, er, paa Grund af Eierens iiod, til
Salg, eller i 3Iangel deraf til Leie paa billige Vilkaar. Oin onskes kan alt Inventar, 2 Kartoffellmver, og et
“Tún“, som aarlig giver c. 100 Heste Hoe, folge.
Heflecterende henvende sig til
Factor 3 o li. (' h r i s í e n s en
A kurevri.
Amtshókasafnið ^egi84f:.5ere0^ 4
Siniidsinður Seyðisfjarðar er opinu á miðvikudög-
opdii&juuur um kl;4_8 e
Uni rýmkun kosningarréttar
til alþingis.
—o—
í lögum um kosningar til alþingis 14. sept-
ember 1877, 1. gr. standa þessi ákvæði mn kosn-
ingarréttinn: Kosningarrétt til alpingis hafa: —
a: allir bændur, sem hafa grasnyt og gjalda
nokkuð til allra stétta ... — b: kaupstaðar-
borgarar, ef peir gjalda til sveitar að minnsta
kosti 8 kr. á ári. — e: þurrabúðarmenn, ef peir
gjalda til sveitar að minnsta kosti 12 krónur á
ári o. s. frv.
Af þessum ákvæðum má þegar sjú, að bænd-
um er gjört lang hæst undir höfði af þeim 3
íiokkum manna, er hér eru taldir, af því að
kosningarréttur kaupstaðarborgara og þurrabúð-
armanna er einskorðaður við það, að þeir greiði
að mimista kosti tiltekna upphæð til sveitar á
ári.
pessi ákvörðun hlýtur í stuttu máli að teljast
öfrjálsleg, óeðlileg og óhafandi.
í sjálfu sér er mjög óeðlilegt, að binda
kosningarrétt til alþingis við sveitargjald; hæfi-
legleikar manna til að kjósa vel til alþingis
standa í engusambandi víð, hve mikið þeir greíða
til sveitar. pó, ef endilega ætti að binda kosn-
ingarréttinn við tiltekna upphæð einhverra opin-
berra gjalda, þá ætti upphæð landsjóðsgjalda helzt
og eingöngu að koma til greina.
f>egar löggjafinn batt kosniugarrétt víssra
manna til alþingis við það, að þeir greiddu til-
tekna upphæð til sveitar, þá hefir það eflaust
vakað fyrir honum, að hann hefir ekki viljað
veita slíkan rétt nema vélefnuðum kaupstaðar-
borgurum og þurrabúðarmönnum. Hann hefir
því ætlað þeim miklu minni rétt en grasnytju-
bændum, sem hafa kosníngarrétt, ef peir gjalda
nokkuð til allra stétta, hversu lítið sem pað
annars kann að vera.
En úr þvi að grasnytjabændur, er eg svo
kalla gagnstætt þurrabúðarmönnum, þurfa ekkj
að vera vel efnaðir til að hafa kosningarrétt, þá
á ekki heldur við, að krefjast þess af öðrum
að þeir séu í góðum efnum, til þess að
fá að kjósa til alþingis. Kaupstaðarborgarar og
þurrabúðarmenn eiga að hafa fullkomið jafnrétti
við grasnytjabændur.
Svo hefir og reynslan sýnt og sýnir þráfald-
lega, að efnahagur manna verður ekki dæmdur
eptir npphæð sveitargjalda þeirra. Kaupstaðar-
borgari eða. Jmrrabúðannaðnr, Sem ekki heflr
kosningarrétt til alþingis, af því hann greiðir
ekki til sveitar nægilega upphæð, getur verið og
er opt miklu efnaðri og sjálfstæðari maður. en
hinn sem borgar til sveitar þá upphæð, er veitir
honum kosningarréttinn.
Jætta sést bezt, er 2 sveitarfélög eru borin
saman. I Fjarðarhreppi eru lítil sveitarþyngsli
og lág útsvör. Velstandandi þurrabúðarmenn
margir borga þar ekki nema 6—10 krónur ár-
lega. En í Strandarhreppi eru mikil sveitar-
þyngsli og há útsvör, og sumir fátækir þurra-
bnðarmenn þar sleppa ekki með lægra útsvar en
15—20 krónur.
Með öðrum orðum: |>ví meiri sveitarþyugsli
sem eru í einu sveitarfélagi og því lakari sem
hagur almennings er þar, því hærri vorða út-
svörin almennt; og því hærvi sém útsvörin verða
því fxeiri kosningarbæra. menn til aiþingis eign-
ast sveitarfélagið, et þar er að ræða um marga
þurrabúðarménn, og verður um leið, að því skapi
rétthærra. En y.ptur á móti, því betur sem einn
hreppur með mörgUm þurrabúðarmönnnm stend-
ur sig og því lægri sem útsvörin þar verða, því
réttminni verða menn.
Liggur ekki í augum uppi, að þettaer þver-
öfugt við það, sem á að vera? Er það ekki
bersýnilega rangt, að einn velstandandi hreppur
skuli ekki geta ráðið nema mjög litlu um kosn-
ingar til alþingis og löggjöf landsins, af því að
sveitarþyngsii eru litil þar og efnahagur nxanna
jafn og allgóður, en annar hreppur illa standandi
skuli ráða miklu meira, um þetta, af því að hann
stendur sig illa?
Og þegar 2 hreppar eru bornir saman, ann-
ar með litlum sveitarþyngSlum og útgjöldum, hinn
með miklum, verður þá ekki niðurstaðar sú. gagn-
stætt vilja loggjafans, er ætlaði einungis velefn-
uðum þurrabúðarrnönnum kosningarrétt, að marg-
ir velefnaðir fara á mis við hann og margir
fremur illa standandi hljóta hann?
J>egar af þcssu ætla eg það ljóst orðið, að
þetta ákvæði um að binda kosningarrétt við út-
svara upphæð, er öhafandi, úrelt og nær ekki
tilgangi löggjafans.
Ætti yfir höfuð að einskorða kosningarrett-
inn við einhverja tiltekna upphæð opinberra gjalda
þá ætti, eins og eg minntist á hér á undan, að
taka mest og jafnvel eingöngu tillit til landsjóðs-
gjalda. Og ef ekki allir búendur eða allir þeir
menn, er eiga með sig sj ilfir og greiða eitthvað
til almennra þarfa, ættu að hafa kosniligarrétt
til alþingis, þá ætti helzt að neita þeim um
j þenna rétt, er lítið eða nxinnst greiddu í land-
sjöð. En það yrðu hinir fátækustu sveitar- eða
grasnytjabændur.
Margir þurrabúðarmenn eða iitvegsbændur,
sem.enga grasnyt hafa og ekki 'gjalda til sveit-
ar svo mikið, að þeir verði kosningarbærir til
alþingis, greiða í landssjóð, að visu ekki beiiilín-
is heldur óbeinlínis, jafnvel nxeira en flestir sveit-
arbændur.
Eg vil nxeð virkilegum dænnxm taka frani
landsjóðsgreiðslu þurrabúðannanna. Kefni eg þá
3 þurrabúðarmenn í sanxa hreppnum af fjölda
mörgunx er nefna mættí.
Gjöld þeirra allra hvors um sig voru í fvvra
og i ár frá 5 til 10 kröuur, svo að enginn þeirra
hefir kosningarrétt til alþingis.
Einn þessara manna lagði inn til kx.up-
manna í fvrra af verknðum saltfiski 70 skippund,
í ár 100 skp., annar þeirra í fyrra 60, _í ár 120,
hinn þriðji í fyrra 50, í ár 90. Nú er úfcflutn-
ingsgjaldið 32 aiirar af livei-ju skippundi af verk-
uðum saltfiski.
Samkvænxt þessu liafa þá nxenn þessir greitt
í landsjóð eingöngu af fiski.
1. í fvrra 22,40 kr., í ár 32,00 kr.
2. - — 19,20 — - — 38,40 —
3. - — 16,00 —---------- 28,80 —
Eg vil reikna xit, hvað sveitarbændur borga
mikið í landsjöð, og tek eg því dænxi. Bixndi
býr senx leiguliði á 20 hundraða jörð og tíundar
20 lxundruð í lausafé, er því talinn nxeð betri
eða beztu bændum í sinni sveit. Af jörðunni
svarar hann 8 álnum, og af lausafénu 20 álnunx,
eða samtals 14 kr. árlega í landsjöð. Tíundi
bóndinn 40 hundnxð lausafjár — en svo há ti-
und lxittist að eins í fáum hreppmn og hjá örfá-
um bændunx — þá borgar hann í landsjóð 24
krönur, eða jafnt þeinx þurrabúðarmanni, er legg-
ur inn 75 skippund af verkuðum saltfiski.
Smábóndi á 5 hundi’aða jörð með 5 hundr-
| uð lausafjár, borgar í landsjóð 3,50 kr. eða jafnt
þurrabúðarmanni, er ieggur inn 10—11 skippund
af fiski. Og fátæklingur á 5 hundraða jörð með
2 hundruð lausafjár -— slíkir bændur hittast.
| nokkrir án þess a.ð þiggja af sveit — greiðir í
landsjóð einunx 20 aurum meir en þurrabúðar-
| maðurinn svarar í landsjóð af húsinu sínu, hvort
j sem liann á það sjálfur eða, ekki, ef það er virt
! á 1200 krónur.
þegar nú ennfremur er litið á það, sem all-
ir vita, að þurrabíiðarmaðurinn eyðir niiklu meiru
j af kaffi og sykri en sveitarbóndinn, svo og á það,
a.ð kaffi og sykurveitandinn greiðir í raun og veru
tollinn af kaffi og sykri, en ekki kaupmaðurinn,
þótt hann svari lionum til sýslumanns, þá kem-
ur franx hið sama, það, að þurrabúðarmaðurinn
greiðir hærra gjald í landsjóð en sveitarbónd-
I inn.
(Niðurl. í næsta bb).