Austri - 29.04.1894, Blaðsíða 2

N «• 1 2
A U 8 T R T.
misfellur, er bent hefir verið á hör
að framaii. Auðvitað yrði við raman
reip að draga, par sem pað virðist
vera orðin margra ára vani, að miða
fjárveitingar úr landsjúði til vissra
liéraða, stofnana og einstaklinga við
pað, liversu náiæg eða fjarheg pau
eru aðsetri iandstjórnarinnar, svo að
jieir hera mest úr býtum, sem næstir
eru, en hinir verða mest afskiptir,
sem fjarstir eru. f>ví meiri einurð
og áhuga verða peir menn að liafa til
að bera, sem ætlandi væri að ríða á
vaðið og að byrja á pví, að bera fram
kröfur Múlsýslinga um jafnrétti í
pessu efni. Ótulir og einarðir ping-
menn geta gjört hér mikið að verk-
um, peir gætu t. d. komið pví á, að
styrkur til barnaskóla, búnaðarfélaga
•og vegaböta, o. s. frv. væri í fjárlög-
nnum nákvæmlega tiltekinn handa
liverju umdæmi landsins um sig og
upphæðin miðuð við pað. hversu mik-
ið fé umdæmið greiddi í landsjóð.
Vonandi væri, að margir pingmenn
annara, héraða vildu lftta okkur verða
hetri réttar aðnjótandi, líta sanngjarn-
h*ga á petta mál og verða okkar eig-
in pingmönnum liðsinnandi í pví að
koma réttum og sanngjörnum kröfum
Múlsýsliuga fram.
]>að var nú annars ekki tilgangur
minn, að setja hina væntanlegu ping-
menn okkar mér á kné og kennapeim,
livað gjöra ætt'i i pessu efni. Enda
skal eg nú ekki tala meira um pað,
livers vænta mætti af pingmönnum í
pessu tilliti. Eg má líka búast við,
eiukum ef eg held lengra, að ein-
hverjir utan Múlasýsla, er pyki eg
vera ófharður í kröfum fyrir Austur-
land, segi að eg fari með hreppapóli-
tík, úr pví eg lialdi svo fast fram
réttindum eins héraðs landsins. Eu
par sem eg tala liér einungis um
betri rétt eða jafnrétti fyrir Austur-
land, er hefir verið haft svo lengi og
stórkostlega útundan, en ekki um
meiri rétt pví til handa en öðrum
lilutum landsins, pá ætla eg. að nafn-
ið „hreppapólitík" mundi eiga miklu
fremur heima hjá peim mönnum, er
vildu halda pvi áfram, að traðka ský-
lausum rétti eins hluta landsins og
pess liluta hans, er landsjóði er til-
tölulega lang arðsamastur.
Eg lýk svo línum pessum með
poirri ósk, að allir sannir framfara-
vinir Múlasýsla leggist á eitt með pað,
að reyna hóflega og stillilega, en pó
einarðlega, að bæta úr peim hinum
mikla bresti, sem er á pví, að Aust-
urland eða Múlasýslur njöti jafnréttis
við allt landið í heild sinni. eptir pví
sem vera ætti og atvik gætu til
staðrtð.
H.
llvernig er gjort út ii
Sryðlstiiðl?
IV.
('Framh.)
Algengasta tilhögunin við sjávar- 1
útveginn hér við feeyðisfjörð, er nú
orðin sú, að 3 menn róa til fiskjar á
bát hverjum og sá 4. tekur a móti
aflanum pegar í land kemur, og slægir
hann, fletur, pvair og kemur liontim i
salt. fu'gar svona er tilhagað úthald-
iiiu og pegar pað eru hlutarmenn sem
i'óa, pá er fiskiniyö nf bátnum skipt
í 6 staði pannig: Hlutarmennirnir,
sem róa, fá 3 hlutina, pað er: helm-
inginn af fiskinum, aðgjörðarmaður
fær 1 hlut, háturjnn 1 hlut og veiðar-
færin 1 Idut; petta eru (i hlutir alls.
þá er itú að sýna, hvernig kostnað-
inum er skipt niðnr á hlutiija eptir
pví sem nú viðgengst hér í veiðistöð-
inni.
Á bátslilutinn kemur báturinn
sjálfur með seglum og árum og við-
haldi á pessu. Á liinn dauða hlutinn
kemur fiskilóðin með uppihöldum, sem
og beitan og netaútgjörðin.
Nú er búið að jafna niður á
dauðu hlutina, peim kostnaði sem ó-
glöggsæir menn álíta að vera einasta
kostnaðinn sem á útveginnm liggi; en
pað er langt frá að allur kostnaður
sé upptalinn enn. Eptir eru.fiski- og
saltskúrar, pvottakör, burstar og
hnífar, sem og borðviður undir og
yfir fisk, og „presenningar“ vfir fisk.
þessi kostnaðnr kemur af útveginum
bka, og verða dauðu hlutirnir að bera
liann; Iiann verður pví að leggjast
ofaná bátshlutinn, pví að veiðarfæra-
hluturinn getur vart liorið meiri
kostnað en pann, sem pegar er á
hann lagður.
Flestir munu álita, að nú Iiljóti
allur kostnaður — fyrir utan fæðis-
peninga — að vera upp talinn; en
eigi er svo, pví að pjónusta sjómanna,
rúmfatnaður og aukið íbúðarhúspláss,
er einnig kostnaður sem af sjávarút-
veginum leiðir, og verður pví að leggja
hann ofan á dauðu hlutina; eu pá bið
og reikningsfróða menn, að koma til,
og sýna mér fram á, liversu háir hlut-
ir pyrftu að vera af bfttnum, til pess
að dauðu hlutirnir gætu borið meiri
kostnað en pann sem pegar er til-
færður; en vita pyrftu peir menn,
hvað hæfilega stór síldarnet eru dýr,
með tilheyrandi köðlum „dreggjum“
og kútum; einnig verð eg að benda á,
að minnst 2 net verða að fylgja bát
hverjum til pess að afla beitu í.
]>egar gengið er nú út frá pví,
nð dauðu hlutirnir gcti ekki borið
meiri kostnað en pann. sem pegar er
á pá lagður, pá. er að fara að vfir-
vega pá 4 hluti sem enn eru eptir
af bátnum, og sem enginn kostnaður
er á Iagður enn pá.
f>að er algeng regla hér við Seyð-
isfjörð — par sem útvegurinn er
rekinn með nokkrum krapti — að út-
vegsbóndi vinni sjftlfurað fiskiaðgjörð-
inni í laruli og stundi að miklu leyti
síldarnetin lika og tekur hann sem
áður er sagt, 1 hlut fyrir pann starfa.
Hlutur pessi er , sumarkaup hans;
enda mundi engum koma til liugar að
liann ætti að vinna kauplaust allt
sumarið, við sama starfa sem aðrir fá
fullt kaup fyrir. Á pennan hluthefir
engum kostnaði verið jafnað ennpá.
Hvaða kostnaður á pá eðlilega að
koma niður á pennan hlut? Sjálfsagt
fæðiskostnaður útvegsbóndans sjálfs;
pann kostnað skorast hann vbt held-
ur ekki undan að liorga af hlut sín-
um, enda á sú kostnaðartegund hvergi
annarstaðar niður að koma, úr pvi að
ekki er sérstakur fæðispeningahlutur,
sem borgi sámeiginlega fæðiskostnað
allra sem að fiskinum vinna.
þ>arna eru pá komnir 3 hlutir
útvegsbóndans, og fleiri á hann ekki;
á 2 hlutina er fullur kostnaður lagður
en á pann priðja, — kaupið hans
sjálfs, — er að eins lagður fæðiskostn-
aðuv hans, en af peim hlut verður
1
I
töluverður afgangur ennpá, og sá j
afgangur er eiginlega einasti arðurinn ]
sem bóndinn verðnr aðnjótandi af út-
vegi sínum yfir sumarið. Er pað nú
víst að liann geti komi/.t að pví að
halda pessnni arði? Vérskulum gæta
betur að pví. Eptir eru ennpá 3
hlutii' sem enga.n kostnað hafa verið |
látnir bera, pað eru hlutir hlutarmann- |
anna. Hverslags kostnað ættu peir
að bera? Auðvitað fæðiskostnað
peirra er hlutina taka. |>etta, er nú
mikið i'étt; en pað hefir einusinni ver-
ið gengið inn á pað af Seyðfirðingum,
að faiða hlutarmenn sína fvrir ekkert
endurgjald. "þettá er orðinn vani, sem
illt er af að koma, enda er lítið reynt
til pess. þ>a™a keimir pá ein kostn-
aðarglefsa, sem — eptir pví sem hér
er siðiir — verður að leggjast á út-
vegsbóndann, og pað sem verst er, er
pað, að nú finnst enginn tekjuliður
bóndans megin, sem réttlátlega getur
horið pennan kostnað (o: fæðiskostn-
að hlutarmannanna. Borgast verður
liann pó, og pað aí' útvegsbóndnnum,
pað hefir bóndinn sjálfur undirgengist!!
Eg kinoka mér við að kveða upp úr
með pað, livar pessum kostnaði mætti
hola niður; en pað verður ekki hægt
að leyna pvi, pví pað er öllum hugs-
andi mönnum Ijóst, að kostnaður pessi
hefir hvergi pláss bóndans megin,
nema á — sumarkaupinu lians!!
Og par getur hann pö aldrei verið
öðruvísi en ranglega. ,
Jæja, hann er pá ekki svo láns- |
samtir, bóndagarmurinn. að hann geti j
haldið hlutnum sínum, hann verður að
fæða alla hlutarmennina af honum,
eða réttara, sumarkaupið hans fer
gjörsamlega fyrir ekki neitt, nema að
pví leyti sem liann vinnur fyrir fæði
sínu um 3—3l/.2 mánuð, sem sjómenn-
irnir eru vanir að dvelja hér. All-
góðir hlutir hafa pó hlotið að verða
fyrst hægt var að fæða 4 menn af 1
lilut um 3—3ll2 mánuð. Eg get pó
varla ætlað, að nokkur 1 maður kom-
ist af með minni fæðiskostnáð en 15
kr. eða 210 kr. fyrir 4 menn um hálf-
an fjórða mánuð. |>að er meira en
meðalhlutur, — eptir fiskverði nú um .
tíma — sem gjörir 210 kr. að frá- j
dregnu salti; pað er auðvitað að bónd- (
inn borgar saltið í pennan hlut úr
pví honum er ánafnaður hann, pó að
hlutarmennirnir eti u]ip 3/.t parta af
honum.
Er petta fyrirkomulag gott og
hagkvæmt fyrir útvegsbændur hér við
Seyðisfjörð? — Annarstaðar á petta
sér ekki stað. — Gæti potta ekki
verið öðruvísi? Eg læt almenningsá-
litið svara. Eg skora á Seyðfirðinga,
að kippa pví aptur í lag sem aflaga
er farið með sjávarútveginn hér. Út-
vegsbændur! Gætið að, hvort rétt er
að hlutarmennirnir íái í kaup meira
en 1 hlut liver! Hugsið yður um, áð-
ur en pév leyfið hlutarmönmim að eta
upp sumarkaupið yðar! pér purfið líka
að lifa, og pér eigið konu og börn
sem pér purfið að sjá farborða.
J>að er pessi fæðiskostnaður hlut-
armannanna, sem eg vil benda mönn-
um á, að hér við Seyðisfjörð hafi
komið og komi enn niður á skökkum
stað. ITtvegsbóndinn á ekki að bera
pann kostnað, hann getur pað hehlur
ekki. Að útvegsböndanum — sem ekki
styðst við annað en sjávarútveg — sé
ómögulegt að bera pennan optneínda
fæðiskostnað hlutarmannanna, sést
bezt ef litið er í reíkninga hans við
■Ui
verzlanirnnr; Iiann skuldar par, og
pað mikíð, jafnvel pó hann lifi spart
sem optast, mun vera tilfellið. Skuldir
pær sem hann safnar eru fæðispen-
ingar, sem haiin fær lftnaða hjá kaup-
manninum, sér og fjölskyldu sinni til
viðurhalds yfir vetrartímann; pví um
sumartímann má ætla að pað lirjóti
svo mikið af útveginum með aukfiski
og öllu tiltíndu, að hann purfi, ekki
að skulda fyrir kost lianda fjólskyld-
unni, einkum ef að hún er litil.
Skuldir lians eru pví tilorðnar fyrir
vetrarúttektina, sem orsakast :illt af
pví, að hann Iiafði og liefir, e k k e r t
kaup fyrir sumarvinnu sína, pvi lilut-
urinn, sem hann teknr fyrir fiskiað-
gjörðina, gengur gjörsamlega upp —
eins og áður cr sýnt fram á — í fæð-
iskostnað hans, 0g hlutarma'nnaniia,
uin pessa 3mánuði, en dauðu hlut-
irnir borga allan annan kostnað en
ekki meir.
Hvað verður af öllum arðinum af
sjávarútveginum? Burtu er hann, og
bóndinn (útvegsbóndinn) stendur blá-
snauður eptir. Yér sjáum pó að arð-
ur rei'ður af bát.num sem gjörður er
út með pví fyrirkomulagi sem hér er
umtalað, 'fyrst bóndinn treinir sinn
helming af fiskif'engnum, til að horga
með allann pai.n kostnað sem af öll-
um útveginum leiðir. A hinn lielm-
inginn er enginn kostnaður lagður.
þar er pá allur arðurinn sama.n
kominn! Eptir pví er helmingur alls
fiskjarins af bátmim', (að frádregnu
salti) hreinn ágóði. Og peir sem
pessa ágóða verða aðnjócandi, eru sjó-
meiin úr öllum héruðum landsins. —
J>að borgar sig að vera hlutarmaður
á Seyðisfirði. —■ það leita líka marg-
ir atvinnu pangað. og peir finna hana;
já, peir finna meira en vanalegt kaup,
pví peii' finna og fá allan hre’-na á-
góðami sem verður af útvegi peim
sem peir vinna við, en útvegsbænd-
urnir seyðfirzku f'á ekkert kostnaðar-
laust, af pessum sama útvegi, sem er
pó peirra eigivm útvegur.
(NiðuiT. næst).
MÝVATKSSYELT-
Yarstu ei með lieitum hug,
„horfðit' yfir landið f'riða“;
sáztu’ ei fvrir sjónum liða
sveitir, héruð, víða, viða? —
Yann pá engin ímynd bug
öðru, sem pú dáðist að.J
Hver var sveitin fegurst? Hvað?
hver var pað?
Sjáðu! par sem hljóðir hólar
hefjast yfir vatnið bláa;
par sem fjallið himinháa
Iiendur réttir upp til sólar.
J>ar sem gnæfir fjall við fjall
fagurmyndað hjall’ af hjall;
tengjast saman trúum örmum
til að búa verndarhring. —
þar í miðjú’ cr Mývatnsping.
Mývatn blátt. en grænt á börmum
par, sem mætist land og lögur.
Ljöðar fugl í hverri vík
með sídu nefi sínar bögur.
0 hvað sveitin sú er fógur
sælufull og listarík.
Fyrir landi eru eyjar
iðjagrænar, njólum skrýddar,
púsund blaðablómum prýddar,
par sem böndi hraustur heyjar.