Austri - 23.10.1894, Blaðsíða 2

Nu. 29
A I'J 8 T I! I.
114
se livergi nærri sú frágangssök að
búa liér, sem vesalings Vestur-íslend-
iugar reyndu að telja sér og öðnun
trú mn, er mesta fátið var á þeim
hferna um áríð að fiýja landið; en
sem ]iá mun nú íiesta sárlega iðra.
eptir því sem peim, er lteim
hirtgað snúa á seinni tímum, segist
frá báginda-iitivist þeirra þar vestra
og heimfýsi, sem og sést ú langflest-
nm brefum þaðan að vestan, þar sem
Jiver maður er að biðja að koma sér
fyrir hér heima, í næstum hvaða
stöðu sem vera skal, svo eru bágind-
in og óánægjan mikil þar vest.;a nú
oí'ðin.
Orsokin td ci/mdar þeirmr, basls
o(j báginda, er þjáir oss Islcndinga,
(r þvi ekki forsjónin n'e ókostir lands-
ins, heldur Cforsjalni og fynrhyggju-
Jeysi sjálfra vor.
.."Nokkiirorðum bankámálið".
Svar til hr. Sig. Johansen.
—o—
Hr. Sig .Tohansen, kaupmaður á
Seyðisflrði, hefir ritað langt erindi
unr bankamálið í Austra, 29. maí,
aiðastl. Ritgerð hans er kurteislega
orðuð; það er hennar eini kostur.
Höf. má eiga það, að hann, að minnsta
kosti lætur, sem sér sé annt um að
vita hið sanna; því hann biður menn
að gjöra sér „þann greiða, að sýna
sér franr á og sannfæra sig um að
bann hafi rangt fyrir ser“, þar er
honum greinir á við mig og hr. Eene-
dikt þórarinsson og segir sér liggi
málið ]mngt í huga. Yið þessari
hóu hef eg orðið að nrinu leyti, í
eptirfarandi athugasemdum. Eir að
fara mönnum heim sanninn og að
sannfœra þá, er sitt lrvað. Satt get
eg sagt, en ekki gcfið mömrunr skiln-
ing, né vilja til að skilja.
Hr. S. J. er, því miður, svo ó-
hunnugur sögu málsins scm hann skrif-
ar um, að svo virðist, senr hann viti
ekki, að það eigi cinu sinni nokkura
sögu. En að rita unr nokkurt mál,
áu }iess, að vita "og skilja sögu þess,
er að sigla haf í dimmviðri kompás-
laust.
Hr. S. J. veður enn í þeirri
villu og svimn, að seðlar hrndssjóðs
sé. honu.m (landssjóði),útgefanda þeirra,
gulls-ígildi, þegar liann leysir þá inn
f’i'á handhafa þeirra og tekur við þeim
i’yrir gullið. En með því að seðlarnir
þá eru landssjóði að eins kvittanir og
ekkert aimað, þá er þessi kenning,
sem or dóttir Isafoldar og stjórnar-
xitara hénnar, alveg eins sönn eins og
sú setning væri, að gjaldþegn, senr
fœrður er úr skyrtunni, til að borga
með verði hennar ojiinber gjöld hans,
fái ]>á skvrtnna aptur, þegar lia?m
fier kvittunina fýrir gjöldunum, o:
kvittuuin sé honum skyrta-n hans!
Hveiuer ætlar ])jóð íslands að
koma því fyrir sig, að þegar slík
kvittun er gefin út aptur, þá setur
útgefandi heimar sig i-nýja, heiuii til-
sv.irandi, sfculd?
Hreinskilnislega verð og að játa,
að eg liefði ekki trúað því, þó einhver
hef'ði sagt mér það, að nokkur Jcauv-
maöur gæti verið svo ófróðurum ein-
íoldustu atriði finanzfræðinnar eins og
lir. S. J. ber sjálfur hönd að sér nm
uð hann sé.
Lesendum til skilniugs-auka verð
eg fyrirfi'am að pjöra þeirri meinloku :
enn einusinni skil, að seðlar, þegur
landssjóður er látinn taka við þeim
af pósthúsinu, sé honum þ t gjaldevrir j
eins góður eins og gull, til að borga 1
með shiar innlendu skuldir. J>eir, j
sem þetta kenna, láta ávalt í veðri j
vaka, að landssjóður hljóti að borga !
þessa seðla nð eins í innlendar •
skuldir. Enn þetta er tömt hugsun-
leysi. Hví skyldi ekki landssjóður
mega borga þessa seð-la embættis-
manni? og þvi skvldi hann ekki mega j
úvisa þeim til Hafnar? Hver liefir J
hemil á þessu? enginn náttúrlega. j
Jurð vita allir að þetta er hlutur
senr við gengst dagsdaglega. Lands- j
sjöður verður að greiða öll sin gjold
i pcningum, þvi allar lrans skuldir
eru úttendar, eins og eg er marg-búinn
að sanna. Hans innlendu skuldir eru
; hvorki teljandi, né skipta hér máli,
því þeir seðlar, sem í þær eru greidd-
ir, lenda óumflýjanlega i hinni út-
lendu verzlun á endanum, svo senr
ávísanir á peninga landssjóðs í Höfn.
Hr. 8. Johansen skilut' ekki, „að
landssjóður tapi tckjuni1 við það, þö
hann taki seðla upp í gjöld sin“'
þetta þýðir fyrir landssjóð að þiggja
í tekjur sínar það, sem aðrir eiga til
ffóða inni hjá honmn; því að haiul-
liafi seðils á þnð ávait til göða hjá
landssjóði sem seðillinn hljóðar uppá.
Ef eg átti við nýár síðast t, d. 1000
kr. inni til góða hjá hr. S. J. og
hefði eg komið í kauptíð í surnar með
reikningsbók nrína, sem náttúrlega
hefði verið skuldarbréf hr. >S. J.,
viðurkennandi, að eg ætti inni hjá
honum 1000 kr. og hefði eg látið hr.
S. J. borga mer skuld þessa nppí
topp, meinar þá hr. S. J. að þetta sfe
honum hið sanra og þó eg hefði kom-
ið með 1000 kr. i peningum og greitt
hoiium þær uppí tékjur, samkvæmt
lögum eða máldaga? eða hyggur hann
að reikningsbókin, sem eg afhenti
honum í kvittun fyrir lúkningu skuld-
j arinnar, sfe homim 1000 kr. tekjur?
Eg hfelt ekki, að eg þyrfti að
skýra þetta atriði framar en eg hefi
þegar gjört. En ekki skorta dæmin,
og hfer er eitt sem fyrir öllu gildir.
Allar tekjur, sem fjárlög úkveða,
j eiga að borga tilsvarandi ffjold. Með-
J al hinna beinu tekja íslands er, t. d. J
i lausafjárskdttur. (jrjörum nú ráðfyrir,
að m'aður, M., greiði landssjóði þemra
skatt sinn ineð 100 kr. i seðlum
(upphæðin skiptir engu máli). Lands-
sjóður færir sfer seðla þessa til iim-
tektar, skrifar 100 kr. í tekju-dálk
I sinn. Samdægurs eða hvenær sem
vera skal, greiðir hann þá í gjölcl
síu, t. d. embættismanni í laun hans.
( Emb.m. fer með þessa söinu seðla á
j pósthúsið, kaupir sfer þar af ríkis-
I sjóði póstávisun, sem sami sjóður
| greiðir M. petiinga út á í Höfn, en
j gjörir sjálfan sig skaðlausan með því,
J að taka til s:n úr peningadeild, þ. e. I
! úr tollfé landssjóðs, tilsvarandi npp- |
J h:eð, 100 kr.
1 Hér verður nú ekki vilzt á því,
l’ að þær 100 kr. í seðlum, sem M. galt
j landssjóði í lausafjár-skatts tekjur,
I
I
1) Eg verð að bæta þessu orði
við, því það er það sem eg hefi sagt.
Eg mótmæli pvi i alla staði, að menn
hermi uppá nrig anna.ð en það, sem
eg segi og meina. Eg rita fullljóst
tií pes‘. að enginn hafi ástæðu til
slíks.
voru að eins ávísanir á peninga I
landssjöðs í Höfn, á tollffe lians þar. J
Svo að það voru ekki lausafjár-skatts- \
tekjur þessar, sem borguðu t-ilsvar- ]
andi gjaldaupphæð, heldur allt aðrar j
tekjur landssjöðs. Og fvrst að lánds- j
sjóður gat ekki nýtt hinar svo nefndu í
lausafjár-skattstekjur til að borga j
tilsvarandi gjalda-grein, þá er það )
hlutur, sem segir sig sjálfur, að hann ’
ffekk engar lausafjár-skatts tekjur, j
þegar M. greiddi lionum 100 kr. í i
seðlum í þær. J>vi að tekjui’, senr
ekki verða notaðar til að borga til-
svarandi gjöld, eru náttúrlega engar
telcjur. þetta er nú faktiskt dags- i
daglegt dæmi, okki dænri gripið úr |
lausu lopti eða sundlandi imyndun, j
og gildiv það fyrir öll tilfelli, þá er !
landssjóði eru greiddar tekjur hans í \
seðlum.
Hvernig ú þessu stendur, skýrir |
viðskiptafræðin. — Seðlarnir sem M. j
galt, landssjóði voru skuldabréf sjóðs- j
ins, þ. e. bréf sem sjóðurinn viður-
kendi með að lrann væri í 100 kr. I
skuld við þann, er hefði þau í liönd-
urn. Nú voru þau í höndum M.s, og
átt'i hann því hjá landssjóði 100 kr.
í peningnm. þegar M nú kemur tii
landssjóðs með brfef þessi. þá kemur
hann nreð skuldarkröfu á hendrlr
sjöðnunr ujip á 100 kr. Sjálfur
skuldar M. landssjóði, svo senr gjald-
þegn, 100 kr., svo þessar tvær skuld- 1
ir ganga hvor upp á nróti annarri,
þegar M. fær landssjóði brfefin og
landssjóður þiggru' þau svo sem tekju-
borgun frá M. Með þessari greiðslu-
athöfn hefir þá landssjóður fengið
tekjur að upjrhæð núll, ekld neitt, og
geta þær nattúrlega ekki borgað
gjalda-uppbæð hærri en þær nema
sjálfar. Lausafjár-skatts tekjur þær
fer M. galt landssjóði í seðlum borga
því gjfild landssjóðs, að upphæð: núll,
ekki neitt. Og ætti nú sannarlega
hfer með hið siðasta orð að vera tal-
að því til sönnunar, að lands.sjóður
fái engar tekjur, }>egar lionum eru
greiddar þær í seðlum. Tekjutap
sjóðsins á þvi, „að taka seðla upp í
gjöld sin“, sem náttúrlegar þýðir upp
í tekjur sínar, er því óniótmælanlega
100°/0, og verð eg að telja það víst,
að hr. S. Johansen sé of alvörugefinn
raaður að neita þessu, of vandlátur
maður um virðingu sina fvrir skyn-
bragð og greind, að þykjast ekki
skilja í þessn, þegar hann hefir veitt
sönnun minni óreikult athyggli.
Hérmeð er dæmr hr. S. J. uin
„afstöðu landssjóðs gagnvart bankan- ,
um“ svarað. Eg fæst ekki «m það
að hann liefir í ógáti eignað mfer þá
skoðun, að landssjóður tapi engu,
þegar einhver, t. d. lrerra M. kemur
til landssjóðs og borgar honmn sltuld
sína kr. 100 og borgar þessa upphæð
í seðlum“. J>etta er því óskiljanlegri
mötsögn, senr hann skömmu framar
svarar rnér uppá gagnstæða fullyrð-
ingu: „en í því skil eg eigi, að lands-
sjóður ta-pi við það, þó hann taki
seðla upp í gjöhl sín'“. Sama óskilj-
anlega ógátið kemur fram þar er
hann hefir mig fyrir }>ví, að lands-
sjóður tapi 100°/0 á því að borga
embættismanni laun hans í seðlum
og segir mig standa fast á þessu.
Eg segi þvert á möti, að á þeirri
borgun tapi liann engu! Ogát af
þessu tagi lýsir þó oí’ mildu van-
I megni hr. S. J. til að geta, enn senr
J komið er, ráðið við bankamálið.
i Hr. S. J. játar, að hann sfe mfer
I samþykkur um það, „að bankafyrir-
j konrulagið eins og það nú er. síðan
! seðlarnir urðu innleysanlegir, er ö-
í Jiepp'úegt, og án efa mjög svo ol.ild
j fyrirkomulagi banka erlendis". Seðl-
arnir urðu innleysanlegir í landssjóð
með brfefi landshöfðingja 28. niaí,
j 1886, hafa því verið innleysanlegir
! síðan 'bankinn fyrst byrjaði, Svo
fyrirkomulag bankans hefir verið ,,ó-
heppilegt“ frá hans fyrstu byrjun.
Einanzfyrirkomulag, sem er óheppi-
legt, getur aldrei verið annað en
j slcaðlegtf— íslenzki bankinn er einn
j í sinni teguncl í öllum lreiminunr! Von
! er þö vel fari!!
Hr. S. J. heldur að þegar banlc-
j inn hættir og landssjóður situr inni
[ með alla seðlana, þá verði þeir þó
j „með engu nröti verðlausir", heldur
j gildi fyrir, „að áætl'in“ 12—1500,000
j lcr.! ]>að er komið mí 1 til, að nrenn
I fari að átta sig á þvi, hvers virði
j seðlarnir verða landssjóði, þegar
bankinn hættir. Eptir 32. gr. banka-
laganna á landssjóður þá :ið leysa þá
inn fyrir fullt ákvæðisverð þeirra í
gulli. Gjörura að innleýsa verði ein
fjögur hundruð og fimnrtíu þúsund lcr.
í seðlum; tií þess verður landssjóður
að leggja út í gulli . . 450,000 kr.
Nú eru seðlarnir honum
að eins kvittanir handhafa
fyrir móttöku gullsíns,
allsendis verðlaus blöð.
sem hann einhveru góðan
veðurdag brennir upp til
ösku, svo að verð þeirra
er landssjóði náttúrlega = 000,000
kostar hann því innlausn
þeirra i gnlli............ 450,000 kr.
og er honum innlausnargjald þetta
hreint tap!
Enn þá eru nú veðin eptir og
það eru seðlarnir, sem eiga nir að
gilda fyrir þau!! Fyrst og fremst
hafa þau nú aldrei verið sett gegn
seðlum, heldur gegn þeinr psningum
landssjbðs, sem seðlarnir, er bank-
inn hefir verið að láira út, hafa ver-
ið ávisanir á; peningunt, senr lands-
sjóður hefii' verið áð borga með skuld-
ir privatmanna erlendis; peningum,
sem eg hefi margsannað, að hann
tapar hérumbil algjörlega; svo að
það er fyrir þvr tapi, sem landssjóður
hefir beðið á seðlunum, áður en þeir
verða innleystir að lokum, sem veðin
standa'. Og í öðru lagi er það, þeg-
ar her er konrið sögu bankans og
seðlanna, alveg óvrst mil, hver á
1 fyrsta rfett til veðanna; því hafi lands-
sjóður getað borgað seðillárr bankans
út í Höfn að eins nreð því móti, að
hlegpa sér í skuld við rikissjóð tú
þess, þá er það fjár-útlaga rikissjóðs
senr veðin standa fyrir. Nti vdta
menn fyrir víst, að frá 1. júli 1886
til 31, des, 1888, á 2V3 ári varð
rikissjóður — þegjandi náttúrlega —
að lána landssjóði 332,000 kr. einmitt
til pess, að standa straum af seðil-
líimim bankans ávísuðum á ríkissjóð
á pósthúsi Reykjavíkur'. ]>að fyrir-
komulag, sem þessa skulcl leiddi af
sfer á 21/2 ári, hefir staðið óbreytr. nú
i átta ár, og ætti ríkissjóður nú, að
1) Að þau nokkurn tima nemi
12—1,500,000 kr. nær engri átt.
I