Austri - 20.07.1895, Blaðsíða 2

20 N
A' U S T R I.
78
verzlunarfröðir og getur f>ví hrepps-
nefnrlin í heilcl sinni eigi í svo fljótu
bragði áttað sig á |>rí. hvernig leggja
e)gi aukavitsvör h verzlanir & iöglegan
og sariögjarnan liitt; og rneð tilliti til
pess, að hreppsnefndin ber hið bezt.a
traust ti! faktors Ölal's Daviðssonar
nð hann verði á raargan bá'tt svo
hjálplegur sveitinni, sér hún sér eigi
f’iT'rt nð koma á íllu samkoinulagi
niilli sveitarinnar og Jieirrar verzlun-
ar, or hann veitir forstöðu. Setur
hún })ví útsvarið eins og pað var
næstliðið ár kr. 550.
Samkvæmt ofanskrifuðu skal út-
svar 0rum & "W nlfsverzlunar læklca
329 kr. niður í 550 kr.
•Tön Hallgrinisson. Y. Sigfússon.
Yigfús Jónsson. J. Helgason.
J. Jóh.umesson. Helgi Gnðlaugsson.
Arni Jónsson.
Eg vona, að engum sem pett.a
les. geti dulizt, að hreppsnefmlin varð
Ur að beygja sig fyrir vahli einokun-
arinnar og eg fæ oigi seð, að pað
geii aukið sónia 0rum & AYulíÍ’s, að
láta pað koma fyrir almenningssjónir,
að peir hafi pröngvnð svo kosti
hreppsnefndarinnar, að hún varð að
setja útsvar peirra lcegra, en hún á-
leit rétt í samanburði við aðra gjald-
cndur.
Sérhver venjuleg mnnnleg slcyn-
somi hlýtnr nð koinast í pessuefniað
allt annari niðurstöðu, en verzlunar-
stjórinn ætlast til, pví ekki var pað á-
stæðulaust., að hreppsnefndintekurfram
að liún sér sér ekki fært að koma á
illu samkomulagi niilli sveitarinnar og
verzlunar 0rum & Wulfis. f>essi orð
benda Ijóslega á, að hreppsnefndinni
var fnll Ijóst hvernig verzlanin ætlaði
a? haga sér gagnvart sveitinni, ef út-
svanð yrði ekki sett eins og verzlanin
i'ildi hafa jbað, án tillits til íslenzkra
laga.
Rað var fyrst haustið 1894 að
hrepjisnefndin sér sér fært að leggja
útsvar á 0rum & AYulff samkvæmt
lögum án tillits til vilja 0rum &
AYulffs, pví pá var pöntunarfélagið
komið svo á fót, að menn gátu nokk-
uð séð fótum sínum forráð af eigin
rammleik og pá hafði amtsráðið stað-
fest úrskurð sýslunefndarinnar, og á.
minning sýsluuefndarinnar til hrepps-
nefndarinnar hér, um að taka gjald-
pol 0rum & AYuIffs á Aropnafirði til
alvarlegrar ihúgunar, hafði fengið fullt
gildj við sampykki amtsráðsins.
Eg hef nú rakið alla framkomu
hreppsnefndarinnar í pessu máli og eg
legg pað óhræddur undir dóm kjósenda
hreppsins, hvort peir vilja láta 0rum
& AVulff ráða útsvörum framvegis,
pví eg hygg að 0rum & Wulff séu
eigi svo vinsælir fyrir verðlag pað,
er peir setja á verzlunarvörur sínar,
útlendar og innlendar, að menn óski
að peir fari aptur að meta sjálfir sín
eigin gjöld til opinberra parfa.
Aropnfirðingar eru eigi ánauðugir
prælar 0rum & AVulffs, pó margir
peirra vkuldi peim mikíð fé. Peninga-
valdið er ekki takmark’alaust og vax-
andi framfaraandi manna og auknar
samgöngur hafa losað um einokunar-
hnútana, sem að lyktum munu verða
leystir. Tímarnir ern talsvert breyttir
frá pví sem Aður var.
Eg hef getið pess, að haustið
1893 ætlaði hreppsnefndin að leggja
útsvar á 0rum & Wulff eptir skag-
firzku reglunni og í úrskurði hrepps-

nefndarinnar kemur fram, að sú regla
i sé eigi fullkomlega samkvæm lögum
| 9. ágúst 1889. Sú regla er sniðin
j eptir pví sem tii hagar með verzlanir á
I Siuiðárkrók, en kaupmenn pareru ekki
I eins rikir og geta að öllum jafnaði
eigi sæt-t jafngóðum stórkaupum og
peir kaupmenn, er hafa yfir peningum
að ráða, sem millíónum skiptir. Auk
pessn er flutningur á vörum til Sauð-
árkróks með kaupskipum miklu dýrari
j en til Yopnafjarðar. Með pvi að nú
j her íiö leggja útsvör á verzlanir eptir
j veltu og arði, eptir því sem hœfa
þyhir og samsvarar pví sem lagt er
•á hreppsbúa eptir efnum og ástandi,
er auðvitað, að 0rum & Wulff eiga
að bera hlutfallslega miklu hcerra
útsvar, en kaupmenn á Sanðárkrók,
pvi. ;if sömu veltu hljóta poir að hafa
miidu mfíiri arð. Skagfirzka reglan
j getur pví alls ekki átt við verzlun
0rnm & Wulffs og pví hefir hrepps-
j nefndin húið til aðra reglu, sem hún
úlitnr réttari og hefir verzlunarstjór-
anum eigi tekizt að sýna fram á að
hún væri í nokkru röng eða ósann-
gjörn.
Verzlunarstjórinn haf'ði tækifæri
til að koma fram mcð sennilegar á-
stæður fyrir pví, að regla hrepps-
nefndarinnar hallaði rétti 0rum <£•
AYirlffs pegar hreppsnefndin hafði
kœrumál hans til meðferðar næstliðið
ár, en hvort sem hann hefir getað pað
eða eigi, pá gjörði Iiann pað ekki og
of hátt,
hrökkva
engi maður, sem nokkra tilfinningu
hefir fyrir pví, hvað rétt.er að lögum
eða órétt, getnr að mími áliti, ef
hann les vækilega rekstur málsins
fvrir hreppsnefndinni, komizt að ann-
nri niðurstöðu en peirri, að langt sé
frá. pví, að úrskurðnr hreppsnefndar-
innar sé hlutdrægur gegn 0rum &
Wulff.
En aukaútsvar 0rum & Yrulffsá
Vopnafirði var 1191 kr. 80 aurar.
Aukaútsvar síra Jóns prófasts
Jónssonar á Hofi var 134 kr. 34 anrar,
eða hérnmbil niundi hluti af útsvari
0rum Æ AVuIft’s. Yæri petta lilutfall
rétt, ættu 9 menn með efni og á-
stæður eins og síra Jón prófastur, að
hafa jafnt gjaldpol og 0rum & Wulff
á Yopnafirði. J>að er engi efi á pví,
að 0rum & AYuIffsverzlun á Yopna-
firði hafi meira gjaldpol, en 9 menn
eins og síra Jón prófastnr og pess-
vegna er útsvar 0rum & AVulií’s eigi
of hátt 5 samanburði við hans útsvar.
Sama kemur fram við saraanburð á
0rum & AVuIff og öllum öðrúm gjald-
endum hreppsins. |>að er pví ó-
mögulegt að téð útsvar 0rum &
Wulffs geti verið of hátt. —
í kærunni til sýslunefndar koma
fram ýrnsar aðrar kröfur og aðrar á-
stæður, en fyrir hreppsnefndinni.
Sýslunefndin sýndi verzlunarstjóranum
pá mannúð, að taka mAlið pannig
lagað til meðferðar pð hún að mínu
áliti eigi væri skyldug til pess, en ef-
laust hafði hún fulla heimild par til
og ef málið í pessum nýja búningi
hefði getíð nokkra ástæðu til pess,
gat sýslunefndin látið breppsnefndina
taka pað að nýju til meðferðar.
Yerzlunarstjórinn getur pess, að
hann hafi leitt rök að pvi, að tskjur
verzlunarinnar gætu eigi farið fram
úr á möti samlögðum>-. tijkjura allra
annara gjaldenda, en einmitt með pví
hefir hann gjört sennilegt, að útsvar
verzlunarinnar væri of láfft, en eigi
pví að fimrnfáldar tekjur
lítið handa 7—8 hundruð
manns á móti einmn fimmta handa
örfáum mönnum. J>að eru margir
munnarnir meðal Vopnfirðinga, en
fáir hjú verzlaninni. Vopnfirðingar
eru fátækir og margir peirra eru
stórskuldugir. en af fátækt og sknld-
um hefir verzlanin ekki að segju. pv;
eigendur hennar eiga margar millíón-
ir króna. Stór upphæð fjár í hendi
eins manns hefir og hlutfallslega meira
gjaldpol, en smáar upphæðir í hönd-
ura margra manna, pó pær samlugðar
séu jafnar stóru upphæðinni. Slíkt
liggur hverjum inanni með heilbrigðri
skynsemi í augum uppi,
j>að sem líklegt var til pess að
geta styrkt málstað verzlunarstjörans
i var mat á eignum Aropnfirðinga í
\ hlutfalli við mat á eignuni 0rum &
j AYulffs á Vopnafiröi. Sýslunefndin
j tök llest til greina, er verzlunarstjór-
j inn fram bar uin eigur verzlunariunar,
j en ástæðulaust var að rengja mat
j hreppstjó'-ans sem og er sýslunefnd-
! armaður, á eigum annara gjaldenda,
! pví hann hafði áður, eptir pví sem
kostur var á, metið allar eigur peirra.
Ummæli verzlunarstjórans um roat
petta, eru að sumu leyti og eigi að
öllu leyti sönn, en eg nenni ekki að
fara frekar út í pær sáiiir, af pví eg
álít, að pegar um útsvars álagning
er að ræða, ber einkum að fara eptir
tekjunum af eignunum, en ekki eptir
mati peirra.
jjannig byggir sýslunefndin úr-
skurð sinn einkum á pvi, sem helzt
gat orðið 0rum & AVulff að liði;
hvort pað hefir verið rétt, skal eg
láta ósagt, en vist er nm pað, að
verzlunarstjórinn hafði eigi ástæðu til
að finna að pvi og ótrúlegt er, að
hann kæri sýslunefndina fyrir amts-
ráðinu fyrir pað, að hafa helzt til
mikið dregið sinn taum.
Eigi parf sýslunefndin að óttast
dóm álmennings í pessu máli, pví al-
menningur metur meira umburðarlyndi
og inannúð, en lögformlegar kreddur.
Hvað úrskurðinn að öðru leyti snertir,
pá kemur pað eigi að ’neinni sök, pö
ástæðurnar fyrir honum séu eigi sem
beppilegastar, ef niðurlagsatriðið er
rétt.
Amtsráðið liefir og fengið sneið
nokkra hjá verzlunarstjóranum og er
ekki gott að sjá, hvað pað hefir til
saka unuið, svo bornir séu á pað al-
veg ástæðulausar getsalcir, sem byggð-
ar eru á ósannindum. Amtsráðið
ætlast í sannleika til Jiess, að sýslu-
nefndir felli ekki úrskurð í málum,
sem eins eru úr garði gjörð og mál
pað, er verzlunarstjórinn lagði fyrir
pað 1893. Eg vil benda á, að "pað
var ekki umsögn hins aðila málsins,
sem amtsráðið nskaði eptir að fá,
heldur umsögn hreppsnefndar og
sýslunefndar (Stjórnartíðindin 1893,
bls. 158—159). tlmmæli amtsráðsins,
pau er verzlunarstjórinn vitnar til,
voru óviðkomandi útsvarsmáli 0rum
& AVulff-, nema að pví leyti, sem pað
mál leiddi sýslunefndina til pess að
hafa óvart ummæli um amtsráðið,
sem voru öheppileg.
|>egar sýslunefndin felldi úrskurð
sinn í útsvarsmáli 0rum & AYulffs
24. apríl 1893, hafði hún fyrir sér
úrskurð hreppsnefndarinnar með öll-
um fylgisJcjölum, svo ekkert vantaði
til pess - hún legði úrskurð á málið.
þar að auki vil eg geta pess, að pá-
verandi verzlunarstjóra 0rum & AVulffs
var fullkunnugt, að eg áfrýjaði úr-
skurði IiK^ppsnefndariiinar 21. des.
1892 til sýslunefndar og eptir hans
eigin sögn, lét hann málið afskiptalaust
fyrir sýslunefud af peirn ástæðum, að
kæra mín væri svo vitlaus, að henni
væri eigi gáumur gefandi.
pöntunarfélagsins mun
á sinum tíma, ef pað
að útsvar iieri á pað
Mál petta e.r að eins viðkomandi
hlutfallslegu- gjaldpoli 0rum & AYulffs
og annara gjaldenda og hefir hvorki
mér, né nokkrum öðrum manni, svo
eg viti, komið til hugar að beita ó-
sannsýni eða ofriki gegn verzlun 0rum
& AYulffs. Eg leiði Jiví hjá mér að
svara ýmsum getsökum í grein verzl-
unarstjórans, sem málef'ninu eru ó-
viðkomandi.
Gjaldpol
verða metið
verður ofaná,
uð lepgja.
Eigi mnnu allar vorzlanir á land-
inu hafa of lng útsvör. Lögin fyrir-
skipa að leggja á pær útsvör eptir
pví sem Jwfu þykir samsvarandi við
pað sem lagt er á hreppsbúa eptir
efnum og ástandi. það væri pví ó-
hæfa að gjöra öllum vérzlunum jafnt
undir höfð'i, hv< rt sem pær eru í,í-
tækar eða ríkar.
En pnð væri ekki úr vegi, að
vakið væri athyggli niðurj öfnunarnefnda
kaupstaðanna á því, hvort pær metti
rétt gjaldþol auðugra verzlana og
auðmanna á mötsvið gjaldpol fátækra
kaupstaðarbúa og hvort pær athuguðu
pað nógu vel, að netto tekjur af
eignum hafa yfir höfuð að tala langt-
um meira gjaldpol, en brutto tekjur
af atvinnu, eða hvort peim væri það
fullljóst hvilíkt átumein skulair ern í
efnahag manna.
Aropnafirði 8. júlí 1895.
Arni Jónsson.
Yitaim á Dalatanga er o/.to
WatJine nú að láta bvggja. Eór
hann sjálfur p. 23. á gufubát sínum
út á Dalatanga með steinhöggvara
Sigurð Sveinsson við fjórða mann er
eiga nð bvggja J>ar rúmgott vitahús,
í er geti rúmað vitavörðinn er hann
eigi getur farið hættulaust ’ heim í
Dalakjálk.
Ó. Wathno valdi sjálfur staðinn,
par sem vitann skyldi byggja og sagðf
íýrir verkinu. Hann hefir og ip.yg.yju
að kaupa lúður (Sirene) til vitaus, er
blása skal á í poku og hríðum, og
mundi pað mjög heppilegt, eins poku-
sanvt og hér er fyrjr Austnrlandi, og
af pví mundu bœði bafskip og fiski-
bátar geta liaft hið bezta gagn.
j;>að er vonandi, að alþingi liendi
ei sú lítilmennska og óvit, að vilja
eigi kosta pössunina á vitanura,
scm yrivatmaður hcfir ffcfið landinu.
Miklu fremur ætti nú alþingi að stíga
feti frnmav og veita nú fié til vita-
hyggingwr i Seley, er mjög hlyti að
styðja siglingar og samgöngur, sem
marg-sýnt og, sannað er, að sé lífs-
spursmál fyrir framtíð og framför ía-
lands.
Cxryimingar og dýpi kvað eigi
vera sem áreiðanlegast kortlagt á
sjókortimum, og mun kapteinn Schultz
liafa í liyggju að mæla fiam með
pví við flotastjórn Dana, að Ikta
mæla hör nákvæmar upp hafið, og á
herra Schultz par fyrir pakkir skilið
af oss Islendingum, seai og fvrir pá
samvizkusemi og miunúð, sem liann
i gætir síns vandasama starfa, er Eng-
lendingar gefa svo illt hornauga, eins
og sjá má af 54. tbl. „ísafoldar11.
|>að sorglega slys vildi bér til
t kaupstaðnum p. 11. p. m. að 4 ára
drengur. Carl Otto JÖrgensen, datt
ofaní bala, er sjóðheitt vatn var í, og
dó eptir h'ilfan sólarhring.
Dreugurinn var mesta efnisbarn.
Jarðarförin fór fram p. 18. p. m.
með mikilli hluttekningu frá bæjarbúum.
„<,eruni“ lieitir pað nýja meðal,
er nýlega er fundið upp við Diphthe-
ritis, og er tekið úr hestablóði, og
pykir vel reynast.
]>að var nýlega reynt við barn
hér í bænum og gafst ágætlega. Dr.
Hornemann, sem er yfirlæknir á