Austri - 12.10.1895, Blaðsíða 2

USGT l'adirákrifaðar bindur biekar fljótt og ver. Mig er að hitta i húsi ÓI. Jóiusonar á Búðarevri. P. Jóliaimsson.
YR 27 A U S T R I. 106
í ófiiðnuin mikla 1870. — t.il þess sagt, að liann muni vera mestur kvæði? Eða hver myndi hafa búið i hjá nýjust sk'Idunum, og er því liætt
að fá snnnar fregnir af lmga ibúanna grískuniaður milifandi Islendinga. þau svo út, anna.r en lnnn? við að likt fari um þau „stórn skáld
til Fnikka; átti sendiniaðnr blaðsins • J>aðan eru svo sjjrottnar pýðinpar
tal við rnenn af öllnni stéttmn, og j lians á grisku fornkvæðunmn. Gríska.
har hann í hlnðinu skvl.uist vitni nm ; fornöklin liggur alpýðu manna svo
]>að, að iliúar þessara héraða lanpi ! miklu fjrer on hin, ónda hofir fátt
alls eigi til ]>oss að samoinast aptnr hirtst áður af pessnm þýðingum
Frakklandi. en sóu farnir að srotta, ! höfunda.rins. lín ]>að vorð eg að
sig vol við samhandið við þýzkaland, . sogja, að svo mikið yndi som og hefi
enda sfu ]>a,u lönd áður hernumin i af söguljóðunnm, pá liefi og ]>að onpu
h'a þv/kalandi og íbúar pýzkrar rett- i síður af pýðingunum (griskn fornkvroð-
ar og tala J>ýzku. ' nnuni), og ]>ar or margt svo Ijóst og
Varð af þessum frúttum Iiið unaðsamlega ort, að hver kvæðafær
mesta uppþot í Parisarhorg og köll- alpýðumaðnr. hlýtur að hafa yndi af.
uðu flost hinna. blaðanna petta land- Til drcmis vil og taka smákvreði
ráð og álygar einar á íbúana, en 1.—V. Og öll til samans tekin
mun ]>ó sanni nrer. j eru þau töfraruli smámynd af hinum
Moðan auðkýfiguriun Rothschild : yndisfagra skáldskap Forngrikkja, —
frá Parísarborg var á lystiskipi sinu , því urn hann má. segja. hið sama sem
norður í Noregi barst honnm bréf á . sagt hefir verið um grískuna:
skrifstofima heiir.a í París með sprengi- ! ^Troget> sem kliidningon fiist
þann er opnaði það j I)pp& den hadande flickan
auga og hægri , ]Mer du kílndorHa ses,
liench, en ergi helir uppkomizt eim | röjer du tankarnas vast.“
vél í. er særði
hættulega á öðru
hver sendi Rothschihl bréfið.
(Frainh.)
J>að er annars hæði einkennilegt
og fagurt að sjá noræna og griska
fornöld snnian i einni bók. J>að er
sem svípurinn yfir hvorri þeirra:
Söderns tonar áro mildar
mina — dom har Norden födt.“
nuetti skáldið segja.
En það fer mji>g vel á pvi, að
Bökafregn.
— 0—•
Grímur Thomsen: Ljóðmæli. Xýtt
safn. Kmh. 1895.
Kand. Einar Benédiktsson liofir frostið og hitinn, hið bbða og strí'Xi,
nú sagt sitt álit um Ijóðmæli þossi í mætist. J>að var einusinni trú manna
þjöðölfi. Einar er háskólagonginn, | að af samkomu þeirrá liefði heiinur-
vísindalega inenntaður maður og fer i inn orðið til. Hver veit nema þotta
pví álit lians o]>tir því. En jafn- j Ijóðmælasafn gjöri slíkt hið s.uma í
an er hálfsögð sagan þegar
einn segir frá, og eins er nú með
þett.a. Kú er eptir að vita, hvað
ólœrðum kynni að detta í hug að segja
um Ijóðmælin. Eg ætla pví að láta
í Ijósi mitt álit og bið höfnndinn vel
að virða.
Kveðskapur iiöfundarins er orð-
inn almenningi kær; eru það einkum
söguljóð hans, sem því valda. J>að
málverk, sem íslenzk alþýða hefir
yndi af að virða fyrir sér, af því að
þau eru svo náttúrlega gj;»-ð. Flost
hin frumkveðnu kvæði kiirma menn
Iíka og þykir mikið til þeirra koina.
Eg ætla ekki að rekja petta Ijóð-
mælasafn suudur kvæði fyrir
kvæði og pví síður vísu íyrir
vísu og ekki dettur mér í hug, að
öðrum skilninpi: skapi nýjan skáld-
skaparheim hjá ]>jóð vorri. Eg fœ
ekki betur séð en Ijóðmæli þess>
gefi gagngerðara efni til nýrrar stefnu
i skáldskap en nokkur önnur kvæða-
bók frá þessum tímnm. Hin sann-
íslenzkn söguljóð, að efni og ytra
búningi, benda skáldunum á, að gjöra
sögu siiiuar pjóðar og annað þjóðlegt
að yrkisefni, en grísku fornkvæðin
bencia þeim á, að bregða suðrænum
unaðsþokka og snilldarblæ yfir ljc>ð
sín, svo að hið suðræna og norræna
renni þar saman i eitt, likt og rónnir
Aslaugar og hörpuhljómurinu (sbr.
kvæðið „Heimir“ á hls. 60).
Frumkveðin kvæði höfundarins
eru að tiltölú fá, og af pví er svo
dregin sú ályktun, að honuni sem
setja Iiinum háttvirta skáldaöldungi . skáldi, sé það ekki gefið að búa til
uokkrar roglur. yrkisefni, heldur verði hann að „fylgja |
Höfundnrinn liofir snemma fengið annara hugsunum“, láta aðra Iiugsa |
rækilega þekkingu a norrænni fornöld fyrir sig. En þessi ályktun er að •
og P:> þekkingu hefir ha:m jafnan inínu áliti röng, pví að liaas frum- j
aukið; en auk þess hefir hann haft kveðnu kvceði sýna að hann kann að !
opið auga fyrir ýmsu einkennilegu í hugsa á sirm hátt, og þótt Iians frum- I
þjöðlíti voru fyr og síðar. Á yngri j legu hugsanir söu fáar i Ijóð settar, j
árum hans var fornaldarástin í fyllstu pá eru þær þó merkilegar svo fáar
æskufjöri hór á landi og sú ástin sem þær eru. En pað sem eg hefi
hefir hrifið höfundinn líka og hún er lesið af ritum hans í óbimdnu máli
pað, sem ræður stefnu hans í kveð- j sýnir allt annað en pað, að maðurinn
skapnunx. J>aðan eru sprottin ís- | geti ekki hugsað neitt sjálfur, sem
lenzk söguljóð hans og önnur þjóðleg | vert sé að setja í bækur. Einkenni-
kvæði.
jóessi kvæði höfundarins eru
betur fallin en flest önnur íslenzk
kvæði til að glæða pjóðernistilfinning-
nna, auka pjóðræknina og ást á ís-
lenzkum fræðum.
Á^tin til grískunnar og forn-
grísku bókmerintuima var rík hjá
skólamöunum á yngri árum höfundar-
ins, J>ess eru dæmi deginum ljósari;
hefir pví hugur hans snemma hneigst
að peirri fornöldinni eigi öllu síður
en hinni norrænu, eudp. er mér svo
legur, skapandi andi lýsir sér í því
sem hattn ritar í sundurlausu máli
hvað som það nú er. Hitt er það
að hann hefir fátt sett í Ijóð af sín-
um frumlegu hugsunum, en það sann-
ar ekki, að honum sé pað ekki
gefið.
Mér liggur við að segja. að hafi
nokkurt íslenzkt skáld ort „eptir
sínu höfði•*, pá hefir Dr. Gr. Th.
giört pað. Og söguljóðin lians —
eru þau ekki í rauti og veru eins
frumleg eins og hans fj’umkyoðmi
Eitt er það sem eg sé, en sein
Iiæpið er að lærður maður sjái, en
]>að er „stjarnan11 sem höfundurinn
skemnitir sér við að „skoða ívökulok-
in“. þessi stjörnuskoðim liregður
þeim lijarma yflr verk liöfundarins,
að mér eru þau hálfu kærari fyrir
það en annars liefði verið.
Einar Benediktsson segir að Gr.
Tli. sé moira listaskáld en önnur is-
lenzk skáld, af pví hann einn liafi
lært að yrkja, lært skáldskaparlistina
eins og ömuir vfsindi. Eg efast um
að þetta sé. rétt hjá hinum háttviita
ritdóroara, þótt skír sé. En ef Gr.
Tli. er niesta listaskáld landsins, pá
er mér þvi meiri vafi á, að hér sé
„betri jarðvegur fyrir kveðskap hans
en víðast nnna.rstaðar“. úr pvi „aðhér
á landi er ekki ort af ja.fnmik'lii
list og víðast hvar annarstaðar um
siðaðan Iieim". Hvernig eiga þeir
sem ekki vita livað listaskáldsknpuv
er, að meta Iiann fremiir en liinir
sem kunna þar á gott skvn? En i
hverju er þá þossi list fólgin, seni
Gr. Tli. hefir fram yfir þjóðskáld
vor? Ekki kenmr liún fram í kveð-
andiiini, því að ekki kemur mér til
hugar að skrifa undir það, að hin
og þessi rimlíti í kvæðnni höfundarins,
séu list, enda lítur höfundnrinn sjálfur
ekki svo á niálið, því að eg hefi tek-
icð eptir því, að liaiin liefir íuiniið
þau burtu sumstaðar, svo sem í
Hemings þætti Áslákssonar. f>á á
þessi list að koma fram í efnisvalinu
og meðferð efnisins. En hver gat
liafa kennt honum það efnisval og
þá meðferð efnisins, sem hann er
orðinn svo frægur fyrir? J>að licféi
eg gaman af að fá vitneskju um. Eh
á meðan eg fæ hana ekki. þá ætla
eg að halda því föstu. að enn sé ekki
fundinn neinn „fornn'ila“ fyrir efnis-
vali og efnismeðferð skálda, sem allir
verði sér þegnsamlega eptir a'> liegða.
Eg veit líka, að það hefir lengi verið
trú manna, að tilfinningar skáldsiris
sjálfs sé pað, sem mestu ráði urn
pað, hvað liann yrkir og hvernig
ha.nn yrkir. Tilfinningin miin vera
aðalregla allra skálda sem þeir fvlgja
í þeiin sökum. Ef nú skáldin ætla
að læra listina þá að yrkja, pá yrðu
pcir að l,æra tilfinninguna, og allir
s'ómu tiltínningu, ef þeir allir ættu
kjósa sama efni og sérstaklega allir
að fara eins með það. Kú eí’ast eg
um, að til sé sá skóli, þar sein til- j
finningar sé kenndar, aðrar en þœr i
sem skáldunum eru meðfæddar; og j
því er það, að efnisval og éfnisirieð- i
ferð skálda er svo margbreytilegt. J>að
fer eptir eðlisfari þeirra og hmderni.
Hitt er víst að glæða má og styrkja
meðfæddar eðlilegar tilfinningar
skálcla með lærdómi. J>að stríðir á
móti öllnm skynsamlegum uppeldis-
lögum. að neyða skálcl til að yrkja
öðruvísi eu þeim er eðlilegt, eða
kjósa sér önnur yrkisefni en þeim
sjálfum geðjast bezt. Et það er
gjört, þá eru þeir aldrei „lieima hjá
sér“, þeir yrkja öll sín ljóð „út á
pekju“, — yrkja ekki af uokkurri
tilfinningu eða svo óuáttúrlega að
varla nokkur vill heyra kvæði peirra
né sjá. J>að sem ekki er ort af til-
finningu, velcur heltlur ekki tilfinning-
ár hjá öðrum. ]Mér pykir þessaii
ónattúru bregða helzt til víða fyrir
og listnmenn", og. Gísla heitinn Brynj-
ólfsson. að þau verði ekki „metin
til falls — fyrst um sinn“. Ætli
þau verði annars nolilairnihna motin,
þessi listaskáld?
Dr. Gr. Th. er ekki listaskáld
í orðsins eiginlega skilningi. hold eg
megi segja. Hann hefir ást á forn-
öldinni og sú ást er sú tilfinning
sem ra’ður efnisvali lians og efnis-
moðferð; eg held helzt að linnn liafi
engar ,formúlur‘ Isert. Hann yrkir
oin.s og lioniim er eðlilegast og því
hefi hann nú á iinni'' sér almennings-
livlli.
Jxirsteinn Y. Gíshvson læfir sagt
mér að þeir séu nú teknir að kenna
bstina pá að yrkja á Kaupmana-
Iiafna.rháskölanum. Og nú fræðir
Einar Benediktsson mig á ]>ví, að
petta liafi tekist svo ve], „rnoðul-
skáld slíkrar þjóða.r sem Dana yrki
af meiri list en afbragðsskáld íslenzkt".
]>oss vorðtir liklega elcki langt að
híða að nýr kennari verði skipaður
í þeirri grcvin við lærða skólann hérna.
En eg geri mér sárlitlar vonir um
áningnrinn af þvi „meðal slíkrar þjóð-
ar“ sem íslendinga, því - pó að hér
hafi ahlrei verið ort af mikilli list,
þá leikur mér efi á, að listakveð-
skapnr finni hér betri jarðveg en við-
ast aunars'taðar.
Kei, vcr fslendiipar erum ekki
gerðir fyrir listaslcáld, sem aldrei
biegða útafregluninini: „mitt er að yrkja
ylckar að skilja“, þeir einir eru slcáicl
þessarar þjóðar, sem gera sér að
reglu að vr’cja svo að menn slcilji.
Jjjarni Jónsson.
Dæmissíigur eptir Esóp; í íslenzkr-
þýðingu eptir Steingrím Thorsteins-
son, 112 bls. í 8.; verð 0, 75.
Dæmissögur pessar, sem lcc-nnd-
ar eru við Esój>. forngríslcan inann,
er lifííi á 6. öld f. Kr. eru heinis-
fi'íogar og hefir peim verið snúið á
fjölda mörg tunguniál; sumar af sög-
um þessum eru nú að \isu gandir
kumiingjar, er fyr liafa. sézt í icdenzk-
um bólcum t. d. í Kvöldvökum Dr.
Ilannesar liislcujis, Lestrarbók J>ór-
arins sál. Böðvarssonar. o. fi., en hér
er þeim safnað i eína heild, 168 að
tölu, og liofir pýðarinn eigi bundið
sig við að snúa. þeim orðrétt, holdur
víða fært þær í stýlirui. án ]>ess ]>ó
a.ð hagga neitt við aðalefnimi: dettur
víst ongum i liug að éfa, að þetta sé
vel af liendi leyst, því a.llcunnugt er
að enginn þýðir betur né ritar
skemmtilegra mál en Steingrimur
Thorsteinsson. og mun mgiga ganga
að ]>ví vísu, að sögum pessum verði
vel fagnað hér á landi, eigi síður en
annarstaðar, enda eru sögur þessar
hin hentugasta lesbók Iianda börnum
pví þær eru f'ramsettar í liinum
slcemmmtilega-stá. búningi, og hafa
auk þess mikla lifsspelci í sér fólgna.
J>ess slcal og gotið að jiajijrfr og
prentun er hið vandaðasta; er það
eigi lítill kostur á bókum sem ætlað-
ar eru börnum við lestrarnám, að
prentið sc slcýrt Og pappírina sö
hæfilega pylckur, svo línurnar skíni
eigi í gegti um liann, og allt lesmálið
verði pannig grnleitt; virðist svo sem
sumir útgefendur barnabóka liér ii
landi hafi eigi gætt þessa í seinni tið,
og er hér einlcum átt við áttundu