Austri - 20.11.1897, Blaðsíða 2

NE. 32
A U S T R I.
126
liöfn hans sagðist svo frá, að nóttina
milli 22. og 23. septbr. haíi peir legið
fyrir atkerum ’/2 mílu frá „Daumanes-
erören“ í mynninu á Isafnði á Spits-
bergen og heyrt pá neyðaróp úr landi,
en peir gátu ekki komizt í land fyrir
ósjó.
Skömniu síðar fórst skipið lengra
inní firðinum, en mönnuiu var bjargað
af Tromseyjarskipinu „Melygen11. feg-
ar peir sigldu p. 30. sept. á „Malygen“
útúr firðinum, heyrðu peir sömu liljóð-
in frá sama stað og áður. En skip-
stjórinn á „Malygen“ vildi ekki setja
íit bát til pess að rannsaka petta,
par bann áleit fiað vera fuglagarg, en
bæði skipstjórinn og skipshöfnin af
hinu strandaða skipi „0verli“ standa
fast á pví, að petta hafi verið neyð-
aróp jrá m'ótmum, pví petta hafi ekki
líkzt neinu dýraópi par nyrðra, og eru
peir allir vanir Ishafsfarar.
Samdægurs var í Vardö yfirheyrður
skipstjórinn á „Fiskaranum" frá Vardö,
er sagðist svo frá:
Hann liefði p. 23. septbr. við Prinz
Carls Vorland, 8 iriílur norður af
Daumaneserören, séð dökkrautt rekald
á sjónum, eina míht frálandi, er hann
hélt vera bát á hvolfi. En nú álítur
skipstjóri að petta geti vel hafa verið
loptfar dr. Andrées, en hann gat pá
ekki grennslast nákvæmar eptir pví
sökr.m áfallandi r.áttmyrkurs. Svona
hljóðar hraðskeytið frá Vardö til
„Politiken“ í Kaupmhöfn. og er illt
til pess að vita, að j etta var ekki
nákvæmar rannsakað.
Ógurlegur fellibylur gekk yfir eyj-
una Leyte, sem er ein af Philippm-
eyjunum austan við Asíu, p. 12. okt.,
er feykti um koll byggingum og reif
upp flest, er fyrir varð. f»á geystust
og ógurlegar flöðöldur hátt á land upp
og eyðilögðu gjörsamlega bæina, Cart-
gora, Burugo og Tacloba, og fórust
i ofviðrinu og sjóganginum margar
púsundir manna, en eignatjónið er
metið 7*/2 millión króna.
Eyjan Leyte var frjóvsöm, eins og
fiestar Philippineyjanna, og bjuggu
par um 50 pús. manna.
Strandferðagufuskipið „Triton“,
fórst nýlega við strendur Cuba með
200 manns, og komusk einir 2 menn
lífs af.
Bærinn Windsor í grennd við Hali-
fux í Nýja-Skotlandi í Norður-Ame-
ríku, brann p. 18. október, næstum
pví allur til kaldra kola. Stendur
aðeins ’/s hluti bæjarins óbrunninn,
og voru par 3000 manns hælrslausir.
Salisbury lávarð, forsætis- og utan-
ríkismálaiáðgjafii Englendinga, segja
ýms útlend blöð að hafa nú í hyggju
að segja af sér völdum, par hann
ekki kenni sig mann til pess, heilsunn-
ar vegna, að gegna 2 svo umfangs-
miklum og örðngum störfum.
Hið íslenzka stúdentafélag' í Kaup-
mannahöfn hefir nú rætt Valtýsstefn-
una í stjórnarskrármálinu, og er oss
skrifað frá Höfn, að alhtr þorri ís-
lenzkra stúdenta, sé eindreginn á móti
frumvarpi doktorsins og hafi hann
fengið horð ámæli af stúdentum fyrir
alla frainkomu sína i máliuu.
Leiðarþing.
Áriö 1897 iniðvikudaginn pann 10.
nóv. va.r í V'opnafjarðarverzlunarstað
lialdið leiðarping, eptir fundarboði frá
2. j rn. N. Múlas. Jóni Jónssyni á Sleð-
hrjót. Á fundinnnr mættu all-margir
kjósendur úr lireppnum, og pess utan
margir peirra er ekki hafa kosningar-
rétt. Eyrst var byrjað á pví að kjósa
fundarstjóra og fundarskrifara, og voru
peir kosnir Vigfús borgari Sigfússon
sem fundarstjóri, og Olafur Davíðsson
verzlunarstjóri, sem skrifari.
Fétur Quöjohrtsen stúclent á Vopna-
firði bað fyrstnr um orðið, og hélt
stutta tölu um stjórnarskrármálið, par
som Íianh lýsti pví yfir, að hann væri
algjörlega mötfallinn stjórnarskrár-
breytingarfrv. pví, er dr. Valtýr Guð-
mundsson lagði fyrir síðasta ping, pa.r
eð pað að hnns áliti gengi i öfuga átt
við stjórnarbaráttu íslendinga, og flytti
stjórnina meira útúr landinu en hún
nú er.
p>ar næst bað Jón alpm. Jónsson
um orðið, og sagði í stuttu máli frá
gangi stjórnarskrármálsins á siðasta
alpingi, sem og frá belztu ástæðum,
sem bornar hefðu verið fram af dr.
Valtý og hans mönnum, og eins mót-
stöðumönnum dr. Valtýs, en peim flokki
fylgdi pingmaðurinn. Sömuleiðís tók
pm. pað frani, að kjósendur yrðu í
tíma að skapa sér ákveðna skoðun um
málefnið, pareð pví, eins og menn vita,
hefði verið dreift, að stjórnin mundi
rjúfa pingið á pessu ári, og efna til
nýrra kosninga að vori. Sömuleiðis
gat pm. pess, að eptir pvi sem hann
vissi bezt, niundi stjörnarskrárfrv. und-
anfarandi pinga, veta farið að missa
svo traust, bæði hjá pjóðinni og ping-
inönmini, að lítil Jíkindi væru til að
hægt yrði fyrst um sinn að fá meiri
hluta með pvi, jafnvel pó pingrof yrði.
I>ví næst hélt fundarstjóri Tigjús
Sigfússon ræðu, og fór hún í sömu
átt og undanfarandi ræður, nl. að frv.
dr. Valtýs mundi aðeins draga stjórn-
arvaldið enn meira en nú væri út úr
landinu, par sem ráðgjafinn að sjálf-
sögðu færi að hafa hetri tímaogtæki-
færi til pess að draga. undir s'g, og
par með undir ríkisráðið, sem flest af
málum landsins.
þar næst hað Oiafur Daeíðsson um
orðið. Lýsti hann yfir pví, að sín
skoðun á frv. dr, Valtýs væri alveg
hin sama og peirra er áður liefðu tal-
að. En pað væri eklci einungis til að
dæma petta frv. að menn væru hér
komnir, heldur einnig til pess að reyna
að komast að niðurstöðn, hvað gjöra
skyldi eptirleiðis, sérstakl. ef til ping-
rofa og nýrra kosninga kæmi. Vakti
hann máls á niiðlunarfrv. frá 1889 og
beindi peirri spurningu til pingmanns-
ins, hvort hann gæti nokkuð upplýst
um, hvernig byr pað mundi íá nú ef
það yrði vakið upp aptur. Taldi hann
pað frv, að síuu áliti, hafa verið eitt
hið bezta sem íram hefði komið í pessu
máli, og taldi ýms ákvæði pess, sem
aðgreindi pað frá stjórnarskrárfrum-
vörpum fyrri pinga, t. d. um aptur-
köllunarrétt konungs á lögum sem
landsstjóri staðfestir, ekki svo hættu-
leg að par fyrir sé frágangssök að að-
hyllast pað, ef mögulegt væri að safna
mönnum um pað.
Jón alþm. svaraði fyrirspurn Ól-
afs Davíðssonar á pá leið, að eptir
pví sem hann áliti, væri ekki óhugs-
andi að menn gætu safnazt um miðl-
irnarfrv. frá 1889, og kvuð sér pykja
J líklegt, að sumir af fylgismönnum dr.
Valtýs, mundu aðhyllast pað. Við
pað ynnist pað, að frv. hans næði síð-
ur fram að ganga.
Jón Jónsson læknir hélt pví næst
ræðu, og lýsti hnnn sömu skoðun og
aðrir á frv. dr. Valtýs, oglagði til að
fundurinn lýsti pví yfir, að hann áliti
pað með öllu óhafandi. Vildi ræðum.
helzt mæla með, að miðlunarfrv. frá
1889 væri dekið Upp aptur.
X5vi næst sampykkti fundurinn með
öllum at-kv. nema einu svólátandi fund-
arályktun (frá Ól. Davíðssyni):
Fundurinn lýsir ytír pví, að frv. pað,
til breytingar á stjórnarlögum Islands,
isem dr. Valtýr Guðmundsson gjörðist
flutningsmaður að á síðusta pingi, sé
með öllu óhalandi, par sem sampykki
stjórnarinnar á pví var bundið pví
skilyrði, að pnr með væri, bundinn
eúdi á sjálfstjórnarbaráttu Islendinga
fyrst um sinn, en á hirin bóginn ávinfl-
ingurinn mjög lítill, pó pað næði fram
að ganga, og jafnvel að fyrirkomulagið
í sumum gremum yrði verra en nú er
farið, t. d. að pvi leyti að valdið dræg-
ist meira út úr landinu. Fundurinn
kann pví pakkir báðum pingmönnum
kjördæmisins fyrir pað að peir ein-
dreg'ð snernst á móti pessu frv. og
lýsir fullu trausti á peirn.
J>ví næst skýrði pm. í stuttu máli
frá helztu nýmælum á fjárlögunum,
og urðu um pau nokkrar umræður,
féll niönnum yfirleitt vel í geð að ping-
ið virtist hallast meir en áður að pvi
að styðja með fjárframlögum og lán-
uin hma tvo aðal-atvinnuvegi landsins,
og óskuðu ruenfi að fn.mhald yrði á
pví. Aptur álitu margir ýmsar bitl-
ingaveitingar á. fjárlögunutn óparfar.
Fleiri m J voru ekki tekin til unr-
ræðu og var pd funrli slitið.
Vigfús Sigfússon, Ólafur Davíðsson,
fundarstjóri. fundarskrifari.
Bptirmáli.
Ertu’ ekki enn skriðinn inn í skotið,
Bjarki litli? Ertu’ekki orðinn móður
af öllu pessu glammi? Er hún ekki
slami fyrir heilsuna pessi hávaðasemi?
Heldurðu pú vinnir kaupendur með
pessu móti?
I3að er nú öðru nær. peir snúa
við pér bakinu, peir lrlaupa burt frá
pér svo hart, að pað sér í iljarnar á
peirn.
Islendingar ei'u greindir og skynugir
menn, jafnvel peir lítt ménntuðu. peir
álíta sig óvirta, ef peim er boðið bull
og rugl í blöðununr.
Farðu varlega, Bjarki litli. Treystu
ekki um of á smekkvísi ritstjóra píns,
pó hann hafi margt gáfulega og smekk-
lega ritað í pig, svo sem um „músina
í brekkunni“, „kvennsama Engleiidinga“
og „bitið á jaxlinn og bölvað náð“.
Og pað ætti ritstjóri Bjarka að var-
ast að vera ekki eins ósannsögull og
hann er, pá um andmælendur er að
ræða, par sem hann í síðasta tbl. er
að stagast á pví, að vér böfum ekki
vitað að lögin pyrftu líka að leggjast
íyrir ráðgjafa niðrí Kaupmannahöfn,
pó eigi sé reyndar nema til nrála-
mynda í flestum tilfellum, — og pó
segir Austri 29. tbl.: „En til pess
að ganga eigi of nærri forréttindum
konungs. og gjöra í'rv. aðgengilegra
fyrir Dani, pá ákvað frv. petta, að
ráðgjafi skyldi skipaður við hiið kon-
ungs í Danmörku, er gæti fellt úr
gildi pau lög er jarlinn eða lands-
stjórinn hefir sampykkt“.
En par senr vér í 30. tbl. tökum
oss í munn hin pjóðkunnu orð, „Vér
viljnm engar utanstefnur hafa“, pá
bættum vér við: „Vér viljum að
stjórnarathöfnin fari fram hér á landi“.
Sést bezt á pessum tveim tilvitnun-
um, hvílíkt bull og ósannindi, ritstjóri
Bjarka fer hér með.
En góð, pjóðleg innlend stjórn, er
miklu meira virði en lagábókstafnrinn.
Frjálslynd inulend stjórn mun aldrei
láta lögin aptra góðum og pjóðlegum
framkvæmdum, en hin boztú lög geta
lítið sem ekkert bætt útlenda, ófrjáls-
lynda og ópjóðlega stjórn, einsog Val-
týs frv. otar nú að oss íslendingum.
En apturköllnnarvald ráðgjafans í
Höfn er aðeins nafnið eitt, því kon-
ungur muu seint fara að ónýta gjörðir
umboðsmanns sins beima á íslandi,
nema pví að eins, að liið íslenzkalög-
gjafarvald hafl gengið út fyrir sinn
verkahring, og gefið pau lög, er geti
stofnað alrikinu í voða. Og til pess
að hafa gætur á pessu, er þessi ráð-
gjafi einkum settur við hlið konungs,
en ekki til pess að hepta íslenzka lög-
gjöf í sérmálum landsins.
i'að er ófyrirgefanleg pólitísk grænka
af ritstj. Bjarka. að halda, að alpingi
íslendinga mundi komast í sömu fjár-
lagaógöngurnar og Danir. pví liaml-
ar 28. gr. stjórnarskrárinnar, er skip-
ar svo fyrir, að fjármálin skuli ganga
í sameinað ping, ef báðar peingdeildir
koma sér -ekki saman, og verða par
lokið með einföldum atkvæðamun, en
önnur mál ineð 2/3 liluta atkvæða.
X>essa ákvörðun vantaðiDani í stjórn-
arskrá sína, og pví fór sem fór fyrir
peim.
Ritstjóri Bjarka uppnefnir oss nú
frumverpingana frá 1889, og kallar
oss „ upp rakningana“.
En vara má hatin sig á pví, að
honum gangi svo glatt að koma oss
fyrir, pað verk hefir stundum orðið
fullörðugt jafnvel honum trúarsterkari
guðsmönnum. Að minnsta kosti lítur
ekki út fyrir pað, að peir félagar,
Valtýr og ritstj. Bjarka, hafi mikinn
hyr hjá Hafnarstúdentum eða Vopn-
firðingum með innlimunarpólitík sína.
111 var peirra hin fyrsta ganga,
og par munu fleiri á eptir fara.
X>egar Sölvi Helgason sællar minn-
ingar kom heim úr siglingunni, var
sagt, að hann bæri sálarfræði Sibberns
á brjóstinu, og póttist skilja, en botn-
aði náttúrlega ekkert í lieuni.
Líkt fer nú ritstjóra Bjarka.
Bjarki flækist nú bæ í'rá bæ, með
stjórnarskrárfrv. doktorsins og pykist
skilja stjórnmál vor íslendinga, eins
og, Sölvi sálarfræðina, en hefir alstað-
ar verið úthýst veslingnum, eins og
Sölva, fyrir óværð p i hina dönsku, er
pykir skríða á honum og frv. hans.
Hrakyrðin, háðsglósurnar, pvoglið,
pvættinginn, „rauðu rákirnar" og
„druslurnar" sínar, má ritstj. Bjarka
eiga sjálfur. Ménntaðir menn í'yrir-
lita siíkt. En Bjarki getur múske
skemmt sér við pað inní skoti sínu.
En er nú ekki mál komið að hætta
pessum eltinguleik, er hætt 'er við að
endi líkt og sá milli Grettis og Gísla,
pví svo margar „druslur“ liefir ritstj.
Bjarka nú tínt af sér, að liann renn-
ur nú næsta fáklæddur undan oss, •—
og mun nú skammt til árinnar.
Bráðafárið.
Hr. C. O. Jensen, einn af kennur-
unum við Landbúnaðarháskólarm í
Höf'n, hefir nú sent hingað til larids
bóluefni fyrir bráðafár, til að reyna
á íslenzku fé. Hann hefir nú í meir
en ár, gjört tilraunir með að útbúa
bóluefnið svo, að pað geti orðið liættu-
laust og bólusetningin geti orðið sem
allra einföldust, pví eins og kunnugt
er, hafa pær bólusetningartilraunir
sem hingað til hafa verið gjörðar hér
k landi, reynzt svo óvissar, og hættu-
legar, að fyrirsjáanlegt var, að pær
gátu aldrei orðið almenningi að notum.
Tilraunir pessar gjöra peir: dýralækn-
ir Magnús Einarsson og læknarnir Jón
Jónsson og Friðjón Jensson. Vonum
vér að geta síðar skýrt petta mál bet-
ur hér í blaðinu.
Mjólkurskilvinda
og strokkvél
eru notaðar með bezta árafigri k skóla-
búinu á Eiðum við að skilja og strokka
mjólkina. Elest öll mjólkurílát eru
lögð niður. Mjólkin er ekki sett upp,
heldur látin renna spenvolg í vinduna.
Eptir að búið er að korna henni á
ferð, er litið pyngra að snúa hemii en
saumavél. Við einn snúð á sveifiniii
snýst liylkið, sem mjólkin skilst í,
hundrað sinnum. j-'t'ssi skilvinda er
kölluð: „Alexandra-1, og má skilja
með lietini rjómann frá 1-5 poHum (90
mörkum) mjólkur á klukkutima. Und-
anrennan er pví nær spenvolg úr vind-
unni, næstum eins og nýmjólk út á
„hræring“. Bjómann iná hafa pykk-
ann og punnanu, mikinn og lítiim, sem
vill, og undanrennuna einnig feita eða
magra. Alveg stendur k samii, hvort
skilið er með vindunni 1 pottur eða
1000 pottar af mjólk, pað er að eins
lengur verið að skiíja, eptir pví sem
mjólkin er meiri. þegar hella parf
mjólk-í vinduna eða liæta undir pott-
inn, heldur vindan áfram á nieðan,
að eins að minnka dálítið ígjöfina.
Hver húsmóðir, sem r.otar skllvindu
pessa, kemst brátt að rnv.u r,m, hví-
líka afbragðs kosti iiíui iieflr. Alla
hina mörgu liakka og tiog getur hún
lagt niður. Mjólkin súrnar aldrei, og
er afnotaíneiri. Smfórið rerður meira
og hetra. Skilvindan kostar c 140 kr.
Strokkvélin er strokkur með lijólum,
sem snúa ,,bulluniii“ prefalt harðara
en sveifinni er snúið. Ef rjóminn er
mátulega heitur (12°) og strokkurinn
ekki mjög kaldur innan, má skaka í
honum 25—30 potta (og minna) á 20
til 30 minútum.
J>enna strokk má auðvitað einnig