Austri - 10.12.1897, Blaðsíða 1

Kemur út 3 á rn&nuðí eða
36 blöð til ncesta nýárs, og
kostar Jiér á landi aðeins
3 kr., erlendis 4 kr.
Gjalddagí 1. júlí.
Uppsögn skrifieg lundui við
áramót. ógild nema kom-
in sé til ritstj. Jyrir 1. októ-
ber. Auglýsingar 10 aura
línan, eða 60 a. hverþuml.
dálks og liálfu dýrara á 1.
síðu.
Seyðisíirði, 10. desemJber 1897.
TSR. 84
YTL. AR.
AMTSBÓKASA FNIÐ á Seyðisfirði
er opið á laugartl. kl. 4 5 e. m..
Nýir kaupendur
að VIII- árg. AUSTRA 1898,
fá ókeypis allt sögusafn blaðsins
1897, innhept í kápu.
í sögusafni pessu er, meðal annars,
liin ágæta saga „Jafnir fyrir lögun-
um“, sem er viðurkennd, af öllum nú-
verandi kaupendum blaðsins, að vera
einhver hin lang-bezta saga, er komið
hefir í íslenzkum blöðum.
peir, sem vilja sæta pessu kosta-
boði, eru beðnir að snúa sér til út-
gefandans með pantanir á blaðinu,
fyrir nýár 1898.
fplffr Eins og að undanförnu
hefl eg margskonar vörur til
söluí vetur, og tek borgun ípen-
ingum, ull, tölg, smjöri, fé og
innskrift við pöntunarfélag
Fljötsdalshéraðs. í*eim, sem
skulda um nýjár við verzlan
mina, reikna eg 6°/0 í rentu.
Egilsstöðmn -20. nóvember 1897.
Jón Bergsson.
Grafskript Valtýskunnar.
—o-—
„p>vi fátt er frá Dönum, sem gsefan oss gaf,
og glöggt er það enn. hvaö þeir vilja“.
' porsteiim j!.rlingsson,
I.
Ein af hinum allra-hættulegustu fals-
kenningum Yaltýsliðaá alpingi í sum-
ar, var sú, að hægt væri, og jafnvel
sjálfsagt, að lialda áfram stjórnarskrár-
haráttunni framvegis, pó gengið væri
að pessu tilboði, er dr. Yaltýr Guð-
mundsson fór með í sumar, pví með
peirri ílugu veiddi doktorinn allau pann
íióp alpingismanna, er loks fylgdu hon-
nm a.ð málum á pingi og siðan eptir
ping, að útgáfu liins óvinsæla ávarps
sextári-mannanna.
Hefði doktorinn og hans lævísustu
fylgifiskar ekki komið pessari han-eitr-
uðu ílugu í munn alpingismanna, pá hefði
hann og pessi stjórnarbótarapturúr-
kreistingur hans og stjórnarinnar varla
fengið eitt einasta atkvæði með sér á
pinginu, pví allir alpingismenn, að
(doktornum sjálfum meðtöldnm, voru
sammála um pað, að petta tilboð
■stjórnarinnar fullnægði hvergi nærri
réttroætum stjórnarbótarkröfum vor
Islendinga, en pað væri pó reynandi,
með pví að hægt væri eins fyrir pvi
að halda eptirleiðis áfram sjálfstjórn-
arkröfum landsins og pað strax á
næsta alpingi!
En að petta sé liin hættulegasta
falskenning skulum vér hér sýna og
sanna.
Skulum vér pá fyrst taka pað fram,
að pað sem alpýða hér á landi práír
í pessu máli, er polanlegur endi á
stjórnarskrármálinu, svo pað eigi ping
eptir ping, baki landinu óhærilegan
kostnað, og tefji fyrir öðrum nytsenul-
armálum landsins.
En hefði alpingi gengið að frum-
varpi dr. Valtýs, eða efri deildar, pá
befði pessi almenningsprá og nauðsyn
ekki orðið uppfyllt, heldur verið rif-
izt framvegis, ping eptir ping, um nýj-
ar stjórnarskrárbreytingar, par öllum
alpingismönnum kom saman um, að
pessi, sem nú var í boði, væri engan
veginn fullnægjandi.
En pað er nú síður en svo, að vér
Islendingar getum huggað okkur við
pað, að pað geti pó verið að oss auðn-
ist með tímanum að breyta pessari
nýju stjórnarskrár-ómynd doktorsins í
viðunanlegt horf, eptir margra tuga
ára baráttu og mörg hundruð púsund
króna tilkostnað.
Nei, nei, pví fer nú fjarri, pví Is-
lands ráðgjafi hefia verið svo fram-
sýnn, að setja undir pann lekann í
bréfi sínu til landshöfðirigjans, er fylgdi
stjórnarskrárfrumvarpi doktors Valtýs,
par sem hann tekur pað skýrt fram,
að petta séu nú „fullnaðarúrslit“
stjórnarskrárraálsins, „endelig Lov“,
pví orðin „ved en for Tiden“ framan
við „endelig Lov“ í bréfi ráðgjafans,
hafa eptir sögu málsins og margítrek-
uðum skilningi stjórnarinnar á málinu.
ekkert að pýða, séu pau ekki sett par
af ásettu ráði, sem vér viljum pó eigi
fullyrða, — til pess að veiða „græna“
alpingismenn með léttvægri ávísun uppá
framtíðina.
Danir hafa jafnan haldið pví föstu,
að stjórnarskráin af 5. janúar 1874,
hefði átt að vera fullnaðarúrslit stjórn-
arskrármálsins prátt fyrir pað pó sjálf
stjórnarskráin gjöri ráð fyrir hreyt-
ingunum í 61. gr. Ennúáttiað breyta
pessari 61. gr. svo, að pað væri fram-
vegis komið undir geðpótta ráðgjafans,
livort hann vildi sinna breytingum á
stjórnarskránni, og pað pví lagt alveg
á hans vald og hins danska ríkisráðs,
nr ekki inundi láta lengi standa á pvf,
að segja við hann:
„Bikisráðið hefir í samráði við Is-
lands ráðgjafann látið pað eptir lang-
varandi kvahbi Islendinga, að breyta
svolítið til um stjórnarskrá peirra, en
með pví ótvíræða skilyrði, að hérmeð
væri ákomin fullnaðarúrslit á stjórn-
arskrármál Islendinga, eins og Islands
ráðgjafi tók svo greiniíega fram i bréli
sínu til landshöfðingjans, er _ fylgdi
frumvarpinu. Að pessu hafa Islend-
irigar gengið og par við situr pað“.
Hvað viðviluir orðum ráðgjafabréfs-
ins „ved en for Tiden endelig Lov“,
pá mun páverandi ráðgjafi leggja pau
út á sinn veg ogláta annaðhvort vera
,,preirtvillu“, eða pýðingarlaus, eða pá
óheppilega mótsögn ('contradictio in
adjecto) við „endelig Lov“, pví „hráða-
byrgðar fullnaðarúrslit11, er blátt áfram
vitleysa.
En hvernig núverandi ráðgjafi mundi
líta á málið, má sjá á bréíi hans til
landshöfðingjans 29. maí síðasth, par
sem hann telur pað einn höfuð-ókost-
inn á pví, að slaka til við okkur Is-
lendinga eptir tillögum laudshöfðingja,
að vér munnm samt eigi ánægðir og
munum eigi hætta jarminum um meiri
hreytingar á stjórnarskránni, pó vér
fengjum pað, er landshöfðingi leggur
til í bréfi sínu til ráðgjafans að við
fáum. En petta sitt álit áréttar hann
svo með pví, að létta peirri skyldu á
ráðgjafauum, að fara að orðum Islend-
inga samkv. 61. gr. stjórnarskrárinnar
og leggja stjórnarskrárhreytingarnar
fyrir nýkosið alpingi ; heldur getur ráð-
gjafinn eptir pessu nýja fiumv. lians
og dr. Valtýs. farið par alveg að eigin
vild!
Getur nú nokkur íslendingur með
heilbrigðri skynsemi efast lengur um
pað, hvað ráðgjafinn meini með orð-
unum í hréfi sínu til landshöfðingjans,
„ved enforTiden endelig Lov“? Og
vilja menn ennpá gleypa við Valtýs-
flugunni, pó peir gangi að pvi með
opnum augum, að peim verður neitað
um alla frekari lagfæringu á stjórn-
arskránni, par sem petta Valtýsfrv,
er „fullnaðarúrslit“, ef vér göngum
að pvi.
Að pessi skilningur vor á opt til-
vitnuðum orðum ráðgjafans, „ved en
for Tiden endelig Lov“, sé réttur, sést
bezt á framkomu landshöfðingja á al-
pingi í sumar.
Engum heilvita manni getur hland-
ast hugur um pað, að jafn vitur mað-
ur og skarpur júristi sem laudshöfð-
ingi Magnús Stephensen er, muni eigi
hafa svo herfilega misskilið ráðgjafa-
bréfið á meðan á öllum hinum löngu
umræðum neðri deildar stóð, og full-
yrt, að petta væru „fullnaðarurslit“,
er hér byðust, ef eigi væri sá skilu-
ingur hans á góðum og gildum rökum
byggður. »
I efri deild var skilningur lands-
höfðingja á frumv. allur hinn sami og
í n. d., — par til fiamsögumaður
neyddi hann til að halda nokkuð meira
hinni viðsjálu og tvíræðu málsfærslu-
mannshlið orða ráðgjafans að alpingi,
sem umboðsmaður ráðgjafans. Og
meiri hluti lávarðanna! gein strax yfir
agninu og situr par fastur á krók ráð-
gjafans og doktorsins, enn sem komið
er, En vel að merkja gaf landshöfð-
ingi pessa yfirlýsingu tilneyddur sem
umboðsmaður ráðgjafans á alpingi, og
pó nokkuð tvírætt og með ummælum
um nð, liann hefði máskc misskilið orð
r áðgj a fa b r é fsins.
En pnð var öðru nær en hann hefði
gjört pað, eins og hefir verið sýnt og
sannað hér að franron, en landshöfð-
ingi var hér pví miður bundinn af
stöðu sinni sem fulltrúi peirrar stjórn-
ar, sem náttúrlega var pað áhugamál,
að lkta okkur tslendinga slá sem mestu
af landsréttindum vorum og binda okk-
ur við boið í stjórnarskrármálinu og
á klafa hins danska ráðaneytis og út-
lendu stjórnar í hráð og lengd.
En hin íslenzka pjóð mun vakna og
standa árvökur og dygg á verði til að
afstýra pessu tilræði við frelsi pjóð-
arinnar.
II.
Sá pótti mestur ódrengskapur hafa
komið fram á vorum tímum í Kaup-
mannahöfn, er mótstöðumenn Jóns
forseta Sigurðssonar lóru að rita gegn
honum og pólitík hans í dönskum hlöð-
um, og pað bakbit var pað eitt, er
Jön átti bágast með að fyrirgefa, enda
var pað prælsbragð, er bitnaði mest
á hinni íslenzku pjóð og málstað henn-
ar í augum. Dana, er pekkja hér heima
svo sára lítið til, og má pví svo hæg-
lega aflytja oss og málefni vor hjá
peim.
En hvað var mælgi peirra manna,
hjá öllum peim ókjörum, er forvigis-
menn Valtýskunnar, peir doktor Val-
týr og Skúli Thoroddsen, haía í sum-
ar og haust látið dynja yfir mótstöðu-
menn sína á alpingi og landshöfðingja,
i danska blaðinu „Politiken“.
Eyrst skrifar herra Skúli Thor-
oddsen langa grein í ágústmánuði í
sumar, aðallega um framkomu lands-
höfðingja Magnúsar Stephensens á
pingi, og sérllagi í stjórnarskrárroál-
inu í sumar, par sem hann segir, að
landshölðingi hafi viljað spilla fyrir
öllu samkomulagi í málinu til pess, að
fá haldið í Hndshöfðingjadæmið,
treystandi pví, að ráðgjafinn, sem ekki
skilur íslenzku, yrði pessarar framkomu
sinnar eigi var. Og pannig færi hinn
ábyrgðarlausi landshöfðingi vanalega
á lifik við ráðgjafann í íslajids málum,
rétt einsog honum sýndist.
En eptir pví sem landshöfðingja
hafa verið borin vitni í sumar, bæði
á aipingi og utan pings, fyrir fram-
komu hans í stjórnarskrármáli vor ís-
lendinga, er hætt við að hin íslenzka
pjóð álíti petta rangan sakaráburð.
því pjóðin hlýtur miklu fremur að
vera pakklát fyrir síðustu tillögur
landshöfðingjans í stjórnarskrármálinu
við íslandsráðgjafa, sem sjálfum var
pví kunnugt um, að landshöfðingi
krafðist meira sjálfstæðis fyrir íslands
hönd, en hann og Valtýskan vill unna
pví.
pessa grein Sk. Th. hrakti svo
skólastjóri Jón A. Hjaltalín í „Poli-
tiken“ snemma í októbermán. og sagði
par frá allri pukurssögu Valtýskunnar.
Einnig getur Jón Hjaltalín pess, að
pá ritstjóri Einar Benediktsson á
námsárum sínum í Höfn lá eitt sinn
fvrír dauðanumá Friðriksspítala, páhafi
dr. Valtýr ætlað að koma deilugrein
gegn föður hans í „Politiken11, með
stöfunum E. S. undir, sem sé dansk-
að nafn Einars (Einar Svendsen eða
Sveinsson).
Tessari grein skólastj.Hjaltalíns svar-
aði svo dr. Araltýr Guðmundsson jafn-
harðan í „Politiken11, og segist nann
hafa stefnt útaf síðast töldum áburði,
og sé pví sanngjarnt að menn vænti
dóms par um, áðnr en menn sakfelli
hann, sem vér erum doktornum sam-
dóma um; einsog oss er pað sárnauð-
ugt að kasta jafn pungum steini á
liann fyrir politik hans, par vér höf-
um kynnzt honum persónulega i Höfn,
sem einstaklega elskulegum, viðfeldn-
um og framúrskarandi gestrisnum
manni. *
En pvílíkar óbótaskammir er hann
ber á sampingismenn sína af mótstöðu-
flokknum, og landshöfðingja, vísvitandi
ósannar, mega ekki standa ómótmælt-
ar, allra sízt par pær eru svo hættu-
legar til að spilla málstað vorum hjá
Dönum, er sökum ókunnugleika og frá-
sagna óvandaðra fregnritara, gleypa
við pessum ósannindum, eigi sízt, pá
pau koma frá háskólakennaranum sjálf-
um, er sízt skyldi ætla svo óvandaða
meðferð á sannleikanum, og illmæli
um sampingismenn sína.
Doktorinn byrjar pá ritgjörð sína
með pví að uppnefna skólastj. Hjaltalín,
og kallar hann „Landshövdingens Baro-
meter“, sem niun rangnefni. par vér
höfum jafnan heyrt Hjaltalín talinn í
röð hinna sjálfstæðustu pingmanna.
Svo gæðir doktorinn sampingismenn
sína af mótstöðuflokknum með nafninu
„Nihilistar11!!, án nokkurrar útskýringar.
En orðið Nihilisti er, einsog flestir
vita, á venjulegu evrópeisku máli haft
um illpýði pað og glæpamenn, er í
flestu eiga sammerkt við „Anarkista11.
|>að voru Kihilistar er myrtu Alex-
ander 2. Rússakeisara, og hafa annars
framið, hæði á Rússlandi og annars-
staðar, mörg óbóta- og hryðjuverk.
Og er pað hin mesta óhæfa og mjög
svo ódrengilegt, að vilja troða jafn ó-
sönnu áliti á sampingismönnum sínum
inn hjá liinni dönsku pjóð, er ekkert
pekkir til pingmanna vorra, og pað
pví heldur, sem doktorinn hlýtur að-