Austri - 30.04.1898, Page 2

NR. 12
A U S T R I.
46
jafnan marðir eptir stein-nybburnar.
Eldstó höfðu peir í einu horni kofans
og gekk reykháfur úr hjarndýrshúð
uppí gegnum rostungsskinnið, er peir
skáru gat á, og par ofaná hyggðu peir
svo stromp úr klakastykkjum er peir
péttu með snjó og spiki, og hrestu svo
uppá smém saman eptir pví sem hráð-
naði innanúr strompinum. Göng grófu
peir á Eskimöahátt útúr kofanum, en
urðu að hætta við gröptinn fyrir frosti
áður en peir höfðu fengið hann nógu
langan, en yfir göngunum hlóðu peir
klakastykkjum. Innri hurð gangsins
var úr bjarndýrsfeldi, er var saumaður
uppí rostungsskinnið í pekjunni, og yfir
ytri dyr gangsins lögðu peir bjarndýrs-
húð sem hlemm; en göngin inní kofann
voru eigi hærri en pað, að peir urðu
að skríða um pau.
Ekki gátu peir fengið meiri hita í
kofan en svo að mættist hiti og kuldi
í honum miðjum, par sem hlýajst var,
hversu miklu lýsi og spiki sem peir
svælda á eldstónni og í lampanum; og
parna hýrðust peir í rúma 9 mánuði,
í útslitnum grútugum leppagörmum,
er hengu svo fast við pá, að peir fengu
sár á sig, sólarlansir, innibyrgðir í
heimskautamyrkrið um helming tímans,
og bóklausir.
xyn.
Matarœði í vetrarsetunni.
„Maturinn okkar var ekki marghreytt-
ur. Á morgnana suðum við hjarn-
dýrakjöt og drukkum með pví kjöt-
seyðið, en á kvöldin höfðum við huff-
steik, en miðdegismat átum við ekki.
Við átum öll ósköp, og pað gegndi
allri furðu, að við aldrei urðum leiðir
á einmetinu, en átum pað alltaf sem
glorhungraðir værum. Við dýfðum svo
kjötinu annað hvort í lýsi eða átum
spik með pví. En pað liðu pó opt
svo langir tímar, að við smökkuðum
ekki annað en bjarndýrakjötið; en
langaði okkur svo á stundura í pval-
an hita, gat pað viljað til, að við veidd-
um upp hálfbrunnin spikstykki úr lömp-
unum, eða átum afgangin af peim spik-
stykkjum, er við höfðum hrætt Ijósmat
úr. J>að kölluðum við „kökur,“ og
póttu pær mesta sælgæti, en sárlang-
aði pó til pess að hafa sykur ofaná
peim“.
XVIII.
Vetrarh ugleiðingar.
„Sunnudaginn 1. desember. J}að er
inndælt veður síðustu dagana, okkur
leiðist aldrei að ganga fram og aptur
fyrir fraraan kofann okkar, er tunglið
breytir pessum ísgeimi í ævintýri.
J>arna’ liggur kofinn okkar í skugganum,
innundir hjarginu, er slútír geigvæn-
lega yfir hann. En yfir ísnum og firð-
inum hvílir tungljósið sem silfurslæða
á íshaugum. Dularfull fegurð dánar-
heims, byggð úr skínandi marmara.
Einmitt pví líkt hlýtur fjallið að standa
frosið og helkalt, pannig hlýtur vatn-
ið að liggja. gaddfreðið undir ísábreið-
unni. Og pá sem ætíð siglir roáninn
pögull og hægfara um hinn takmarka-
lausa útdauða himingeim. Allt er svo
pögult, svo hræðilega •—• svo hræðilega
hljótt, sem komin væri hér hin geig-
vænlega pögn, er koma mun, er jörð-
in verður aptur auð og tóm, párefur-
inn smýgur eigi lengur um urðirnar
hér, og bjarndýrið fer eigi lengur um
hafísinn og sjálfir vindarnir og óveðr-
in eru pögnuð — óendanleg pögn og i
kyrrð . . . . í norðurljósalogunum
sveimar pá andi himingeimsins yfir
hinum botnfrosnu vötnum og sjó.
Sála mannsins lýtur auðmjúkt tign
nætur og dauða“.
XIX.
Nýársdagur.
„MiðAkudaginn 1 janúar 1896. -f- 41°.
Svo er pá loks nýja árið, gleðinnar og
heimkomunnar ár, gengið í garð. Gamla
árið endaði með björtu tunglsljósi og
hið nýja byrjar eins. En voðalega
er hér nú kalt. Eg fékk að kenna á
pví í gær, er mig kól á gómana.
|>annig átti pá gamla árið að enda.
Eg hélt annars að slikt kæmi ekki
framar fyrir mig“.
Tóbaksnautn.
—o—■
Mörgum blæðir í augum, að jafn-
fátæk pjóð og íslendingar skuli árlega
verja stórfé fyrir pá vöru, sem ekki
er einungis ópörf heldur og skaðleg,
eins og er t. d. tóbak og áfengir
drykkir.
Um áfenga drykki hefir verið svo
mikið ritað og rætt á síðustu árum,
að litlu er par við að bæta, enda eru
hin illu áhrif áfengisins almennt við-
urkennd; og í annan stað hefir vín-
bindindismálið marga og öfluga for-
mælendur, par sem eru Good-Templ-
arar allir, bindindismenn og bindind-
isvinir.
Oðru máli er að gegna með tóbak.
Eátt og lítið hefir verið sagt opinber-
lega til pess að sporna við og hnekkja
tóbaksneyzlu, og mætti hún pó vel
minni vera, pví svo mun mega að orði
kveða, að hún sé komin inná hvert
einasta heimili. — Samt skal pví eigi
neitað að nokkur félög hafa verið stofn-
uð til að útrýma tóbaksnautn.
Allir hljóta að játa, að tóbaksnautn-
in er ópörf og um leið óskynsamleg,
og pað eitt ætti að vera nóg til pess
að engum skynsömum manni ætti að
láta sér detta í hug að neyta tóbaks.
Eða hver vill kalla pað skynsamlegt,
að eyða fé að ópörfu, par sem bæði
einstaklinginn og pjöðfélag vort vant-
ar einmitt fé til svo ótal margs, sem
bæði honum og pví væri til sannra
framfara, og par sem féleysi er jafn-
an borið við, pegar um eitthvað þarf-
legt fyrirtæki eða framkvæmd er að
ræða?
Margir játa eflaust, að tóbaksnautn-
in sé skaðleg, jafnvel pótt í hófi sé.
Og óhikað má fullyrða, að tóbaks-
nautain hefir veiklað og spillt melt-
ingu fjölda manna, gjört suma brjóst-
veika, aðra lyktarsljóva eða lyktarlausa,
spiilt lopti í húsum, valdið höfuðverkj-
um og öðrum ópægindum, hjá kvenn-
fólki og öðrum, sem ekki neyta tóbaks,
verið jafnvel orsök í dauða manna og
haft mörg önnur iil áhrif og verkanir,
sem kenndar eru öðrum orsökum. —
Einkum er tóbaksnautnin skaðleg fyrir
óproskaða unglinga, pví að hún dregur
úr bæði andlegum og líkamlegum
proska peirra.
Að tóbaksnautnin sé manninum ó-
eðlileg, munu menn hljóta að kannast
við, pví að öllum verður mcira og
minna illt, er peir neyta pess i fyrsta
sinn, sé pað nokkuð að mun, sem
ekki er heldur svo óeðlilegt par sem
aðalefni töbaksins er megnt eitur
(Nikotin).
Að pví er fjárhagslega skaðsemi
tóbaksnautnarinnar snertir, pá er hún
enganveginn lítil. Um pað getur hver
sá sannfærzt, sem vill ómaka sig til
að líta eptir pví í Stjórnartíðindunum.
Margir munu minnast pess, að blá-
fátækir fjölskyldumenn, sem að naum-
indum geta staðið straum af fjölskyldu
sirini, kaupa árlega tóbak fyrir 20—30
kr. — láta óparfann sitja í fyrirrúmi
fyrir nauðsynjavörunni — og biðja svo
máske að lokum um opinlieran styrk
sér og sínura til framfærslu og segj-
ast ekki geta hjilpað sér sjálfir.
Elestir viðurkenna sjálfsagt, að fyr-
ir pessa menn sé pað heimska að
kaupa og neyta tóbaks, en að engin
ástæða sé fyrir pá, sem nóg efni hafa
að neyta sér um pá nautn, sem tó-
bakið veitir. En fyrst er pess að
gæta, að nautnin er í sjálfu sér mjög
lítil, miðað við pað, að hafa aldrei
neytt tóbaks, og í öðru Iagi geta fæstir
sagt með vissu hvernig efnahagur peirra
kann síðar að verða, en illt fyrir pá
að venja sig af tóbaki, sem lengi hafa
neytt pess.
Eru pá engin ráð til að losast við
penna vogest — tóbakið? Jú, pví er
betur. Fyrst ef vér værum svo skyn-
samir og sjálfstæðir — pví margir sjá
að tóbakið er óparft og skaðlegt, en
neyta pess samt —• að hafna algjör-
lega og fyrirlíta pað, sem vér sjáum
að er óparft og skaðlegt, eða — gæti
pað ekki gengið fram — ef fulltrúar
pjóðarinnar gætu komið sér saman um
að banna með lögum innflutning peirr-
ar vöru, seih peir sjá að er pjóðinni
skaðleg. — Kallað mundi að sá mað-
ur væri bundinn á klafa sinnar eigin
heimsku og fáfræði, sem keypti vísvit-
andi bölfun yfir sig og sína. — Hvað
gjörum vér í pessu efni?
d. — s.
* *
*
Vér skulum fyllilega játa að tóbaks-
brúkun er orðin alltof mikil hér á
landi, svo að æskilcgt væri að menn
færu að gæta meira hófs í pví efni;
pví að ofmikil nautn tóbaks mun óholl,
sérstaklega fyrir unglinga; en að tó-
baksnautnin sé eins skaðleg og hafi
eins hryggilegar afleiðingar og áfeng-
isnautnin, svo brýn nauðsyn sé á að
banna aðflutning tóbaks með lögum,
um pað erum vér eigi hinum hejðraða
höfundi samdóma.
Bitstj.
Skagafirði 9. apríl 1898.
Árið 1897 var pannig í heild sinni,
að engir í sýslunni höfðu næga ástæðu
til að kvarta yfir harðæri og hungri.
Vorið var að vísu um tíma kalt og
gróðurlítið, og á sumum stöðura sýkt-
ust sauðskepnur og drápust, en óhætt
er að fullyrða pað, að miklu meira
orð var gert á skepnudauða hér en
rétt var. Allur fjöldinn missti elckert,
og segi eg petta til pess að mótmæla
ósannindum, er eg hefi séð um petta
efni í dagblöðunum að sunnan.
Fiskiafli var mjög góður að vorinu,
en í meðallagi að haustinu.
Veturinn til nýársvar mjög góður.
Verzlunin var erfið og ill.
Hinn 15. febr. næstl. byrjaði ill-
viðrakafli hér í sýslu, sera hélzt pang-
að til seint í marz (24). Snjórinn var
dæmafár og víðast jarðlaust. í dag
er inndælt veður með hlýjum vindi og
snjórinn hverfur óðum. Gleður pað
víst alla, pví að víða voru heyin farin
að verða lítil.
Um sýslufundinn í vetur voru leikin
leikrit á Sauðárkrók af tveim félög-
um: binu eldra leikfélagi, og Good-
Templurum. Hið fyrnefnda félag lék
„Varaskeifan“ og „Nei“ og „Háa 0-
ið“. En hið siðarnefnda: „Pernille“
(eptir Holberg) og „Einskildingurinn“.
Svo voru allir pessir leikir leiknir
aptur seint í marz. Eg hefi ekki séð
pá sjálfur, en aðra hefi eg hvorki heyrt
lofa pánélasta. Vegnaófærðar voru
peir víst lítið sóttir lengra að.
Seint í marz brann hið nýlega byggða
timburhús í Eyhildarbolti »ieð öllu,
er í var, nema nokkru af sængurföt-
um og skattoli. Húsið var vátryggt
fyrir 5000 kr., og búshlutir fyrir 1000
kr. |>að var um dag, og enginn karl-
maður heima; veður hvasst. Enginn
veit með vissu um orsakirnar. par
býr ungur efnisbóndi Sigurjón Mark-
ússon.
Aðfaranótt hins 3. p. m. (apr.) brann
bærinn í Glæsibæ hjá Sigurjóni bónda
Bergvinssyni til kaldra kola, með miklu,
er í var; en fólk allt komst af og
nokkuð miklu af lausum munum var
bjargað. Allt petta var einnig vá-
tryggt, og mælt er, að hann muni fá
c. 2600 kr. 1 Glæsibæ var mjög mikið
byggt aí timbri, síðan Árni sál. læknir
bjó par.
Um andlegt líf og pólitiskt líf get
eg, pví miður, ekkert skrifað að sinni;
hugur bændanna snýst að allt öðru,
pegar að harðnar, eins og nú all-lang-
an tíma, og verður peim ekki láð pað.
|>að mun einnig liggja við, að hið mikla
riflildi bíaðanna um stjórnarskrármálið
veki ógeð á málinu hjá mörgum, og
öll fúlyrði, er par hafa prentuð verið,
eiga að réttu lagi skilið fyrirlitningu.
En pað er blaðið „Eramsókn“, sem
er laust við persónulegar skammir, og
flytur vanalega mjög nytsamt efni.
J>að vill lífga trú og skerpa tilfinningu
manna fyrir réttu.og röngu, og auka
jöfnuð og réttlæti meðal manna, og er
óskandi, að útbreiðsla pess aukist.
t
Hjálmar Hemannsson
dannebrogsmaður á Brekku í Mjóa-
firði andaðist að heimili sínu 24. p.
m. pví nær áttræður að aklri.
Hann var höfðingi sinnar sveitar og
einn meðal hinna helztu dugnaðar- og
framkvæmdarsömustu bænda pessa
lands.
Seyðisfirði 30. apríl 1898.
Sira Geir Sæmundsson kom hér til
bæjarins snöggva ferð 25. p. m. Gaf
hann hér í bjónaband sóknarbarn sitt
Stefán bónda Asbjarnarson á Bónda-
stöðum og hixsfrú Bagnhiidi Ólafsdótt-
ur (ekkju Guðmundar heitins á Hreirns-
stöðum) mágkonu öðalsbónda Vigfúsar
Olafssonar í Fjarðarseli.
Veðráttan hefir nú undanfarandi
verið hin blíðasta, neraa 2 daga, er
rigning og súld hefir verið með tölu-
verðum stormi af suð-austri.
„Hólar“, strandferðabáturinn nýi,
skxpstjóri Jakobsen, kom hingað pann
19. p. m.
„Hólar“ er frítt skip að sjá, rxxm-
ar 300 smálestir að stærð, og aðeins
5 ára gamalt. — Earpegarúm skips-
ins eru mikið pægileg og snotur, sér-
staklega 1. farpegarúm, er rúmar 16