Austri - 10.02.1899, Blaðsíða 1

Kemur út 3 á mánuðí edu
36 bl'óð til nvesta nýárs, og
l.ostar hér á landi aðeins
3 kr., erlendis 4 kr.
Gjalddagí 1. jú7í.
Uppsögn skrijieg luudm vié
áraniót. Ógild ntmá tnm-
in sé til ritstj. jyrir 1. olefi-
ber. Auglýsingar 10 mtr»
línan, eða 70 a. huorþmrd
dálks og hálfu dýrara á 1.
síðu.
IX. AR,
Seyðisfirði, 10. febróar 1809.
NR. 4
’Verzlun
„ISLANDSK HATOELS-
& PISKESIKOMP.su
á Patreksfirbi
vaatar:
1. Mann, sem fær er að sjá um lisk-
verkun oe hagsýna, reglusama
stjóni vinnulýðs. Hann sé nokk-
ui n veginn a ð sór, hirðusamur og
nýtinn.
2. Mann, lipran og æfðan ver'ilunar-
störfum. Hann sé vannr bók-
færzlu, reglu- og hirðusemi. Auk
dönsku ætti hann helzt að geta
fleytt sér í frönsku og ensku.
Báðir verða menn þessir að vera
reglusamir hvað vínneyzlu snertir.
j/eirra er pörf á öndverðu komandi
vori. Eiginhandar umsóknir sem fyrst
til undírritaðs. peim fylgi meðmæli
skynbærra manna.
Kaupgjald áskiljist í umsókninni.
Patreksfírði 22. nóv. 1898.
Islandsk Handels & Fiskerikompagni.
Aktieselskab.
Pjetur A. Ólafsson.
ísland sendir líoregi
kveðjn Grnðs og sína.
(Kaflar úr tölu þeirri, er síra
Matth. Jochnmsson liélt í fundarsal
„ Vestmannalagsinsu í Björgvin
1. sept. f. á.)
—o—
Hingað til hefir ailt samband vor
í milli lent við: einstakra manna eða
félaga fyrirtæki fyrir sjálfa sig í efna-
lega átt. Samlagið, sem stofnað var
hér í Björgvin fyrir aldaríjórðungi
síðan, fyrir atorku og framlögur nokk-
urra ágætra og auðugra íslandsvina,
í peim tilgangi að koma nýju og hetra
fjöri í verzlun íslands og efla beggja
þjóða bróðerni; petta fagra stórræði
strandaði (sem miður lor) eptir fá ár
liðin á skeri pekkingarskorts trá hvorra
tveggja hálfu. Allan eðlilegan undir-
búning vantaði, hvorugur aðilinn pekkti
annan, enda hlutu báðir skaðann. pað
var Idealisminn. sem alveg gleymdi
sinu andvægi, Materíunni. A eintóm-
um samhuganum er erfitt að grunda
verzlanir. Siðan hafa samskiptin að
mestu verið söm og fyrri, sem sé eng-
in, að fráteknum peim híut, sem vér
höfum uáð í síldarveiðum hinua síð-
ustu ára við strendur vorar, sem ef-
laust eiga mikla sögu í vændum, og
svo má pá ekki heldur gleyma hinum
stórkostlegu hvalaveiðum á lnnu horni
landsins, sem hefir allmikla pýðing
fyrir pær sveitir (hvcrsu liollar sem
pær að öðru leyti kunna að yera).
Merkustu og beiuustu viðskipti við oss
frá prívatsmanns hálfu eru framkvæmd-
ir herra Otto Wathnes og hans bræðra
og félaga. Herra W. er án efa ein-
hver lang stórstígasti framfaramaður
afborgurum íslands. Accipe omen!
(p. c. skildu (guðanna) bending!)
Atvinuudugnaður og skörungsskapur
er hið fyrsta skilyrði; uppspretturnar
ldjóta að finnast og opnast, dáð og
kraptar að vakna hjá alpýðunni. Eu —
maðurinn lifir ekki af eintönm branði,
pví síður pá pjóð, sem ekkert brauð
(framleiðir, pjóð, sem fyrst hlýtur
hart að striða fyrir daglegum pörfurn
og síðan enn harðara til að fylia hin-
ar andlegu nauðsynjar.
Og pað var einmitt hin andlega
hliðin nf pjóðlífi vor ísl.. sem eg vildi
leyfa mór, að vekja á athygli minna
heiðruðu tilheyrenda. Einnig á pví
svæði drottnar alltof mikil íáfræði af.
beggja vor hálfu og hvað beggja hagi
snertir. ]?að bætir og ekki um, að
stundum heyrist að miður áreiðanlegir
menn komi fram einkum hér í Kor-
egi, og beri hógóma og níð á rnilli.
En sjaldan heyrum vér mirmzt að sann-
íróðar tölur og sögur frá íslandi, sóu
haldnar eða sagðar hér í stórbæjunum.1
Mundi slíkt vera eðlileg afstaða pjóða
vorra sín á milli, ogjekki öfngt við pað
sem ætti að vera? Alín fyrstu spor,
er eg steig hér á land, lágu, einsog
sjálfsagt var, til Sýningarinnar, sem —
fijótt af að segja •— íyllti mig jafnt
með furðu og fögnuði. En meðan eg
gekk undrandi eptir eridilangri aðal-
höllinni, gleymdi eg pó ekki mínu föö-
urlandi. Mjög fann eg að vísu til
sjálfs mín, að vera í ætt og tengdum
við höfðingja pá, er pvíliku stórverki
hefðu afkastað; en mótsetningin á Kor-
egi og Islandi gekk mör svo nærri
skapi, að auðmýktin yfirgekk metn-
aðinn. Kei — hugsaði eg — Island
er ekki með hér, enda íer máske bezt
að svo só, úr pví vér erum ekki lengra
á veg konimr. En — hvað stendur
par? Jú, parnu stendur „ísland“!
Ja „Island“ stóð par, en par héngu
umhverfis nokkrir ösendilegir nsunir,
sem eg ekki kannaðist við. Jú, snmir
peirra hluta hafa eíiaust verið frá Is-
landi, en hitt skil eg ekki, hvert er-
índi peir áttu á sýningu hér. En nóg-
ir verða til að taka petta atíagi fram,
hér vil eg einungis segja: Skyldi ekki
pessi sýning frá Islandi vera vel til
fallsn ímynd peirrar vöntunar, sem hér
ræðir um, sem sé, samhug og samvinnu
vorra pjóða?
(parnæst er kafli, sem betur skyrir fáfræði,
áhuga- og afskiptaleysi af beggja liálfu.
Síðan er bent á, hversu öll, Norðurlönd
sinni lítið yngri bókmenntum lsl.)
Oss íslendingum getur ekki anna.ð
en gramizt að sjá, að á meðan rithöf-
undur suður í Yínarborg (J. 0. Poe-
stion) semur ,og gefur út störeflis bók-
menntasögu Islands seinni tíma, hafa
öll Norðurlöndin prjú ekkertnt samið
að marki um oss, pví síður heila bók-
menntasögu í svipuðum stíl. Nokkrar
pýðingar á smákveðlingum, smásögum,
æfisögubrot merkra ísl. merkismanna
er nál. allt og sumt, sem frændpjóðir
vorar hafa sett um oss á prent við-
víkjandi nútíðinni. Tók og dr. G.
Brandes petta vel fram, sem beina
minnkun, í blaðinu „Politiken“ í fyrra.
Að horfurnar sóu pó nokkru betrihjá
oss livað pýðmgar norskra bókmennta
snertir, sýnir pað, að allur porri B.
Björnsons skáldsögurita hefir fengið
íslenzkan búning. Eptir Ibsen eigum
vór pýðingar beggja hans mestu meist-
araverka: „Brands“ og „Per Gynts“
(Brand pýddi eg sjálfur fyrir 15 ár-
am). At Lyrik yðar e.igum vér og
allmikið safn á íslenzku, og i fyrra
átti eg í fórum mínum allvænt hepti
af pýðingum úrvals-kvæða, sem eg
I) Undantekningar finnast, t, d. fyriidestr-
ar hins miga prests, J. pórðarsonar í Krist-
iauiu, sem lirósað er að maklegleikum.
neíndi „Sýnishorn af nútíma kveðskap
Norðmannai:, --- sumt af pví pegar
prentað í ím.aritinu „Eimreiðin“.
títöku norskar pýðingar liafa pegar
náð alm. hylli, t. d. „þorgeir í Vík“.
(pá fylgir kafli um vaknandi vonir bctri
daga, hvað samhug og viðskiptí snortir; tek-
ið fram, að emmit.t Norðraeun sjálfir hafi
mcð risa-frainförum þoirra mest vakið oss,
þó övitandi hafi þeir gjört það. Politíkinni
er að mestu sleppt, en lauslega drepið á
helztu viðburði sögu vorrar, einkum síðustu
tima).
Um einu hlut kemur oss Islending-
um saman í pólitík — efekki um ýkja-
marga aðra — pann, að ef oss sjálf-
um tekst ekki að læra pá list að stjórna
osíl sjálfir, pá muni seint aðrir læra
pað fyrir oss. Mín persónulega skoð-
un er sú, að yfirleitt höfum vér ekki
átt að búa við lakari stjórn, en aðrir.
En mildi og meining góð er annað en
vitur og dugleg stjórn, sem ætlar sér
vel að stjórna afskekktu, erfiðu og
litt kunnu landi, og pað á tímum pegar
hvervetna drottnuðu hleypidómar óg
öfugum grundvallarreglum var fylgt í
öllum löndum í ýmsu stjórnarfari. En
einsog stjórnir hirma uppiýstustu pjóða
hafa nú skipt til betra um grundvall-
arreglurnar, eins byrjar pjóðunum að
fiýta sér að gleyma gömlu pröngsýni
og hleypidómum, læra að skilja liðinua
tíma hugsunarhátt og skilyrði, dæma
vægt um aðra, en strangara um sig sjálf-
ar en hingað til hafir venja verið. En
hver sú pjóð, sem lengi lætur kúga
sig, getur varla verið án saka eða
sjálfskuldar. A íslandi eru peir ekki
svo fáir, sem farnir eru að skilja, að
pað, að horfa inn á við eingöngu og
aptur á bak, stoði ekki, en ekki heldur
á hinn veginn, að gæta einLis hófs í
ættjarðarástinni (U'ltra Nationalisme).
Og pegar lengi hafa vorir beztn menn
hugsað og breytt eptir nútímans frjáls-
lyndustn hugsjónum — án pess brögð
hafi orðið að í landi voru af sjúkum öfg-
um og ofstækisstefnum. Eg tek petta
fram með tillili til p'ess að oss hefir
lengi verið borið á brýn, að vér vær-
um ærið vanafast, sériundað og ó-
praktiskt fólk. Eitthvað kann í pví
satt að vera, en pá skiija menn ein-
kunnir varar fyrst að marki, er menn
pekkja öll söguieg rök, pekkja vel og
skynja, að vér ernm afskekkt pjóð,
fornt bókmenntafólk, sem margt mót-
drægt hefir reynt, og sem betur hefir
lærzt að liugsa fyrir sig, en fyrir sér.
Enn pá eigum vór eptir, nú við lok
hinnar 19. aldar, feykilega mikið starf
og strit áður en vér náurn svo langt,
að geta talizt með nútímans framfara-
pjóðum. Oss vantar ekki einungis auð
og vinnuafi ■—• skortur, sem hindrar
oss i að koma í gott horf landi voru,
sem í fæstum efuum er ekki lengra
komið en Noregur var 1814; og svo
bætist við skortur á aimennri menn tun,
p. e. praktiskri kunnáttu, skólum og
kennslubókum. Eullgildar bókmenntir
eru dýrar bjú pjóð, sem ekki telur
neina 70 púsundir. Og, samt sem að-
ur ■— hvað orkuðufeður vorir? Hinn
ágæti sænsld rithöfundnr, Yiktor Ryd-
berg, sagði einusinni í bréfi til blaðs-
ins þjóðólfs pá er eg var ritstjóri
pess: „Orvæntið ekki pótt fáir séuð
og smáir; allt stórt er smátt í fyrstu,
kemur úr eggi, enda liefir köilunin
optast komið til snuiu pjóðan:;a“. Ein-
ungis væri eins óskanda: pess, að oss
I slendingum tækist að tileinka oss
hugsjón einingarinnar, sem pjóð-
unum er svo afar dýrmæt, en er svo
torveld að nema, par sciu allt er á
víð og dreif og hver berst við lifið útaf
fyrir sig og við sjálfan sig! Ailsherjar
íélagsskapinn pekkti pjóð vor einungis
á morgui lífs síns, og pó ekki nema
að nokkru leyti, eða sem milli svefns
og vöku. p>ó vil eg aptur minna á
B. Björnsons fagra orðskvið:
„Jeg vii bygge mit Land!“
í peim orðum býr pessi mikla hugsjón
og hennar framtíð.
Og aptur viidi eg lýsa yfir peirri
innilegu ósk, að meiri innbyrðis pekk-
ing og andlegt og bróðurlegt viðskipta-
líf mætti próast meðal vor frændpjóð-
anna. Eg hefi áður dálítið talað og
ritað um betra samkomulag, byggt á
pekking, milli vor ísl. og Dana, og
bent til, hve slíkt mætti verða happa-
sælla en rifrildi um pólitisk ágreinings-
orð og kreddur. En faili sú ósk sum-
staðar par í góða jörð, hefi eg og mín-
ir líkar minni ástæðu til að efast um
góðar unairtektir meðal Norðmanna,
pví að peir standa oss næst allra pjóða
og búa yfir fæstum hleypidómum oss
tii handa.
I æfi pjóða sem einstakra manna
koma tímabii með meira tápi, atii og
áhuga en endrar nær, fyr eða eptir,
I yðar mikla landi drottnar nú pessi
tími bersýnilega. Ennpá er leiksviðið
opið og tjaldið uppi, ennpá stendur
sem hæzt hið stóra frelsis- og fram-
faraspil, sem vakið hefir allrar verald-
arinnar undrun og aðdáun. Ó að
tjaiaið purfi ekki að falla ennpá lengi!
Ög sýnist sem pað viiji falla, pá hljómi
óðum allsherjarrödd, sem segi: „Da
capo!“ Ó að pað aptur mætti hefj-
ast eunpá hærra en áður og hið mikla
drama áfram halda, en ekki enda með
Agústusar ótímabæra feigðarorði: A c-
tum est plaudite! (o: Leikurinn er
búinn, uú má klappa!)
Og vér, ó að vér yðar margreyndir
og örlagaríkir frændur mættum pá
fyigja yðar merkjum, og kappar vorir
fá enn sem fyrri að standa framarla
í fylkingu og höggva bæði hart og_títt
— vér með yður, pér með oss! Ó að
jjetta yrði sem fyrst! því, einsog
Shakespeare segir, gefst færið misjafnt,
pví í lífi pjóðanna er flóð og íjara,
svo peim er einsætt að læra að sæta
sjóarföllum!
Sjáið, nú er færið, og hæði með oss
byr og fall!
(pá kemur niðurlag töluimar. Er þar tekið
fi am, hvcrsu hinn mikli straumur vorra tíma
beri þjöðirnar nær og nær hverjar annari:
fyrst aukist viðskiptin, svo þekkingin, sein-
• ast samlyndið, og’ loks komi í Ijós „híð
j mesta i heimi“, það er eitt sýnist að bjóða
| voru kyni brauð í stað steina, farsæld og
sælu fyrir sjónhverfingar.
Loks er spurt, hvort óhugsandi sé, að
Norðmenn og Islendingar geti aptur
eignazt sameiginlega tungu og bók-
menntir. „Timinn hefir leyst stærri hnúta
en Alexandor mikh“. Tekið var fram hve
óeðlilegt væri í Noregi, að börn landsins
lforði jafnvel sinn kristindóm á öðru máli
en foreldrar þeirra mælti eða skildi til gagns!
Og svo kom sú tillaga að lokum, að hinir
norsku málsvinir reyndi ti' að stofna félag
til viðreisnar þeírra nýja bókmáli á betri
og fastari grundvelli en gjört hefði
enn verið, sem sé á íslenzkuuni; að það
félag byrjaði á að gefa tímarit út á báðurn
málunum, norsku og íslenzku (c: sama efnið
beggja meg'in, sín síðan á bvorjumáli). Slíkt
tímarit mundi smásaman fá marga kaup-
endur einnig á Islandi. Moð þvi að kenna
málin saman mætti mikið takast, Mætti og
ætti á þaun hátt að prenta allar vorar bcztu
og frægustu iornbækur).
Háttvirtu frúr og herrar! Eg lýlc
svo tölu miimi — um leið og eg pakka
innilega fyrir yðar vinsemd og polin-
í mæði —• með að benda á verkefni,
sem mig órar fyrir að framtíðin muni