Austri - 09.10.1899, Blaðsíða 1

Keinur r’d 3 á máituði e u
36 blM til nmeta nýdrs,' t/
kosiar hér ú lnndi nA >m
3 kr., erlcutlis 4 kr.
Q;ftlddii,tji l. /rVí.
Uppsögn skrifleg lundin vió
árarnót. Ógild nema kom-
in sé til ritstj. Jyrir i.okib-
ber. Auglýsingar 10 aura
Línan, eða 70 a.hrerþuml.
dálks og liálfu dtjrara á 1.
SÍÓll.
IX. AR.
Seyðisflrði, 9. október 1899.
II
NR. 28
AMTSBÓKASAF NIÐ á Seyðisfirði
er opið á laugard. kl. 4—5 e. m.
Hin mestu
vildarkjór.
Sökum pess, að kaupendum
ATJSTRA heflr sto stórum ft'ölg-
að síðustu árin og auglýsingar
vaxið mikið i blaðinu, sjáum
vér oss fært að stækka Austra
að mun við næsta nýár, án þess
Þó að hækka hið minnsta verð
á blaðinu. Terður Austri pann-
iglandsins ódýrasta blað,
einsog oss úr öllum áttum er
sagt, að Austri hafl verið og
sé ,landsins besta blað‘.
NÝIR KAUPENDUR fá bæði
sögusöfnin fýrir árin 1898 og
1899 i kaupbæti, er hvort um
sig mundi eptir venjulegu bóka-
verði kosta eitthvað á aðra
krðnu. í siðara safninu verð-
ur skáldsagan „Herragarðurinn
og prestsetrið“, sem almennt
mun viðurkennt að sé einhver
sú skemmtilegasta skáldsaga,
er út heflr komið hér á landi.
Sú saga endist hérumbil út
jpennan árg. Austra.
En í næsta árg. blaðsins höf-
um vér verið svo heppnir að
ná pegar i afbragðs fallega og
efnisríka skáldsögu, er mun
verða yndi og unan lesenda
Austra.
l*eir, sem vilja gjörast nýir
kaupendur að 10. árg. Austra,
eru vinsamlega beðnir að til-
kynna oss það f y r i r ára-
mðtin, svo upplag blaðsins
prjéti ekki á miðju ári, einsog
að undanförnu heflr til viljað.
Seyðisfirði, 30. ágúst 1899.
Skapti Jósepsson.
Ný kristin trufræði.
—:o:—
pótt vér íslendingar höfum, að eg
hygg, sárfá skilyrði til að losa pjóð-
kirkju vora undan stjórn og vernd
landsstjórnarinnar, sárfá skilyrði til að
grundvalla og halda kirkju eptir ann-
ara pjóða dæmi og fyrirmynd, pá er
oss pó áríðandi — pví fremur áríðandi
— að læra að pekkja fríkirkjur og
peirra ásigkomulag og skilyrði; er pað
ptt fyrirgefanleg fyrirmunun, að pær
myndir af kirkjuhlöðum, sem út hafa
verið gefin til pessa á íslenzku, skuli
hafa haft pá reglu, að láta sem minust
getið peirra tíðinda, deiluefna og um.
brota, sem árlega \ erða í öllum kristn.
um löndum í kirkju- og trúarraklum —
sérstaklega í hinum stórstígu og fjör-
ugu frjálsu og sjálfstæðu kirkju-
félögum á Stórbretalandi og í Banda-
ríkjunum.
Kirkjunum hefir lengi verið borið á
brýn, að pær standi í stað. hreyfist
ekki ur sporunum, eða jafnvel gangi
aptur á bak með prályr.di, aðgjötða-
leysi og apturhaldi, meðan allt annað
er eins og á ferð og flugi fyrir lög-
mál nýrrar og stórrar frampróunar.
En pessi skoðun er samt ekki nema
til hálfs. Kirkjur hreyfast líka, og,
pegar á allt er litið, eflaust áfram og
upp á við. pví pó mýmargt, sem menn
ætla séu framfarir, kunni að vera, og
sé, blandið, pá munu fáir andans menn>
sem athugað hafa tákn vorra tíma síðan;
segjum, á miðri pessari öld, efast 1
pví, að upp úr hinum mikla efnivið’
sem visindin og materíalistarnir hafa
samandregið, einsog menn draga brenni-
við í kesti, sé eldurinn pegar farinn
að loga, sá eldur, sem bæði á að verma,
hreinsa og lýsa loptið. þetta finna
og játa. sjálfir forvígismenn vísinda og
rannsókna, svo margur er nú sá, sem
fyrir 20 árum afneitaði nálega ölln
andlegu í tilverunni, kemur nú fram
miklu nær landamærum kristinnar lífs-
skoðunar en áður. En sérstaklega
hefir hinn nýi spiritualismus
hjá vísindamöununum vakið bæði gleði
og áhuga meðal kirknanna, og mest
hinna frjálsu, p. e. hinna frjáls-
lyndustu og menntuðustu. (fær
einar kirkjur mega frjálsar heita í
pessu sambandi, pareð fastbundnar
kirkjur við fyrri alda setningar eru
anakronismus, eða á eptir tím-
anum).
Á Englandi og í Ameríku má nú
heita, að allar hinar dáðmestu kirkjur
séu, ef ekki í uppnámi af nýju fjöri,
pá samt glaðvakandi og gangandi í
nýju liferni. Á síðasta mannsaldri
I hefir álit kennimannalýðsins vestan
j hafs óðuro aukizt og rojög að makleg-
| leikum. ]pví hvað sem peir áður voru^
j eru peir nú að jöfnuði aðallinn par í
I landi, bæði sakir ágætrar menntunar
og, einkum, sakir allsherjar skörungs-
skapar í köllun peirra, sem par yfir-
grípur nálega öll framfaramál. Og
par sem svo má segja, að vor kæra
Lútherska kirkja haldi litlu eptir af
fornu valdi og valdsvæðum nema orðinu
og sakramentunum (par sem peim er
sinnt), par eru kirkjurnar í Aroeríku
ög, enda, á Englandi, teknar stórum
i að auka afskipti sín og verksvæði —
j ekki með ákveðnu valdi eða í skjóli
! forréttinda, heldur með pví, að ganga
' út á stræti og gatnamót, út í straum-
ólgu nútimalífsins, sem orðið er svo
umfangsmikið og öllu lagavaldi óvið-
ráðanlegt, — til pess að hepta of-
frekju siðaspillingar og samkeppni, og
halda uppi guðsótta og góðum siðum^
með kenningum (trúboðum), saratökum,
góðgjörðum, skólum og öðrum kærleik-
ans framkvæmduro.
Nú hagar svo til á Englandi, að
ríkiskirkjan, sem tekur yfir rúman
helming pjóðarinnar, pykir mjög forn
orðin og á eptir tímanum, og helzt
til lengi hafa setið yfir hlut hins helm-
ings pjóðarinnar, Dissmtanna. Hafa
biskupar par í landi miklu meiri völd
og metorð en siður er til í öðrum lönd-
um Prótestanta. Græddi og biskupa-
kirkjan ógrynni fjár á 17. öldinni, er
allir Dissentar voru reknir frá stöðum
og kirkjueignum á Englandi (við Test-
aktinn 1673), og ekki fyrr en 1839
fengu peir leyfi til að sækja háskóla
landsins; kirkjur og grafreiti hafa peir
og út af fyrir sig.
Nú stendur rimman sem hæst á
Englandi milli kirknanna, og pótt smátt
gangi sóknin enn af hálfu Dissenta, líð-
ur vart á löngu áður hið svo nefnda
Disestablishment fái framgang, eða að
biskupakirkjan verði lögð niður með
lögum. Nota Dissentar sem nýja á-
kæru frekju hinna svo nefndn Ritua-
lista; en pað er sá hlutí hákirkju-
manna,* sem næst stefnir trú og tíða-
gjörð kapólskra manna; gengur fram
úr hófi hjá peim allskouor oflæti og
viðhöfn í helgisiðum, prócessíum og
jafnvel Maríudýrkun o, fl. Nýlega
hefir og biskupakirkjan neytt nýjum
barnaskólalögum upp á Dissenta, lög-
um sem ákveða að við hvern skóla
skuli kennd fræði sinnar kirkju, eins
börnum Dissenta. Er sú deila nð vísu
ekki útkljáð enn. Auk pess hneyxlar
Dissenta og almenning 1 landinu fast-
heldni kirkjunr.ar við fornan bókstaí
svo sem hina alkunnu „39 artikula"
eða trúarskipun kirkjunnar frá tíma
siðabótarinnar, Apanasiuss kredduna,
sem er hið mesta moldviðri, og ýmis-
legt annað, löngu fánýtt. Segja pví
hiuir svæsnari, að hver maður, sem
embættiseið vinnur að kreddum peirr-
ar kirkju, sé og verði meinsvari Guðs
og manna.
Nú hafa síðastliðið ár flestir Dis-
sentaflokkar landsins gengið í samband
móti pjóðkirkjunni, og til pess að allir
geti með góðri meðvitund verið félag-
ar, hafa peir kjörið menn, hver úr
sínum flokki, og látið pá semja stutt
inntak úr trúarfræði, eða Katekismus,
sem allir flokkar sampjkktu. pykir
peim og mörgum öðrum sem með pvi
sé raiklu fremur sókn en vörn orðin
af pein ahálfu gagnvartpjóðkirkjunni.
Skal og fyllilega játa, að mjög hafa
hverir sveigt til fyrir hinum, og pó
*) Biskupakirkjunni hefir lengi verið af
alþýðu skipt i þrent: lá-kirkju, o: þá sem
mest hallast að fríkirkju; liá-kirkju, o: þá sem
fylgja bezt valdinu; og bretð-kirkju, o: þá
sem frjálslyndastir þykja.
einkum hinir römmu og ríklunduðu
Kalvínistar. Unitarar og aðrir svo
nefndir Kadicals eru par ekki með
— engir peir, sem ekki trúa kirkju-
kenningunni um preuninguna, guðdóm
Krists o. fl.
(Niðurl. næst.)
M. J.
Frá alþingi.
L 0 g
um undirbúning og stofnun klæða-
verksmiðju á íslandi.
1. gr.
Stjórninni veitist heimild til að verja
alt að 5000 kr. ur landssjóði til pess
að undirbúa stofnun klæðaverksmiðju
á íslandi og láta gjöra nauðsynlegar
rannsóknir og áætlanlr um alt, er
lýtur að kostnaði við stofnun og aðra
tilhögun á slíkri verksmiðju, svo og
um arlegan tilkostnað og væntanlegan
arð af pessu fyrirtæki.
2. 8r-
Stjórninni veitist enn fremur heim-
ild til að styðja að pví. ef pað virðist
heillavænlegt, að stoí'nað verði á Is-
landi hlutaíéiag til pess að koma á iót
klæðaverksmiðju, og getur stjórnin
fyrir landssjóðsins hönd keypt alt að
helmingi hlutabréfa í félaginu, og má
til pess verja alit að 75,000 krónum úr
landssjóði, en pá skal hlutafélagið háð
pví eptiríiti af háifu landsstjórnar-
innar er hún nánar ákveður með reglu-
gjörð, er rAðgafinn fyrir íslaud semur,
og birta skal í A-deild Stjórnartíð-
indanna.
3. gr.
Reglugjörð sú, er um er getið í 2.
gr. pessara laga, skal, auk annars, er
stjórnin kann að telja nauðsynlegt, inni-
halda pau ákvæði:
1. Að iög hlutafélagsins pvi að eins
geti orðið giid, að pau séu staðfest
af landshöiðingjanum yfir íslandi.
2. Að landshöfðinginn yfir íslandi skipi
yfirmann verksmiðjuunar.
4. Að stjórnin geti skipað eptirlits-
mann af sinni hálfu við bygging
verksmiðjunnar, og ennfremur mann
er hafi framvegis eptirlit með rekstri
verksmiðjunnar, og skuli ágreining-
ur milli umboðsmanns stjórnariunar
og hlutafélagsins eða stjórnarnefnd-
ar pess borinn undir endilegan
úrskurð landshöfðingjans.
4. Að allir reikningar verksmiðjunnar,
bæði fyrir stofnunarkostnaði og ár-
legum tekjum og gjöldum, liggi und-
ir fullnaðarúrskurð landshöfðingja.
Skulu reikniugarnir endurskoðaðir af
2 mönnum og kýs landshöfðingi ann-
an peirra, en hluthafar hinn. Gefa
skal aðal-ársfundi hluthafa tæki-
færi til að láta uppi álit sitt
um reikningana og um tillögur end
urskoðunarmanna, áður en iagður
er fullnaðarúrskurður á reikning-
ana.
5. Að landshöfðingi skipi formann
stjórnarnefndarinnar og ennfremur
svo marga af meðlimum stjórnar-
nefndarinnar, er samsvarar eign
landsjóðs í hiutaupphæð félagsins.
4. gr.
Stjórnin annast um, að samin sé í
einu iagi skýrsla um raunsóknir pær
og áætianir, er nefndar eru í 1.. gr. og