Austri - 21.04.1900, Blaðsíða 1

Korna út 3íl2blað á m&n. eð t
42 arkir minnst til nmsia
nýárs; kostar hér á landi
aðeins 3 kr., erlendis 4 kr.
Gjalddagí 1. júlí.
Uppsöfn «Éf
áramót. Ófild »«m A*4r*
in sé til ntsij. fýrir 1
bcr. Innl. axifl. 10
línan, eða 70 a. hvm'þmb.
dálks og liálfn dýrmra á 1.
síð u.
X. AR.
Seyðisíirði, 21. apríl 1900.
NB. 14
AMTSBÓKASAFJSTIÐ á Seyðisfirði
er opið á laugardögnm frá kl. 4—5 e. m.
Vigilaiitia.
Munið eptir pví, að Yigilautia tekur
á’ móti bæði starfandi og ekki starf-
andi meðlimum hringinn í kring um
ísland. Eyðublöð fyrir uppljóstranir
um ólöglega veiði bosnverpinga fást
á lyfjabúðinni á Seyðisfirði.
Consul I. ¥. HAYSTEEN
Oddeyri Ofjord
anbefaler sinvel assorterede Handel
til Skibe og Itejsende.
í§amkvæmt ákvörðun fundar pess,
er námssveinar Eiðaskölans héldu
14. maí 1892, er hér með skorað á pá
sem lært hafa hér á skólanum, að
koma hér saman föstudaginn 18. ma
næstkomandi.
Eiðum 17. apríl 1900
Jónas Eiríksson.
Aust’ri.
|>eir af kaupendum Austra, sem nú
í vor flytja sig búferlum eða hafa
vistaskipti, eru vinsamlega beðnir að
tiikynna pað ritstjóranum sem fyrst.
Um selstoðubú
og sauðamjolk.
Eptir
búfr. Sig. Sigurðsson frá Langholti.
—o—
I.
Blaðið Austri íiytur grein (4. tbl.
p. á.): „Hvað verður gjört mjólkurbú-
unum á íslandi til viðreisnar?“, eptir
mjólkurbúmann (Mejerist) Ahrent
Eömler, og má ýmislegt af henni
læra. Greinin hefir ýmsar góðar bend-
ingar í sér fólgnar, sem vert er og
sjálfsagt að taka til greina. fannig
skal eg nefna pað, er hann tekur fram,
að menn eigi að nota „kvintglös“ til
pess að mæla í salt og lit. Einnig
mætti benda monnum á, að pað er
jafn nauðsynlegt að nota h i t a m æ 1 i
til pess að mæla með hita mjólkur-
innar undir ýmsum kringumstæðum, t.
d. áður en hún er hleypt, hvert heldur
er í skyr eða osta. Ennfremur hefir
pað mikla pýðingu, að hitinn í strokkn-
um só hæfilegur, að hann sé ekki of
heitur eða of kaldur. En pað verður
eigi hafður máti á pví öði u vísi en með
hitamæli. Optast notar kvennfðlkið
tíngurna til pess að mæla með hitann
í strokknum, trogunum og uppídeypu-
keröldunum, en pað er ærið óuákvæmt
og auk pess miður prifalegt. J*ennan
ósið ættu pví allar matseljur að leggja
niður, en heimta, að peim sé útveg-
aður hiiamælír, sem til pess er gjörður.
Um „Alfa“-strokkinn er eg fylfilega
samdóma höfuudinum, að hann er sá
bezti og lang handhægasti af peim
strokkum sem eg pekki. Hann er af
mismunandi stærð og kostar frá 55 kr.
til 95 kr.
Aptur á móti ber greinin pað með
sér í sumum atriðum, að höf. er all-
ókunnugur hér á landi, sem oðlilegt er.
í byrjun bennar kemst liann að orði
á pá leið, að pegar talað sé um
mjólkurbú bér á landi, megi ekki
hugsa sér pau „sem reglulæg sameign-
arhú (Andelsmejerier), par pau mundu
fyrst um sinn verða of dýr og koma
eigi 'að tilætluðum notum“. Höf. hefir
hér auðsjánlega, er hanu skrifaði petta,
haft fyrir augum liin risavöxnu sam-
\ eignarmjólkurbú í Danmörku. En pað
i dettur víst engum í hug, er um petta
j mál hefir hugsað, að hér geti risið
upp mjólkurbú með svipaðri stærð og
par. Yér verðum að sníða oss stakk
eptir vexti og haga mjólkurbúunum
eptir vorum kringumstæðum.
En hér skal eigi farið frekara út í
petta efni, enda hefir áður verið á pað
i minnst bæði í pessu blaði og annars-
Í staðar. En í pess stað vil eg leyfa
| mér að víkja að öðru atriði, er stend-
j ur í sambandi við petta mál, og pað
er sauðamjðlkin. Skal minnast
á hana með nokkrum orðum í næsta
kafla.
II.
|>að bafa sumir ætlað, að ær væru
hvergi mjólkaðar nema á Islandi, en
pví er eigi pann veg varið. Eyrst
má pess geta, að á stöku stað í Nor-
vegi eru ær mjólkaðar, t. d. á Sunu-
mæri, í Geiranger og víðar. Á Suður-
Erakklandi eru pær einnig mjólkaðar,
og er par lögð stund á að ala upp
gott mjólkurkyn, í héraðinu kringum
bæinn Boqvefort á Frakklandier
fjáreign mikil og ærnar mjólkaðar.
J>ar er búinn til hinn svo nefndi
„Roqvefort-ostur“, seru pykir osta
beztur og selst jafnan fyrir hátt verð.
A Ítalíu og Grikklandi tíðkast að
mjólka ær, og er ostur búinn til úr
mjólkinni.
Sézt af pessu, að ísland er ekki hið
eina land er petta gjðrir.
jpá er einnig almennt i Norvegi,
Sviss og víðar að mjólka geitur, og
eru ostar vanalega búnir til úr geita-
mjólkinni.
J>egar nú um pað er að ræða,
hvernig fara eigi raeð sauðamjólkina,
pá verður pví eigi neitað, að pað er
nokkur vandi að ákveða um pað.
Bezt af öllu mundi pað, eptir mínu
áliti, að búinn væri til o s t u r úr
henni, hæði mjólkur- og mysuostur.
En ostagjörðin er töluvert vandasöm
og krefur hæði tíma og polinmæði.
Ahöldin er til pess purfa kosta einn-
ig allmikið, ef valin eru hin betri og
fullkomnari. J>að er pví eigi allra
meðfæri að búa til osta svo vel sé,
og mín slcoðun er sú, að ostagjörð
geti aldrei farið í lagi eða orðið til
frambúðar n,ema með samlögum. J>að
parf pví að koma á fót ostagjörðar-
eða sauðamjólkurbúum, stærri og minni
eptir pví sem til hagar.
En hvernig eiga pessi bú að vera
og hvar á að stofna pau?
Pétur Jónsson alpm. stakk
upp á pví í „Fjallk“ (10.—11. tbl.) í
fyrra, að stofna mjólkurseljabú eða
sauðamjólkurbú. Ætlast hann tjl að
búin séu sett par sem kaglendi er gott,
og að nokkrir bændur séu í félagium
hvert bú.
Mér geðjast vel að pessari hugmyud,
og hún mundi óefað víða á Norður-
og Austurlandi geta komizt til fram-
kvæmda, ef menn gjörðu samtök og
sýndu einbeittan vilja. Sumir álíta
reyndar að betra mundi að hafa ærnar
heima og fiytja mjólkina til búsins.
J>etta getur verið skoðunarmál, og fer
pað eptir landrými, bæjaskipun og
öðru fleiru bvort betra muni vera. Eg
hygg, að allvíða á Norður- og Aust-
urlandi hagi svo til, að betra myndi
að stofna selstöðubú í félagi og hafa
ærnar par, en að pær séu heima og
mjólkin flutt. En pessi selstöðu- eða
sauðamjólkurbú verður að setja á fót
par sem hagland er gott og vegalengd-
in í pað úr byggð eigi mjög tilfinnan-
leg, pví ella yrði fiuttningskostnaðurinn
ærið mikill.
En hvað megá pessi bú vera stór.
J>au ættu að hafa frá 600—1000 ær.
Ef gjört er ráð fyrir að sauðamjólkur-
bú, sem hefði um 800 ær, mundi
purfa 2 duglega smala, menn um
tvítugsaldur. Ættu peir að vera
leikuir í að mjólka, svo peir gætu
hjálpað mjaltakonunum við mjaltirnar.
Mjaltakonurnar pyrftu að vera 4, eða
ein bústýra, og svo 3 stúlkur benni
til aðstoðar, eldri og yngri. Sjálf-
sagt er að mjólka ærnar tvisvar á dag,
en gæta verður pess að halda peim
sem stytztan tíma inni í kvíunum.
Ég gat pess áðan, að bezt mundi
að búa til osta úr mjólkinni. |>að er
pó eigi víst, að petta myndi að öllu
leyti hentugt eða hyggilegt til að byrja
með. Eyrst er pess að gæta, að osta-
gjörð hér er svo að'segja alveg óreynd
og enginn markaður til sem stendur
fyrir vora osta. J>að getur pví verið
varasamt, að snúa sér eingöngu að
ostagjörðinni fyrst um sinn meðan
alla reynslu vantar. Ætti pví fyrstu
árin að búa til jöfuum höndum skyr
og osta. Helzt pyrfti að reyna að
framleiða eða búa til sérstaka osta-
tegund — sauðamjólkurosta — meði
v issri gjörð og sama lagi. Er pá eig
ólíklegt að smátt og smátt heppnaðist
að útvega markað fyrir pessa osta-
tegund bæði innanlands og utan. |>etta
ættu menn að gjöra tilraun meðogpað
sem fyrst. ]>að er enginn minnsti
vafi á pví að úr sauðamjólk vorri má
búa til ágæta osta, ef kunnátta og
önnur skilyrði eru til staðar. Eg tel
pví vist, að með tíð og tíma verði
sauðamjólkin eingöngu höfð 1 osta, og
ostagjörðin framkvæmd á ostagjörða-
búum.
En eins og nú stendur, pá #r rafa-
samt, að pað borgi sig að hverfa fri
skyrgjörðinni að ölla leyti og búa til
osta í pess stað. J>að er pví aðeins
hyggilegt að hætta við skjrið, að osta-
gjörðin borgi sig betur.
J>að eru reyndar ýmsir er telja
skyrgjörðinni ýmislegt til ókosta, en
mér virðist flest, af pví á litlum rökum
byggt, eins og nú er öllu háttað.
SkjUð er gamall og gðður réttur, sem
notaður hefir verið frá pvi landið
byggðist. Sumir hafa talið skyrina
pað tillasts, að pess væri hvergi nejtt
nema hér, en slikt er harla léttvæg
ástæða móti pvf. í Norvegi t. d. erú
ýmsir réttir, sem hvergi eru búnir tál
eða notaðir nsma par, og svo er um
fleiri lönd. Að pví er Norveg snertir,
skal eg aðeins nefna „gammelosta, sem
hvergi er búinn til nema par, og
lítið neytt annarstaðar. J>að er pví
engin ástæða til að hafa á móti skjr-
inu fyrir pá sök, að pað er sérstakt
fyrir ísland. J>egar ostagjörðin er
komin í pað horf hér, að búin er til
sérstök tegund osta, með sarna lagi
og sömu gjörð, og góður markaður
fenginn fyrir pessa osta, pá getur pað
komið til greina að minnka skyrgjörð-
ina, enda mundi pað koma af sjálfí
sér er annað borgaði sig betur.
í Norvegi eru menn bjrjaður á
pví að stofna geitamjólkurbú, par sem
aðeins mjólk úr geitum er höfð til
meðferðar. Fyrsta búið af pessari
tegund var stofuað 1898 í Raumdals-
amti. J>ar er eingöngu búinn til ost-
ur, bæði mjólkur- og mysuostur. Búið
tekur á móti mjólk úr 300 geitum,
og kostaði með öllu tilheyrandi 1500
kr. Annað geitamjólkurbú er par
einnig nýlega sett á fót með 90 geit-
um. Geitamjólkin er fyrst skilin
að nokkru leyti, teknir úr henni ná-
lægt 2/g lilutir rjomans, og er honum
síðan helt saman við mysuna, svo
mysuosturinn verði feitari. Pundið af
mysuostinum kostur 50—60 aura
|>að er nú vonandi, að eigi líði á
löngu par til sauðamjólkurbú eða sel-
stöðubú rísa upp í fjársveitunum norð-
an- og austanlands, enda krefur namð-
synin pess að eitthváð só aðhafst i
pví efni.
Útlendar fréttir.
—o —
Danmerk. Nú hefir Hörrinf
forsætisráðgjafi lýst pví yfir í lands-
pinginu, að hann og ráðanejti hans
allt væri fastráðið í pví að segja af
sér undir eins og pingi væri slitið,