Austri - 29.05.1900, Blaðsíða 2

NH, 19
AUSTEI,
68
langi í gullið og þurfum á því að halda
óg ætlum að berjast til pess. Við
höfum helzt til of lengi hræsnað
ökkur til vanvirðu. Nei, við v i 1 j u m
ná undir okkur gullnámunum og berj-
umst um pær, ef á parf að halda.
Búar eru hreystimenn og sæmilegir
mótstöðumenn, pó liðsmunur sé mik-
ill. Yið skulnm pví sem hraustir
drengir herjastvið okkar líka og hætta
allri hræsni og lýgi og öllu hjali um
miskunn við konur og börn og kjaptæð-
inu um réttindi útlendinga (Úitlanders).
£ví trúir heldur enginn og yfirga,ngs-
pólitíkin borgar sig miklu bezt.
Hvert einasta stórveldi hlýtur við og
við að gjörast ræningi“!!!
Og petta er hlátt áfram pað, sem
nú stendur yfir í Suður-Afríkulýðveld-
unum.
Hvílík svívirðing fyrir menning og
siðgæði og réttlætis tilfinning nútím-
ans, að hinar menntuðu pjóðir láti
pvílík himinhrópandi rangindi og níð-
ingsverk viðgangast!
1 pessu samhandi skulum vér geta
pess, aðNikulásRússakeisari
íór nýlega með konu sína og börn og
alla hirð suður til hins forna höfuð-
staðar Rússlands, M o s k v a, par sem
að er aðal-aðsetur hins volduga Pan-
slava flokks, er litlir vinir eru
Englendinga. Hafa Rússakeisarar
opt áður ráðið par stórráðum, og
hafa sum blöð nú getið pess til, að
enn muni svo verða, og kveðið svo
frekt að, að keisari mundi segja
Englendingum að hætta strax Búastríð-
inu, að viðlagðri hótun um, að ráðast
innan 8 daga með 120000 her manns
inná Afganistan, bandaríki Englend-
inga og nágrann aland Indlands, — ef
Englendingar neituðu að hlýðnast
boði keisarans. Og víst er nm pað,
að jarlinn í Afganistan hefir nýZega
kvartað sáran yfir afskiptaleysi
Englendinga, pó óvinir prengi nú
mjög kosti hans; og hlýtur hann að
eiga par við Rússa.
En pví miður er petta hjal um
fyrirætlan Nikulásar keisara getgátur
einar, pó eigi sé ölíklegt að hann
mundi pess fýsandi að deilumál Búa
og Englendinga yrðu lögð í gjörðar-
dóm.
Útdrúttur úr ræðu Krugers forseta
í pinglok 7. p. m.
Yfir 60 pingmanna af 60 alls voru
mættir.
Forseti minntist á hinn látná
yfirhershöfðingja Transvaal-Búa. J o u-
b e r t, og sagði, að pó peir eigi
ætíð hefðu verið á sama máli, hefði
pó Joubert verið einn bezti leiðtogi
pjóðarinnar.
í endaloka ræðunnar fórust Krúger
forseta pannig orð:
„Ó Guð pings og pjóðar! eiga pá
málalokin að verða pessi?
Nei, pað skal ekki verða, getur ekki
orðið.
Guð er miskunnsamur og styður
góðan og réttan málstað.
Yér erum óháð pjóð, með frjálsum
lögum.
Til pess að komast hjá blóðsút-
hellingu gáfum vér eptir af rétti vor-
um í 6 ár.
Stjórnin hefir í höndum skjöl er
sýna, að djöfullegt samsæri hefir átt
sér stað árið 1890 til að eyðileggja
pjóðveldin.
Eg skaut máli voru til ensku pjóð-
arinnar, mr. Chamberlains og Salis-
bury lávarðar. feir svöruðu: |>essi
vesæla Afríku-pjóð verður að líða
undir l«k.
En Guð sagði: |>að skal ekki
ske.
30,000 borgarar hafa varið rétt
mál gegn 200,000 Englendinga, og
30,000 eru enn lifandi, sem hafa
barizt gega hefnigjörnum, gráðugum
óvinum, vorum eilífa svarna óvini síð-
an 1836.“
Síðustu fróttir. með gufuskipinu
„Bræmnes,“ er kom við á Hjaltlandi
p. 20. maí. Var pá sú hraðfrétt
nýkomin pangað, að Englendingum
hefði loks tekizt að losa Mafeking
úr umsát Búa, er hefir varað frá
byrjun stríðsins, og hafa Englendingar
varizt par ágætavel undir forustu
ofursta BadenPowels.
J>á hafði og verið komin fregn um
pað, að Ameríkumenn mundu
taka sendinefnd Búa hið bezta, og
eins líka um pað, að L e ó p á fi væri
málstað Búa mjög hlynntur.
Parísarsýningin. par vildi pað slys
til síðast í apríl, að brú hrundi og
drap 9 manns, en særði aðra 9.
Brúin var í grennd við hinn mikla
jarðarhnött, sem er eitt affurðuverk-
um sýningarinnar. Mörg önnur slys
hafa par viljað til, bæði fyr og síðar,
svo „Berlínar dagblaði“ telst svo til,
að par hafi særzt eða dáið um 1500
manns, sem líklega er pó nokkuð ýkt
sökum övildar við Erakka.
Brúarsmiðurinn tók sér petta
slys svo nærri ,að hann lagðist
veikur.
Hefir nú formaður sýningarinnar,
P i c a r d, látið loka peim byggingum
sýningarinnar, er mannhætta væri að,
par til pær væru gjörðar óhultar fyrir
líf og limu heimsækjenda.
160,000 Ameríkumanna hafa ráð-
gjört að koma í sumar á Parísarsýn-
inguna.
Frakkar hafa látið prenta 65 milli-
ónir aðgöngumiða að sýningunni, svo
mörgum gestum eiga peir von á í
sumar.
Yið vígsluhátíðina voru alls 13,000
boðsgestir. faraf 12,500 úr Frakklandi
sjálfu og 500 úr öllum öðrum löndum,
og einir 10 úr Danmörku. Einn af
peim 10 var hinn ágæti landi vor,
stórkaupmaður Thor E.
T u 1 i n í u s, sem hafði farið til Parísar
með konu sinni til pess að koma par
fyrir sýningu ásilfurbergi úr
Helgustaðanámum í Reyðarfirði, er peir
feðgar láta vinna nú að með góðri
forsjá og venjulegum dugnaði.
Um 15,000 manns var par við vígslu
sýningarinnar samankomið í einum sal
og 600 hljóðfæraleikendur og eins
margir söngvarar, svo pá mátti vel
beyra, pó hátíðasalurinn (Salle des
fétes) væri pvílíkt gímald, að hann
rúmaði allar pessar fimtán púsundir.
V e s u v í u s við Neapel gýs nú
svo ákaflega, og hraunflóðið er svo
mikið, að menn pora ekki að haldast
við í ýmsum bæjum undir fjallinu, en
liggja úti á víðavangi um nætur.
Miklir jarðskjálftar fylgja og eldgosi
pessu.
D á i n n er í Bonn á þýzkalandi
hinn frægi ungverski málari, M u n k-
aczy, er kunnastur er fyrir sitt ágæta
málverk: Kristur fyrir Píla-
tusi. Munkaczy var geðveikur
síðustu árin.
Atlmgaseindir við
„brefið til N.
—0—
Flestar ástæður Guðm. með „Val-
týskunni“ eru áður kunnar, en sumar
eru pó svo óskyldar málefninu og
langt út á pekju að engum nefir fyr
hugkvæmzt að hagnýta pær. Hann
gerir fjarska mikið úr rangsleitni og
ásælni stærri pjóðanna í garð smápjóð-
anna sem sé varnarlausar og í mesta
vanda staddar, og útmálar pað með
sterkum litum. J>etta vill hann heim-
færa til íslendinga og Dana. J>ó
segir hann í enda greinar siunar, að
pað eitt sé vízt: „að hættan, sem vofir
yfir pjóðinni, sé „h e i m a 1 i n“ en ekki
„innflutningsvara41; hvað er hann pá
að ögra oss með yfirgangi og
ofbeldi?
Höf. porir ekki að láta pað sjást
eptir sig, að hann telji kröfur vorar
til Danastjórnar sanngjarnar og
h eldur einkunn pessari pví í hornklof-
um og kreppir hana „gæsafótum“.
Flest hallast nú á einn meið hjá
Guðmundi.
Guðrn. segir, að „Yaltýskan" hafi
pann kost, að hún hljóti að auka
samvinnu og pekkingu „en hinsvegar
geti hún engu spillt frá pví sem nú
er.“
|>að væri ekki vanpörf á sönnunum
eða skynsamlegum ástæðum fyrir
pessu — og pað hefir Guðm. fundið:
Hann fer að skýra nákvæmlega frá
harðindunum í fyrravor og aðferð
bænda við heypurk. Ennfremur getur
hann pess, að vér getum hugsað oss
praktískt og ópraktískt sólskin. —
Af pví að búast má við, að sumir sé
svo sljófskyggnir, að peir fái ekki til
hlítar metið kosti og galla „Valt.u af
tiðarfarinu, eðli sólarljössins, eða pótt
peir kunni nokkuð til meðferðar á
öpurru heyi, pá verður hér litið á
petta atriði frá öðru sjónar-
miði.
Höf. játar, að alinnlend stjórn sé
ein fullnægjandi og sú hugsjón, sem
vér eigum að keppa að. — Nú er að
gæta pess, hvort sampykki alpingis
á „Valt.“ getur í engu spillt veginum
til pess takmarks. Stjórnarskrá vor
segir, að „ísland skuli hafa löggjöf og
stjórnútaf fyrir sig.“ ís-
lendingar skilja pessa setning beint
eptir orðunum í samræmi við hina
„constitutionellu“ hugmynd, en Dana-
stjórn sleppir peim grundvelli ogsegir
pað meining setningarinnar, að Isl.
skuli e kki hafa sérstaka stjórn. —
61. gr. stj.sk. segir, að hera megi upp
á alpingi tillögur um breytingar eða
viðauka við stjórnarskrána. Skuli leysa
alp. upp og efna til nýrra kosninga,
ef breytingin sé sampykkt af báðum
deilduru. Ef hið nýkosna alpingi
sampykki ályktunina óbreytta, pá
gildi hún seni stjórnarlög, ef konungur
staðfesti hana. Með öðrum orðum:
Ef alp. sampykkir breyting á stj. skr.
pá getur aukaping á næsta ári veitt
henni fullkomið lagagildi frá alpingis
hálfu. — Svo horfa nú sak-
ir.
Nú segir stjórnin alpingi fyrirfram,
hvern skilning bún hafi á stjórnar-
skránni og að hún veiti frumv. Valtýs
p v í a ð e i n s sampykki, að alp.
gangi að pví skilmálalaust og parmeð
sé á enda kljáð stjórnarbarátta
íslendinga. Ennfremur á alpingi að
sampykkja pá breyting á stj. skr., að
alpingi skuli pví að eins leyst upp, ef
pað samp. stj. skr.-breyting, að stjórn-
in sé hlynnt breytingunni. Alpingi
getur pá aldrei fyrir sitt leyti samið
stjórnarskipunal ö g; p ö g n stjórnar-
innar ein getur aptrað pví. Til pess
að gera pað enn Ijósara, að samp.
alpingis á „Valtýskunni11 spilli fyrir
frekari stjórnarbótum, skal hér tilfært
dæmi, sem á við málefnið. Maður
nokkur réttir ritaðan samning öðrum,
er hann á við að skifta. í samning-
inum eru nokkur orðtæki er teygja
má á tvo vegii. Viðtakandi segist
skilja pessi orð svo og svo. Frambjöð-
andi talar við hann undir votta og
segir honura, hvernig h a n n skilji
samninginn og hvernig hann skuli
skiljast. „Ef pú lætur í lj ósi, að pú
aðhyllist ekki minn skilning, páskrifa
eg ekki undir. Ef pú gengur að samn-
inginum óskorað, pá skrifaðu undir
fyrst, eg geri pað á eptir — en svo
vrrður pessi samningur að gilda um
okkar skipti og eg svara engum vífi-
lengjum á eptir.“ Hinn sampykkir
petta með pögninni og skrifar undir.
— Síðar vill hann haldo s í n u m
skilningi fram um samninginn. Skyldi
honum verða kápan úr pví klæð-
inu?
Guðm. segir, að erfitt mundi verða
að færa líkur eða sannanir fyrir pví,
að „Valtýingar11 sé deigari baráttu-
menn fyrir atvinnuvegina og hagsýnar
framkvæmdir enn hinir. Fyrr mætti
nú líka vera mannvonzka, en láta sér
ekki nægja að reyna að draga úr
pólitísku sjálfstæði pjóðarinnar, heldur
leggjast einnig á atvinnuveg-
ina.
Höf. tilfærir í bréfinu nokkuð af
hugleiðingum sínum um Sigvalda og
Vagn; auk pess sagði hann á fundinum,
að Vagn hefði gert sig að „præl og
auðvirðismauni“ með pví að vera kyrr
og leysa ekki úr lagi til undanhalds
með Sigvalda. Betur hefði mátt lesa
söguna í kjölinn. — |>að er satt, að
Vagn komst í ærið harða raun um
sinn, af pví að hann lét ekki undan
síga, — en hann varð engu minni
maður, pótt hann pægi grið af göfgum
manni, né peir félagar, er af strengn-
um voru leystir með honum. J>á brast
aldrei kjark til hins ítrasta, og létu
aldrei bilbug á sér finna. J>að eitt
h]‘argaði peim, pví að jarlsonurinn
undraðist hugrekki peirra og pótti illt
afhroð goldið í drápi slíkra rekka. Og
með harðneskjunni fullnægði Vagn
pví áformi, er hann hai'ði sett sér,
áður enn hann för í herförina. Hon-
um auðnaðist að enda báðar heitstreng-
ingar sínar, — feldi að velli |>orkel
leiru og fékk dóttur hans, ágætrar
konu „án frænda ráðs.“ 'Höfðingja-
skiptin hafa pá gjört hann að præl og
auðvirðismanni, að piggja sæmdir af
Eiríki Hákonarsyni, í stað pess að
sigla i flota Sigvalda. — Síðar bjó
Vagn stórbúi í Danmörk, varhöfðingi
í liði Eiríks jarls við Svoldur og
hélt fullkominni virðingu sinni — en
Sigvaldi sýndi par sitt skaplyndi og
lét „skotta við skip sín.“
Höf. líkir saman flótta Sigvalda og
heimkomu „prófastsins“ frá Vestur-