Austri - 17.09.1900, Síða 1

Ktma id3^ltblaö á m&n. eða
42 arJcir minnst til nctséa
mjárs; kostar hér á landi
aðeins 3 Jtr., erlendis 4 lcr.
Gjalddagí J. júU.
X. AR.
Seyðisfirði, 17. september 1900.
Auglýsing
til Héraðsinanna.
Gufuskipið „Angelus“ kemur hingað
2. oktöber til pess að flytja fé mitt
til Englands. Eru pví allir, sem hafa
lofað mér fé, beðnir að koma pví í
tæka tíð hingað ofan yfir, helzt ekki
seinna en 30. þ. m.
Seyðisfirði, 5. september 1900.
Sig. Johansen.
AMTSBÓKASAPNIÐ á Seyðisfirði
er opið á laugardögum fr& kl. 4—5 o. m
~
Oddeyri i Oíjord
anbefaler sin vel assorterede Handel
til Skibe og Reisende.
Yigilantia.
Munið eptir pví, að Vigilantia tekur
á móti bæði starfandi og ekki starf-
andi mcðlimum hringinn í kring um
ísland. Eyðublöð fyrir uppljóstranir
um ólöglega veiði botnverpinga fást
á lyfjabúðinni á Seyðisfirði.
Fjármark
mitt er: stúfrifað hægra, heilrifað
vinstra. Brennimaik: Sr. f. í*.
Víðirhóli á Hólsfjöllum, 11. júli 1900
forv. Forvarðarson,
prestur.
Herra ritstjóri!
Ritgjörð pessa um „nýja aðferð l
stjórnarskipunarmálinu11 bið eg yður
að gjöra svo vel að taka óbreytta i
blað yðar. Eg ætlaði að láta hana
koma út í Andvara, en meiri hluti
ritstjórnar Andvara er valtýskur og
vildi pví ekki taka ritgjörð mína, af
pví að pað gæti orðið til pess að
spilla fyrir Valtýskunni, að nýjar og
skynsamlegar tillögur kæmu í ]jós í
stjórnarskipunarmálinu; einnig gæti rit-
gjörð mín orðið til pess að landið fengi
sjáfsforræði yfir sérmálum sínum, en
pað stríðir mest af öllu á
m ó t i V a 11 ý s k u n n i, pví hún á
að pvergirða fyrir pað, að ísland fái
nokkurn tíma nokkuð sjálfsforræði.
Nú má segja um Andvara að tvennir
verða tímarnir, tímaritið, som Jón
Sigurðsson kom á fót til pess að tala
máli íslands og berjast fyrir sjálfs-
forræði pess! Nu fær enginn að
leggja sjálfsstjórnarmáli voru né
réttindum íslands par liðsyrði; mál-
frelsi er par bannað og ber pað á-
preifanlegan vott um að ritnefndar-
mönnum sémeiraum pað hugað, aðkoma
Valtýskunni á en að rannsaka hvað
réttast er og gagnlegast fyrir landið
í stjórnarskipunarmálinu. Eptir pví
sem stendur á almanaki J>jóðvinafélags-
ins, eru auk forseta félagsins, banka-
stjóra Tryggva Gunnarssonar, sem
auðvitað var með pvi að taka rit-
gjörðina, ritnefndarmenn peir yfir-
dómari Jón Jensson, séia Jens Páls-
son og skólastjóri Jón fórarinsson.
Aðferð pessi er sannarlega ósamboðin
mönnum eins og yfirdómara Jóni Jens-
syni og séra Jens Pálssyni, en hvað
Jóni jþórarinssyni er ósamboðið get
eg eigi sagt.
En pað er eigi víst að Valtýskan komist
á fyrir pessu. Dr. Valtýr Guðmundsson
segir að vísu að hún skuli komast
á, en hann hefir nú pegar sagt svo
opt skal um hitt og petta af Valtýskunni
sinni sem eigi er farið að komast á
enn. Astæðan til pess að Valtýskan
kemst eígi á er sú, að í s 1 e n d i n g-
ar g e t a eigi sampykkt hana
n e m a m e ð p v í a ð v e r a s j á 1 f-
um sér og niðjum sinum
ó t r ú i r. Að meiri hlnti bænda eða
pjóðarinnar fáist til pess, hversu hart
sem verkfæri Valtýskunnar ganga
fram, trúi eg eigi fyr en raun er á orðin.
Islendinga iðraði pess, er peir vildu
eigi kaupa Geysi, og peim pótti illt
eins og von var pað lítilmenskuorð,
sem peir fengu víðsvegar um öll
menntuð lönd fyrir bragðið. En pús-
und sinnum meira lítilmenskuorð mundi
fara af íslendingum, ef peir gerðu
pað, sem enginn menntuð pjóð hefir
enn gert og gæfu upp alveg ó-
n e y d d i r hið litla sjálfsforræði sitt
og fengju pað í hendur annari pjóð,
en pað er mergurinn í hinni litil-
mannlegu og viðbjóðslegu Valtýsku.
Ef íslendingar gjörðu pað, mundu peir
aldrei framar meðal menntaðra manna
vera skoðaðir sem pjóð, heldur sem
úrpvætti og fyrirlitleg grey í hinum
menntaða heimi. Og pó stendur
doktorinn á pví fastar en á fótur.um,
að íslendingar muni gjöra petta.
Bogi Th. Melsted.
* *
Ný aðfcrð
1 stjórnarskipunarmálinu.
Nokkrar athugasemdir
eptir
Boga Th, Melsted.
—Oo:)—
I.
Hverju reyndu íslending-
ar að ná í stjórnfrelsisbar-
áttu sinni undir forustu
Jóns Sigurðssonar?
Ef spurt væri á pessa leið, mundu
margir verða fljótir til svars og segja:
sjálfsforræði eða heima-
stjórn í sórmálum íslands,
pví petta svar liggur í augum nppi.
En pað var fleira en sjálfsforræði eitt
sem barizt var fyrir, og pví hafa
menn alls eigi tekið eptir eins og
skyldi.
Baráttau var háð um tvennt, fyr'st
og fremst sjálfsforræði í sér-
m á 1 u m 1 a n d s i n s og enn fremur
um endurgjald fyrir pær
eignir og fé, sem gengið
hafði frá íslandi inn í rikis-
fjárhirzlu llana. Af hendi
íslendinga var enda, farið svo freklega
út í fjárkröfurnar að eigi einungis
var krafizt alls pess fjár aptur, sem
fékkst fyrir opinberar jarðeignir á
Islandi, er seldar höfðu verið og gengið
hafði í ríkisfjárhirzluna, og fjársjóða
peirra er ísland átti, en staðið höfðu
undir stjórn Dana, heldur var og
beiðzt bóta fyrir pað, að verzlunin við
íslendinga hafði verið seld á leigu og
gjörð að einokunarverzlun, eins og títt
var áður fyrri um lönd öll, pví ísland
hafði beðið mikið tjón við pað.
pess mun varla dæmi um víða ver-
■ öld, að nokkur pjóð sem háð hefir
frelsisbaráttu við aðra sér miklu rík-
’ ari pjóð, eigi einungis að auð, heldur
| og að veldi og mar.nfjölda, hafi getað
! fengið fallt frelsi aptur ásamt endur-
• gjaldi fyrir fé pað, sem frá henni
; hefir gengið í sjóð pjóðar peirrar, er
* yfirráðin hafði, eða konungs hennar.
‘ Hver einasta pjóð, sem hefir viljað
; vinna frelsi sitt og sjálfsforræði aptur,
| hefir orðið að leggja mikið í söl-
urnar.
Stjórnfrelsisbarátta vor íslendinga
fór að vonum. Ejárkrafan eyði-
lagði sjálfsforræðiskröf-
u n a. Yér fengum allmikið endur-
gjald, tillagið úr ríkissjóðnum, fyrir
fé pað, sem hafði gengið í fjárhirzlu
konungs eða Danmerkur fyr á timum,
en í stað pess var oss veitt sjálfs-
forræði af skornum skamti. —
Nú verður að gæta að pví, að
fjárhagur íslands stóð öðru vísi, pá er
Jón Sigurðsson var að berjast fyrir
frelsi pess, en nú á dögum. A hverju
ári var venjulega sjóðpurð allmikil og fé
svo pús. kr. skipti varð pví að skjóta
til úr fjárhirzlu ríkisins til pess að
greiða útgjöldin á íslandi. Danastjórn
sagði pví, er um sjálfsforræði landsins
var að ræða, að ísland gæti eigi
borið sig, og fyrir pví væri eigi hægt
að veita pví sjálfsforræði. J>essu
svaraði Jón Sigurðsson á pá leið, að
ísland gæti vel borið sig, ef pað fengi
aptur allt pað fé, sem hafði ruunið
frá pví í ríkissjóðinn og pað pví ætti
par að réttu lagi.
A annan hátt var’ erfitt að svara
stjórn Dana. Enginn reynsla var pá
fengin fyrir pví, hvort ísland í raun
réttri gæti borið sig eða eigi. Allir
vissu, að landsmenn voru fátækir og
landið hrjóstugt. Landsmenn höfðu
reynt að komast hjá ýmsum almenn-
um álögum og borið jafnan við fátækt
sinni; — fyrir pví var sjóðpurðin.
Enginn vissi hvað peir megnuðu að
inna af hendi. p>á hafðí dreymt um
fornaldarfrægð og séð hana í anda,
en fæstir peirra höfðu gjört sér rétta
hugmynd um auðsuppsprettur landsins
né hverju landsmenn fengju áorkað,
ef peir tækju sér fram að dæmi
annara pjóða.
Vpps'ógn sh'ifleg bundín vi
áramót. Ógiíd nema kr/m-
in sé til ritstj. fvrir 1 oláið
bcr. lnnl. avgl. 10 awet
línan, cða 70 *. hvsrþwml.
dálks og hálfn djrarcn é 1.
SÍðll.
NR. 32
Mörgum íslendingum pótti mjög
vænt um fjárkröfur Jóns Sigurðssonar.
l>eir vildu flestir fá sem mest af pví
aptur, sem gengið hafði frá íslandi í
fjárhirzlu ríkisins. þeir sáu eigi
heldur annað ráð til pess að ísland
, gæti borið sig sjálft, og sumir hugðn
jafnvel, að ísland yrði sæmilega auð-
ugt, ef pað fengi fó pað aptur, sem
pað ætti par.
Sakir fjárkrafa þessara fylgdu ís-
lendingar Jóni Sigurðssyni fastara að
máli í stjórnfrelsisbaráttunni oghéldu
betur hóp, en ella. —
Nú eru liðin milli prjátiu og fjöru-
tíu ár síðan íslendingar deildu mest
við Danastjórn um fjármál sín, og 25
ár eru bráðum liðin siðan alpingi 1875
tók að fjalla um fjármál landsins og
semja fjárlög fyrir hið litla pjóðfélag
vort. Margt hefir breytzt á peim árum
og töluverða reynslu hafa menn nú
fenDíð síðan Jón Sigurðsson var að
vinna fyrir stjórnfrelsi landsins
Tekjur landsins hafa aukizt stórum og
útgjöldin líka og pó tillagið úr ríkis-
sjóði farið minnkandi, svo að auka-
tillagið hverfur alveg frá 1. apríl í
ár, en fasta árstillagið, 60000 kr.,
verðar einungis eptir. Reynslan virðist
fyllilega benda á, að ísland geti borið
sig sjálft að pví leyti er kostnaðinn
við s é r m á 1 pess snertir, ef fjárhag
pGo-j er stjórnað með gætni og
hagsýni, og eigi ráðizt í nein fjár-
glæfrafyrirtæki. Af Landsreikning-
unum og Stjórnartíðindunum má sjá
hvernig fjárhagur landsins hefir staðio
síðan fjáraðskilnaður var gerðar milli
Danmerkur og íslands. í árslok
(31. desember) 1895 var viðlagasjóður
landsins orðinn hálf önnur miljón króna,
og síðan hefir hann aukizt allmikið*.
Ur ríkissjóði hefir Island fengið síðan
1 apríl 1871. er tillagið byrjaði og
fram til pessa vors, hér um bil hálfa
priðju milljón króna. Rúman helraing
pess eða sem pví svararhefirlandssjóður
pví lagt fyrir, — hann átti nokkuð
í sjóði 1771, — en hinu hefir verið
eytt jafnóðum. Ef ísland hefði ekkert
árstillag fengið úr ríkissjóði, hefði
fjárhag pess verið stjórnað öðru vísi
að sumu leyti, og er óvíst að pað
hefðí verið skuldugt að mun, pótt
pað hefði eigi fengið tillagið.
(Framhald).
fingkosningariiar
eru nú afstaðnar hér í Múlasýslum.
Að Fossvöllum féllu atkv. pannig:
* þvi miður oru hvorki Stjórnartíðindin
né alþingistiðindin fyrir árið 1899 enn kom-
in hingað til prófessor W. Fiske í Jfírenze,
svo eg get eigi greint hér nýrri tölu, sn
varaði mig eigi á þvi. áður en eg fór að
heiman, þvi eg víssi að þessar bækur eina
og aörar islenzkar bækur áttu að vera hér.
j Fyrir því set eg heldur eigi yfirlitstöflu
J yfir tðkjur landsins frá 1876 að rikisjóðs_
gjaldinu frádregnu,