Austri - 31.01.1901, Side 1

Kcmu ía olltU«ð á m&n. < ða
42 arkir ■ninnst til nasia
nýdrs; ':ostur hér d laneh
aðd is 3 kr., erlendis 4 kr.
Gjalddagi 1. júlí.
Uppsogn skrifleg bundin við
árafnðt. Ógild nema kom-
in sé til ritstj. fyrir 1. oktí-
ler. Innl. avgl. 10 aura
línan,eða 70 a.. hverþuml.
dálks og hálfu dýrara á 1.
síðu.
XI. ÁE,
Seyðisfirði, 31. janúar 1901.
NR. 4
Biðjið ætíð um
d a ii s k a smjörliki,
sem er alveg eins notadrjugt og firagðgott og smjör.
Yerksmíðjan er íiin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til
óefað liina beztu vöru og ódýrnstu i samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnum.
AMTSBÓKASAFNIÐ á Seyðisfirði
er opið á laugardögum fiá kl. 4—5 e. m
A u s t r i.
Hérmeð auglýsist, að héðan af verða
engar einingar sendar af Austra til
Ameríku nema pær séu borgaðar
fyrir fram.
Skapti Jósepsson,
Kærsveitamenn eru vinsam-
lega beðnir að láta Austra eigi liggja á
bæjunum, en gjöra svo vel að greiða
göngu blaðsins sem fyrst til kaupend-
anna.
Skapti Jósepsson,
Kostaboð.
Þeir kaupendur Austra, sem
borga blaðið í peningum til
mín fýrir næstu sumarmál, fá
eitt sögusafn blaðsins 1 kaup-
bæti, svo lengi byrgðir endast
af pví.
SkaptiJósepsson.
Saintal
um
hiutafölags-
baiikauu,
eftir
Aniijót Olafsson.
--0-
Kiðurl.
Y. Já, nú skil eg pað, og sé að
bankar bjálpa mikiu færri mönnum en
eg bélt áðr, og satt að segja, ef peir
einir bafa gagn af bönkum, er græða
á lánunum, pá hefir stóri bankinn, með
sínar 6 miljónir í peníngum og alla
Seðlabrúguna, einar 16 miljónir trúi
«g, barla lítið að gera bér á landi.
B. J>að gleðr mig sannarlega, góði
kunníngi, að nú ertu íarinn að skilja
talsvert bvernig í málinu liggr. Jaað
er í rauninni alveg rétt, að peír einir
að telja pá menn í öðrum flokknum,
er halda sér uppi ofan sjávar með
nýjum og nýjum lánum, með pví að
poir fá frest til að spara við sig ó-
parfann og geta svo komið smátt og
smátt fyrir sig fótum, og pannig kom-
izt hjá að sökkva i hyldýpi sknlda-
súpunnar. Svo eru og peir menn, er
verða fyrir óböppum, en eru annars
ráðdeildarmenn, peir geta allir haft
mikið gagn af lánum.
Eflanst gera kaupmenn vorir næsta
mikið gagn með lánum sínum, með pví
að peir fleyta mönnum lengi til að
haida fram atvinnu siuni, en iánin
mega ekki verða gegndarlaus, verzlan-
stjórarnir verða að vera einsog yfir-
fjárráðamenn óráðsmanna.
Y, Kétt er nú pað. En eg held
samt að landsbankinn sé oss nógr,
eg trúi að hann sé orðinn rækarli
rikr.
B. Víst er um pað, að landsbankinn
hefir blómgazt vel, og má beita fjöl-
skrúðugr eftir aldri og ástæðum.
Landsbankinn tök til starfa 1. Júlí
1886, og hefir pví nú fyrst petta ár
náð fermíngaraldri. Hann átti til að
byrja með búskapinu einar 10,000 kr.,
er landssjóður gaf' iionum, svo og seðla-
réttinn til afnota. í varasjóði við
síðustu árslok var bann búinn að
eignast, ef alit er taiið, iullar 230,000
kr., og tekjur hans voru rúmlega
2,040,000 kr., og má pað beita starfs-
fé bans. Einlægt á liann fyrirliggj-
andi meira og minna í peníngum, en
sama uer að segja um spaiisjóðina.
Má pví virðast svo sem fullnægt sé
lánspörf manna úr lánstofnunum vor-
um. En petta er pó eigi svo, ef allt
annað væri einsog pað á að vera.
Tökum okkr dæmi og höfum aðalat-
vinnuvegi vora fyrir augum: landbún-
aðinn og sjávarútveginn. Nú getum
vér ,sagt, að á flestum jörium geti
menn gert miklar jarðabætr svo aið-
samar, að pær endrgjaldi kostnaðinn
á 1® árum, og sumar peirra á styttri
tíma. En samt sem áðr nægir oss
eigi txl peirra 10 ára langt lán, er
pá sé að fullu lokið með jafnri upp-
bæð tiriega af samtöldum vöxtum og
iðgjöldum eðr afgreiðslum lánsins.
J>etta kexur til af pví að menn geta
eigi til sveita endurgoldið lánið í beyi
erksparnaði, er
jarðabótin af sér gefr, heldr verða
menn að auka bú sitt eðr hleypa upp
arðsömum skepnum jafnframt að sama
skapi sem heyaflinn vex og batnar, og
greiða svo af arði peirra lánið. J>essu
er öðiuvísi háttað með sjávarútveginn.
Sé skipastöllinn og veiðarfærin ankin
og bætt, geta meDn endrgoldið lánið
rakleiðis afaflanum. Sjávarbóndanum
nægir pví 10 ára langt lán, efnokkur
hamíngja fylgir. Bankarnir graða nú
mest á stuttu láuunum, priggja mán-
aða lánum og styttri, og má sjá pað
á reikníngságripum landsbankans, að
talsvert meiri lán veitir bann með
víxlakaupum og ávísana, en með veð-
bundnum lánum. Landsbankinn getr
pví eigi veitt nægilega löng lán að
nokkrum mun, pað er með öðrum
orðum, bann getr eigj aðdugað aðal-
atvinnuvegum landsins, allra sízt land-
búnaðinum. En pað er einmitt veð-
deildin sem til pess er stofnuð, hún á
og getr gefið nægilega löng lán, einsog
við parf. Lögin 12. Jan. f. á. um
stofnun veðdeildarinnar í landsbxrnk-
anum eru mætavel samin lög í alla
staði, og hin gagnlegustu fyrir oss.
Tilgangi veðdeildarinnar er bezt lýst
í 1. gr. í reglngjörð bennar 15. Júní
f. á., en bún hljóðar svo: „Tilgangr
veðdeildarinnar er að veita lán um
langt árabil og með vægum vaxta-
kjörum gegn veði í fasteignum“. Veð-
deildin er eigi gróðafyrirtæki, hún er
sett í parfir lántakenda, p. e. peim
er stunda og efla vilja aðalatvinnu-
vegi landsins. Starfsfé bennar er að
vísu ekki mikið, pað er 1,400,000 ,kr.
Er pað nægiiegt fé til að byrja með,
og oss á að vera innanhandar að auka
tryggíngarfé hennar bvenær sem á
parf að halda. En pó tel eg að land-
búnaði vorum só engan veginn borgið
með pessu. Setjum svo, sem og óbætt
mun vera, að vér bafim nokkurn veg-
inn næga og góða jarðyrkjumenn og
verkamenn til jarðabóta; en fleira parf.
Vér purfum réttiátog bentug ábúðar-
lög, er oss vantar svo iliilega. Um
petta mál er ágætlega fróðieg grein í
„Lögfræðingi“ III. 107—172, eí’tir
amtmann Pál Briem, hið langbezta er
um petta eíni befir ritað verið; en rit-
gjörðin er enn eigi öll komin út. Er
pað bið mesta vaudaverk að búa til
góð landbúnaðarlög, og, að minni
byggju, er pað eigi gjörandi, nema
fyrst sé, með styvk landsstjórnarinuar,
safnað búnaðarlögum og búnaðarlaga-
venjum í öllum náiægum löndum og
íjarlægari, peim er í nokkru svipar
tii vors búskapar- og safn petta síðan
fengið í hendr nefnd manna, eðr pó
leitað álits belztu manna áðr en ráð-
izt er í að semja ný landbúnaðar-
lög. Ennfremr parf að endrbæta lögin
um skatt á ábúð og lausafé, með pví
að pau lög purí'a engu síðr gagngerðra
umbóta við. Allir peir er vilja landi
sínu vel, verða að hafa pað bugfast,
að manndygðir og mannkostir verða að
búa í brjóstum landsmanna, og rétt-
læti og sanngirni í lögum og stjórn
pegnfélagsins, ef pjóðin á að geta
náð fulluiu prifum, framför og blessnn.
J>etta er alsherjarlögmál skaparans, or
engiun fær að ósekju brotið, engu síðr
fyrir sðra menn en sjálfan sig.
V. Nú kann eg pér, góði vin, mín-
ar beztu pakkir fyrir fræðslu pá er
eg fengið hefi af samtalinu við pig.
Og svo mikið ve^ð eg að segja, að eg
væri nú pegar algerlega horfinn frá
stórabankanum, ef eitt stæði eigi enn
sem fastr ónota-kökkr fyrir brjóstinu
á mér; en pað er hið mikla álit, sem
nefndin í efri deild alpíngis í fyrra
hafði á stórabankanum. J>að blýtr
pó að vera sannarlegt mannval f efri
deild. J>ar sitja æðstu embættismenn
landsins, sjálfsagt hinir mestu gáfumenn
og hinir paullærðustu, og pessir menn
hai'a borið stórabankanua svolátandi
vitnisburð: „Oss dylst eigi að banki
með pví fyrirkomulagi í öllum aðal-
atriðum, sem frumvarpið gerir ráð
fyrir og með pví fjármagni, sem hon-
um er ætlað að starfa með, mundi
verða mjög æskilegr fyrir land vori“
• • . og enn fleira í sömu áttina.
B. J>að er engin furða pótt slíkt
vottorð leggist púngt fyrir brjóstið á
pér, góði kunníngi,; en pó vonast eg
tií að pér muni létta talsvert ef >ú
lest gaumgæfilega orð pau, er par fara
rétt á eftir. J>au eru pessi: „Vér
berum að sjálfsögðu ekki fult skyn á
pað málefni, sem hér er um að ræða;
pví að til pess útheimtist sérstðk
bagfræðisleg pekkíng, sem vér böfum
engin tök á að afla oss“.
V. Ekki get eg nú eiginlega fundið
pað.
B. J>að er vissulega eingöngu af
pví að pú kryfr eigi orðiu dýpra en
til garnmörsins. Eg skal nú segja pér
hvernig pau sé að skilja. Nefndin
hikar eigi við að játa að bún beri „ekki
fult skyn“ á málefnið, og ersújátníng
allrar virðíngar verð. Sierkari játning
mátti hún eigi gefa, nema hún hefði
pá óðara sagt við sjálfa sig. „Stiltu
pig, gæðíngr!“ „stop, gæzka!“ J>að vildi
nefndin fyrir engan mun, kaus pví að
præða pann hinn sama gullna meðal-
veg sem karlinn, er sagði: „Stórlátr
i befi eg aldrei verið, en lítillæti hæfir
: mðr ekki“. Kom nefndinni og pegar
j Pað pjóðráð í bug að fara og leita
\ uppi einbverja fræðibók, er hið „fulla
skyníl fyndist í. En, hvaða bók? J>að
| var prautin pýngri, pví „sá á kvölina
sem á vöiina“. Eór nú fyrir nefndinni
likt og sagt er um fjölgyðismenn, að
peir viti’ oft eigi til hvers af guðum
í sínum peir helzt skuli snúa sér „með
í vissustu von um hjálp og aðstoð“. En
• eftir ítrustu ígrundanir, rækilegustu
-! rannsóknir og beppilegustu beilabrot
í komust nefndarmenn niðr á pví, að
’ belzt mundi’ reynandi að leita að
hafa gagn af lántöku er græða á benni;
en með peim mönnum verðuxn vér og * og beygæðum og