Austri - 19.11.1901, Blaðsíða 1

Komaíd S^l^blað á mán. eð.i
42 arkir minnst til nœsta
nýárs\ kostar hér á landt
aðdns 3 kr., erlendis 4 kr.
Ojalddagi 1. jtdi.
Uppuögm tkrxjiog tnmiSun v • ð-
árambt. ógild n«m« kom-
in sá til riUtj. fyrir 1. (Mó-
ber. InnL avgl mtru
lfnan,eða 70 a k*or jitmh
dálks og h&'tfli, dfjram á 1.
síðu.
XI. AE
Seyðlsflrði, 19. nóvemfler 1901.
S3. 42
Biðjið ætíð um
Otto Monsteds
danska s ni j 0r 1 íki,
sem er alveg eins notadrjúgt og flragðgott og smjör.
Verksmiðjan er Mn elzta og stærsta i Danmörku, og kýr til
óefað Mna keztu vörn og odýrnstn í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönntim.
Jæderens Uldvarefabriker
afgreiða fljótar en nokkur önnur verksmiðja, sem vinnur úr ísl. ull. Úr ull,
yfir 2000 pd., sem send var af Sevðisfirði 5. ágúst, voru dúkar afgreiddir frá
verksmiðjunni 12. september og komu híngað 1. oktober. Og úr peirri ull,
sem send var héðan 14. sept., voru afgreiddir dúkar 12. október— róttum 4
vikum síðar -— og komu hingað 24. okt.
Vinnan að öllu leyti i hezta lagi.
Borgnnarskilmálar Mnir hagfeldustn.
Aðalnmkoðsniaðiir
Jón Jónsson,
Múla, Seyðisfirði.
Kommissionsforretnmg>.
Vi tillade os höfligst at bringe til
D’Herrer Kjöhmænds Kundskab, at
vi have etableret os som Kommissions
Agenter for Kæröerne & Island. Vi
have förste Klasses Forbin-
d e 1 s e r saavel her i Landet som paa
Continentet for Salg af Kæröiske og
Islandske Produkter. De Ordres der
maatte blive os betroede, effectueres
til laveste Markedspriser.
Til stabile Kjöbmænd gives en kortere
eller længere Kredit.
Dansk Koi'respondance.
Ærbödisst
Anderson Brothers,
15 Robinson Row
Hull.
Valtýskan,
Inngangur.
Uppruni og aðferð.
Stj órnarskr árm álið
á alþingi í sumar.
—)o(—
Ritstjóri hins nýja blaðs, „Korðnr-
lands“, ber nú mikið lof á Valtýskuna
i 4. tbl. blaðsins, og heimskar að góð-
nm og gömlum „ísnfoldar“- vana oss
aðra, er eigi getum séð þessa miklu
kosti peirrar stjórnarstefnu, er innifelst
i henni. Ber því brýna nauðsyn til
að skoða Valtýskuna frá rótum nú á
undan pingkosningunum, svo að með-
haldsmöunum hennar haldist eigi upii
; að blekkja alþýðu með loftungum sín-
j um um þá stjórnarstefnu, er vér ætl-
j um skaðlegasta frelsi hinnar íslenzkn
þjóðar, og sem hefir verið framfylgt frá
byrjun til enda með peirri aðferð, er
margan mun bæði væma við og blöskra.
Sú almenna athugasemd skal hér
fyrst gjörð, að pað eitt frumvarp getur
réttilega verið kennt við dr. Valtý
i Guðmnndsson, er hann bar upp á al-
þingi 1897. En pær umbætúr á téðu
frv. doktorsins, er heimastjórnarmenn
hafa neytt Valtýinga til að ganga inn
á síðan 1899, geta engan veginn pnkk-
ast dr. Valtý eða hans flokki, heldur
mótstöðu heimastjórnarmanna gegn
frv. hans.
Doktorsins eigið frv. lét yfirráð
þeirra konungkjörnu í efri deild alveg
óáreitt, það tryggði ekki fjárráð þings-
ins, þa.ð rýmkaði eigi nm kosningar-
réttinn til alþingis, það vildi og breyta
61. gr. stjórrarskrárinnar þannig, að eigi
skyldi rjúfa alþingi og kjósa á ný,
nema stjórnin vildi sinna stjórnar-
skrárbreytingum þingsins.
pessir stórvægilegu ókostir á frv.
| dr. Valtýs eru mi burt numdir, og e.r
það bcinlínis að þakka heimastjórnar-
mönnum, einsog þeir líka afstýrðu því,
að 61. gr. stjórnarskrárinnar yrði
breytt.
I>að, sem helzt mætti telja mcð kost-
um við frv. doktorsins, or, að það
heimilar ráðgjafa íslands þingsetu,
vill að hann slrilji og tali íslenzku og
skuli hera ábyrgð á allri stjórnarat-
höfninni. En þetta frv. ónýtir eða
dregur að minnsta kosti mjög úr
þessum kostum með öðrum skaðlegum
ákvörðanum:
Káðgjafinn er eigi s k y 1 d u r að
mæta á alþingi, og gætu forföll hans,
svona langt undan landi, orðið æði
mörg. Og hvað íslenzku- kunnáttu
danskra embættismanna við víkur, þá
hefir þeirri lagaskyldu eigi verið haldið
sérlega strangt fram í praxis, og hætt
við að sú yrði líka reyndin á um ráð-
gjafann, yrði hann danskur, sem vel
gæti orðið. En ábyrgðina á stjórnar-
athöfninni á ráðgjafinn að bera fyrir
aldönskum dómstóli, hæstarétti, sem
eigi hefir verið sérlega fús til að dæma
hina dönsku ráðgjafa, þó þjóðþing
Dana hafi þötzt hafa fullar ástæður
til að kæra þá.
J>á eiga Danir að launa þessum ráð-
gjafa íslands, og eru því hans einu
réttu h ú s b æ n d u r, og hann á að
búa í Kaupmannáhöfn hjá húsbændnm
sínum og aðeins koma hér annaðhvort
ár til alþingis, og gæti því eigi verið
eins kunnugur högum landsins ognauð-
syn er á, og freistast til að draga það
litla vald, er landshöfðingi hefir nú,
undir sitt úrskurðarvald í K.höfn.
En með húsetu ráðgjafans í Höfn, er
farið í þveröfuga átt við þá megin-
stéfnu, er gengið hefir sem rauður
þráður nú í nær hálfa öld í gegn um
stjórnarbaráttu vora, allt frá Újóð-
fundinum og fram til þess, að dr.
Valtýr Ouðmundsson varð til að bera
þetta innlimnnarfrv. hinnar dönsku
apturhaldsstjórnar upp á alþingi 1897.
petta sem hér er talið, er sú eina
réttnefnda Valtýska.
j^ao var þvi sizt ao íuroa sig á því?
að Islendingar yfirleitt ekki vildu
ganga að þannig undirkomnu ginn-
ingartilboði hinnar dönsku apturhalds-
stjörnar, og var það stór furða hvað
margir þingmenn urðu til þess að
mæla þegar eptir alþingi 1897 með
þessa afarkosta frv. skósveins hinnar
dönsku apturiialdsstjörnar.
Uppruni Valtýskunnar.
pegar litið er til hinnar þjöðlegu
framkomu dr. Valtýs Guðmuadssonar
á alþingi 1895 og þessa frv. hans
1897, er fer í þveröfuga átt við alla
stjórnarbaráttu vora fyrr og síðar,
þá er svo eðlilegt að sú sannfæring
hafi almennt myndazt hér á landi,
að þetta skaðræðisfrv. fyrir þjóðrétt-
indi vor hefði ómögidega getað orðið
til í huga nokkurs íslendings, heldur
hafi dr. Valtýr flutt það áalþingísem
sendisveinn hinnar dönsku apturhalds-
stjórnar, sem hann líka átti svo gott
upp að urna, þar sem hún fyrir
skemmstu hafði þá veitt honum það
embætti við Kaupmannahafnarháskóla,
sem þá hafði staðið -óveitt nm nokknrn
tima og var á orði að leggja niður —
og doktorinn leiðst þannig útí að
gjöra apturhaldsstjórninni þennan
greiða í staðinn og flytja þetta óvin-
sæla frv. við fslendinga, meðfram í
þeirri von og vissu, að hann sjálfur
yrði hinn fyrsti ísleDzki ráðgjafi sam-
kvæmt því, einsog Oissur fyrstur jarl
á fslandi. Og hefir þetta almennings-
álit styrkzt við bréf doktorsins til
nokkurra alþingismanna á undan al-
þingi 1897, og hina óbifanlegu vissu
flokksmanna hans um það, að það gæti
ekki komið til nokkurra mála að annar
yrði ráðgjafl ísland* «n doktorinn.
Aðferðm.
þá hljótum vér að fara nokkrum
orðum um aðferð þ>, er hefir verið
höfð til að koma þesssu frv. hinnar
dönsku apturhaldsstj., eða doktors-
ins, að hér á landi, er oss þykir sem
j mörgum öðrum heldur leiðinleg og eigi
] sem hreinlegust.
I D'. Valtýr Ouðmnndsson hyrjaði
\ með því að skrifa flostum alþingis-
| mönnum leynibréf um málið, er
? áttu að tryggja honura fylgi þeirra
| fyrir fram, á bak við kjósendnr lands-
íns. og vovu sumir þeirra íullvissaðir
t um, að landshöfðingi M. St. mundi
i eigi verði fyrsti ráðgjafi landsins, og
i þótti þá mörguin auðráðin gáta,
hverjam sú tigu væri ætluð.
J>á er harðna tók niötstaðan gegn
frv. fór dr. Valtýr, sem 1 uig hægastan
áttiaðganginn að hinum dönsku blöðum,
að rita í þau og svo flokksmenn hans,
og fegra þar málsstað Hafnarstjórnar-
manna, sem var alhægt, þar sá flokkur
hélt í öllu verulegu taum hins dauska
’ apturhaldsflokks, en har sakir á
í heimastjórnarmenn, sem eigi þótti
j sagan sögð sem réttast af málinu og
t málstaður þeirra líit fegraður í þeim
: greinum, enda var þeim miklu örðngra
:i til andsvaranna en doktornum, er hjó
| niðri í Kaupmannahöfn og var þar
f kunnugur mörgum ritstjórunnm. er
S hann gat líka túlkað málið fvrír
! munnlega, upp á sína vísn, en heima-
\ stjórnarmenn hér allir húsettir heima
og engum blaðamönnum kunnugir í
Höfn.
J f>essar ritsmíðar Hafnarstjórnar-
í manna enduðu svo að sögn í haust á
Irógburðargrein, er send var niður með>
póstgufuskipinu „Ceres“, um heima-
stjórnarmannaflokkinn og sendimanm
í hans, bæjarfógeta Hannes Hafstein,
| og átti að koma í „P o 1 i t i k e n“ um
| leið og Hafstein til Hafnar, en var
* þar neitað um upptöku? Var þá farið
með greinina til „D a n n e b r o g“,
blaðs ráðgjafa íslands, en það fór
þar á hina sömu sorglegu leið, að
blaðið neitaði greininni um upptöku;
og hefir þá líklega eitthvað krumfengið
verið í greininni. Og eru þetta tölu-
verðar líkur fyrir því, auk margs
annars, er áður hefir verið hér til-
fært í Austra, að hinu núverandi
frjálslynda ráðaneyti gefist lítt að
Hafnarstjórnarstefnunni, er hin frjáls-
lyndu blöð Dana álíta að ganga í
apturhaldsáttina og miði tii
»4 ÚMlinut í*land meira inn f