Austri - 14.02.1903, Blaðsíða 1

Xemnrúi 3ljttiLa6 ámanuði
42 arkir minnst til nœsta
nýárs,kostar Jiér á landi
aðfins 3 Jcrerlcndis 4 ír.
Jialddagi 1. júlí.
XHI. Ar.
SeyðiBflrði 14. fehrúar 1908.
AMTBÓKASAFNIÐ á Seyðisfirði
er opið á laugardögum kl. 2—3
e. m.
oococco*
f
Avarp
kjósenda i
til
lí or ðnr-Múlasýsln,
frá
Jóni Jónssyni
frá Sleðbrjót.
-:x:-
Heiðruðu Jcjósendnrl
^að líðar nú óðum að Jeim tíma,
og hann ætti pegar að vera byrjaður,
að kjósendur fari alvarlega að gjöra
^angskör að því að búa sig undir
kosningarnar nsestu. Eg vil pví ekki
draga pað lengur að iýsa yfir pvi, að
eg býð mig fram til pÍDgmennsku
fyrir Norður-Múlasýslu við kosningar
pær, er fram eiga að fara 2. til 6.
júní næstkomandi.
Um leið og eg lýsi yfir pessu, ætla
eg »aeð nokkrum orðum að iáta í ljós
hverri aðal-stefnu eg muni fylgja í
pölitík, og hvernig eg lít á málefnin
nú, í sambandi við stefnu pá, er fylgt
hefir verið, og í sambandi við fram-
tíðarhorfur vorar og framtíðarvoair
pær, er vér höfum um viðreisn lands
og pjóðar.
Eg lít svo á, að hver hugsandi
kjósandi hafi pá kröfu til pingmanna-
efna, að peir láti uppi skoðun sína í
tíma, svo kjósendur geti sameinað sig
um að fylgja að kosningu peim, er peir
hera traust til, og sem fylgíx- peirri
stefnu, er puim geðjast að, og geti
líka haft tíma til að vera sér i útveg-
um um annað pingraa.nnsefni, ef peim
geðjast eigi að peim, sem völ er á.
Mér dylst pað alls ekki, að sú
skoðun er rétt, sem svo viða hefir
komsð fram, að kosningar til pess
kjörtímabils, sem nú fer í hönd, eru
vandameiri og pýðingarmeiri en nokkru
sinm áður, pvi nú fyrst byrjar sam-
vinna pings og stjórnar í löggjafar-
starfinu, og nú fyrst verður ráðgjafinn
skyldur til að svara til allra sinna
stjórnarathafna á pinginu. f<að ríður
pvi meira á en nokkru sinni áður, að
pingmenn sýni kjark og einbeittni,
samfara samvinnupýðleik, pegar peir
eiga að fara að vinna saman við ráð-
gjafann, pvf £ pessu kjörtímabili
myndast sú stjórnarstefna, sem ekki
verður í fljótu bragði á bak brotin, og
sk’.ftir pví miklu í hverja átt stefnt
er og hvernig stefnunni er haldið.
Eg fylgdi á síðasta pingi peim flokki,
er nefndi sig „heiniastjórnarflokk;‘.
Aðalatriðin í stefnu pess flokks
voru eptir mínum skilrdngi pau: Eyrst
að samprkl-j 1 trumvarp stjórnarinnar
um hieytmg á s'jórnar'skránni, og
annað pað, yð búa sem bezt uin að
hægt væri, pegar stjórnarbreytingin
kæmiit á, að stjórnarvaldið færðist í
hendur pings og pjóðar, og priðja, að
styðja a.ð pví að Iand3bankinn héldi
rétti peim, er honum var eptirskilinn,
pegar hlutafélagsbaakanum var veittur
seðlaútgáfurétturinn, og að pingið
styddi landsbankann innan peirra tak-
marka sem houum eru sett, eptir pví
seru viðskiptapörfin krefði. J>essari
stefnu heimastjórnarfiokksins mun e g
hiklaust fylgja fram ef eg
keaiat á ping. Og eg vænti pess
fastlega, að á mæsta pingi muni meiii
J hluti pingsins geta sameinað sig um
pessi áhugamál. Um stjórnarskrárfrv.
er nú pegar orðið samkomulag, og eg
hefi fulla ástasðu til að ætla, að hinir
gömlu flokkar verði ekki andvfgir hver
öðrum, pegar um er að ræða að draga
stjórnarvaldið i hendur pings og pjóðar.
Óg pegar nú hlutafélagshankinu er
kominn á stofn, býst eg við að allir
verði sammála 1 pví, að sýná honum
enga meinbægni, pví hafi pað verið
skammsýni — sem reynslan ein sker
nú úr hér eptir — að selja af hendi
seðlaútgáfuréttinn, pá væri pað heimska
á heimsku ofan að vera fjandsamlegur
peirri stofnun, som moirihluti pings
hetir trúað fyrir seðlaútgkfuréttinum.
Héðan af er pað mest. áxíðandi fyrir
pjóðina, að reyaa að nota sem bezt
báða bankana, til að glæða hið út-
kulnaða og öhappasæla vérzlunar- og
viðskiptalíf, sem tjóðin a nu við að
búa. þingið og pjóðin parf að hlynna
sem bezt að öllum sínum peningvu
stofnunum, ekki sízt með pví að hlynna
að öllu pví, sem aukið getur starfsvið
peirra. Og sérstáKlega parf pjóðin
að gæta landsbankans, sem er eign
pjóðféiagsins. Eigi pjóðlífvort
nokkurn verulegan proska í vændum,
pá mun starfsfé heggja bankanna hafa
nóg rúm bjá pjóðinni til að ávaxtast,
pessum stofrxunum og landinu til hags-
muna, áu pess bankarnir reki sig
skaðsamlega hver á annan. Eg veit
að pessi skoðun mín lætur illa í eyr-
um sumra kjósenda, en pað letur mig
alls ekki að lýs* henni yfir, pví peirri
skoðun mun eg halda fram ef eg kemst
á ping, með pví fulla trausti, að bank-
arnir geti orðið blessun í pjóðbúi voru,
ef gæfan er með, og goldið er varbuga
við að láta útlent auðmagn hafa áhrif
á stjórnarfar vort, gegn um hluta-
félagsbankann. En pað tel eg sjálf-
skaparvíti, ef svo yrði.
Um leið og sfjórnarskrárbreytingin
kemst á, verður pað fyrst.a verk pings-
ins að sampykkja pau lög, er nauðsrn
pykir á til að tryggjá rétt ping-ins
gagnvart sfjórninni t. d. log um ábyrgð
rúðgjafa, og ef pingið sér pað fært,
lög um stofnun inulend* dómstóls í
pólitiákum málum. Auk pess patf
pingið að ákveða. um fyrirkomulag
hinnar nýju landsstjórnar, um laun
hennar og um niðarlagning ýrosra em-
bætta. Eg roun í peira málum fylgja
peirri stefnu, að pingið gangi s v 0
langtsempaðsérfært í pví
að tryggja rétt pjóðarinnar og pings-
íns gagnvart stjórninni.
Eg vil fylg,ja pví, að embættum verði
fækkað svo sem hægt er. Embætti*-
mönntim ætluð sóraasamleg laun, en
nóg að starfa. Sérstaklega vil eg
fylgja pví, að aðskilið verði dómsvald
og umbóðsvald sera fyrst, pví sú til-
hógun, að hafa petta tvennt sameinað^
hefir að minni hyggju haft siðspillandi
áhrif á dómarastéttina og landsstjórn-
ina yfir höfuð (sbr. Eensmarksmálið 0.
fl.) Gjafsóknarréttnr emhættismanna
vil e g ’að verði afnuminn. Mín skoðun
ér sú, að sá réttur ali upp málapras
f embættismönnum, opt að öpörfu. Eg
vil að embættismaðuriun só skyldur á
eigin kostnað að verja mannorð sitt
svo hann geti háldið fullri virðiog’
einsog hver annar boigari pjóðfélagsins,
Gjuísóknirnar eru menjar einveidis-
tímanna, pegar embættismennirnir
skoðuðu sig merri pví einsog aðrar
æðri verur en alpýðuna. Sá hugsun-
arháttur embættismanna er nú að
hverfa, og gjafsóknarrétturinn á að
f'ara söröu leiðina. J>að mundi auka
virðing embættisraanna, pví pó margir
peirra hafi gerigið sigrx hrósandi út úr
gjafsóknarmálunx sínum, hafa p?ir við
pað opt tapað af virðing sinni í augum
almennings,
Sú skoðun hefir opt komið fram,
og henni er eg fvllilega sanidóma, að
eitt hið fyrsta sem pingið purfi að snú-
ast að, sé gagngjörð brejting á al-
pýðufræðslunni og menntnn pjóðar-
innar yfir höfuð. Jess hefir verið
pörf, og pess verður með hverju árj
meiri og meiri pörf, eptir pví sem pjóð-
ar starfið verður margbreyttara að
pjóðmenntunin breytist pansig, að hún
gjori hina yngri kynslóð hæfari til
að standast í lífsb.iráttunni, sem fyrir
flestum er ærið hörð hér á landi.
J>að er varla hægt að segja annað
en alpýðunxenntunartilraunir vorar
hingað til hafi verið eiris og blmdra
manna falm. Fyrir allflestum ung-
lingum er ixxenntunin ekkert annað en
undirhúningur undir ferminguna, og
bókin er lögð á hylluna pegar pví
marki er náð, pví pessi menntun, sem
unglingarnir fá, heflr aldrei orðið eig-
iuleg eign peirra, enga hugsjón vakið
hjá peim, enga löngun til ireiri fræðslu.
Ejárveitingarvaldið hefir alltaf verið
að smáauka fé pað er lagt heflr verið
til alpýðufræðslu, en sanxt hefir að
kalla niá engu verið varið til að
menrita kennarana, búa pá undir stöðu
sína. Enda. Færeyingar eru par á
undan okkur, peir hafa komið sér
upp kennaraskóla, hvað pá aðrar stærri
pióðir, seni álíta pað aðal undirstöðu
hollrar pjöðmenntunar, að kennararnir
(jppsog'i sJcrifleg bundin vtð
áramót. O'/ild n ma Jcomm
sé til ritstj. fymr 1. oJdó -
ler. lnnl. augl. 10 áura
línan,eða 70 a Jiver þnml.
dálJcs ou hálfu dýrara á 1
síðu.
NR. 6
nái sem mestri og pjóðlegnstri mennt.
un, til undirhiinings nndir starfa sinn.
En vér ístendingar álitum pað ekki
meira vandaverk að kenna unglingum
en pað, að til pess er tekinn næiri
að segja hver maður sem vili taka
pað starf að sér. Og pó eru pað
péssir menn, sem eiga að skapa lífs-
stefnu hinnar uppreimandi kvnslöðar,
og opna augu hennar fyii- öllu góðu
og fögru, og vekja hana til dáðar og
drengskapar. |>eir eiga auk pess að
veita tilsögn i almennri menntun, að
vekja pjóðernistilfinninguna hjá ung-
pngunum, vekja athygli peirra á gæð-
um peino, er föðurlandið hefir að
geyma, ef ekki vantaði dug og dáð til
að framleiða pau. Starf kennaranna
er pví bæði veglegt og vandamikið, og
peir sem hafa fórnað lífi sínu og
kröptum til að ryðja braut hollri
alpýðufræðslu, peir <-ru nú viður-
kenndir með raestu veUjerðamönnum
mannkynsins, og mest 1 fröinU'Mr allra
pjóðprifa hja sinni eigin pjóð. þeir
sem takaxt pa? starf a hendur eiga
pví kröfu til að pjóðfélagið sjái um
að peir geti fengið sem hollasta og
bezta menntun til undirb inings undir
start'a sinn.
Af pessu sem hér er sagt, geta
kjósendur séð, að ég mun af alhug
fylgja pví að eitt fyrs ta framfaraspor
sem stígið verður, verði pað, að kosta
m i k 1 u m e i r a fé til en áður að
efla og bæta alpýðumenntun voxa.
En svo aðeins álít eg leggiandi miklu
meira fé til pess, að framkvæmd al-
pýðufræðslunnar verði falin mönnum,
sem hafi átt kost á að afla sér pjóð-
legrar menntunar, til undírbúnings
við pað starf. — Almenn merintun,
göfug lífsstefna, pjóðernistilfinning,
pexking á kostum og högum lands og
pjóðar, og öllu félagslífi, pað er sú
undirstaða sem pjóðfræðsla verður að
byggjast á, pví af pvi sprettur sú
pekking, sem skapar sannnieDiitaða
pjóð, sem skilur hlutverk sitt og lærir
að ryðja sina braut.
Að sjálfsögðu vil eg fylgja pví að
pingið styðji alla atvinnuvegi lands-
ins, landbúnað, sjávarútveg og iðnað,
hæði með hagkvæmri og uppörfandi
löggjöf, og ríflegum fjárframlögum. Eg
get ekki fallizt á pá skoðun, að pað
eigi að'hefja einn atvmnuvegian á ann*
ars kostnað; t. d. að hliðra sér hjá
að styrkja sjávarútveg og iðnað, af
pví pað dragi Irá landbúnaðinum. Hug-
sjón pings og pjóðar virðist mér eiga
að veva sú að nota sem bezt öll pau
gæði sem ísland á tillands og sjávar,
knýja fram alla pá hæfileika sem
pjóðin á til.
Samgöngubætur allar vil eg styðja
af fremsta megni. Góðar og hag-
íelldar; samgöngur er lífæð verzlun-
ar og atvinnulifs pjóðarinnar, og frjálst
▼erzlunar og viðskiptaHf eykur dáð og