Austri - 14.02.1903, Blaðsíða 2

NR. 6
A U S T E t
20
dug landsbúa, og parafleiðandi auð-
raagn þjóðarinnar. Gæti verzlunar
og viðskiptalífið tekið gagngjörðum um-
bótum, samgöugur aukizt á sjó og
iandi,og ef vér sv fengjum frétta-
fleygi frá útlpndum, sem með tímanum
kvíslaðist um land allt, pá mundi pað
verða sú lyptistöng, sem satnfara
aukinni peningaveltu, gæti hafið land-
búnað og sjávarútveg langt upp úr
pví sem nú. |>að væri sá bezti styrk-
ur sem landbúnaður og sjáva rútvegur
gæti orðið aðnjótandi, ef afurðir peirra
gætu sem liðugast orðið að peningum,
jafnótt og pær verða t il.
Af pessari skoðun minni geta kjós-
endur séð að eg muni fylgja pví fram
að miklu meira fé, en verið hefir
verði hér eptir lagt til samgöngnbóta^
par með talin ritsími um iandið.
Læknamál laudsins vil eg stjðj&(
ekki að svo stöddu á pann hátt, að
fjölgað verði mikið læknum* haldnr
með pví, að eild verði sem bezt lækna-
kennslan, og lagt fram fé til pess að
læknar hafi beiri tök á að lækna t. d
að komið verði upp sjúkraskýlum í
sambandi við læknissetrin. Yið spör-
um 1 pessu eím eyrinn. til pess að
tapa krónunni, leggjum ærið fé fnm
til að launa mörgum læknum, en sjáum
ekki eins vel fyrir pví að pað fé verði
að notum. — Yið höfum látið út-
iendinga byggja spítrla í höfuðstað
laudsins, og fjárveitingarvaldið 1901
biygðaðist sín ekki fyrir, pegar pað
l'elldí spítalamálið, að sýna að pað
hefði parfalingsins lága hugsunarhátt.
Mér er háltsárt um að segja petta(
pví pann flokk fylltu ýmsir peir menn
sem mér er h!ýjast„tiL fyrir framkomu
peirra í almennum málum, menn, sem
vilja bera pjóðeraismerki vort sem
bezt, en sem gættu pess ekki pá, að
til pess að vera viðurkennt sjáifstætt
pjóðfélag, parf að sýna pjóðræknina
í verkinu, og pir.g og stjórn parf að
kosta kapps uin að uppfylla pær kröf.
ur sem hver einstaklingur hefir til
pjóðfélagsinv; og ein fyrsta krafan er
pað, að iífi og heiísu sé borgið eptir
megni.
í kirjumálura hef eg svo opt áður
lýst yfir pví, að eg fylgi pví eindregið
að ríki og kivkja verði sem alira fyrst
skiiin að, og eg vil að öll afskiptj
pirgs og pjóðar af peim málum stefni
í pá áttina, parafleiðandi er eg pvert á
móti pví að launa prestum úr lands-
sjóði,pví pað erað mínu áliti að bæta
einum hlekk í pá keðju, sem fjötrar
saman riki og kirkju. Mín skoðun
er sú, að af pví sambandi leiði ógagn
eitt, bæði fyrir ríkið og ekki síður
fyrir kirkjuna. Eg vil að ríki og
kirkja vinni hvort fynr sig, sera sjálf-
stæð félög, að siðmenning pjóðarinnar
og taki höndum saman par sem pess
parf með, t. d. að vinna að menntuu
alpýðu, og styðji hvort annað sem
sjálfstæð félög. Eg vantreysti pjóð-
kirkjufyrirkomulaginu og pllum anda
*) Eg vil samt í þessú sambanrli geta
þess, að #g álít þjóðarsk0mm, ef það dregst
nú lengur að veit.a Guðm. lækni Hannessynj
á Akureyri sérstök laun se m spítalalækn..
og losa hann við héraðalæknisembættið1
Við cigum svo fáa hans lika, að það værj
sorglegt. ef hann þyrfti að falla fyrir örlög
fram vegna ofþreytu. -- pað dugir litið
þó við setjum gylltan kross á leiðið hana’
þegar nápínuskápur apturhaldsins væri orð-
inn honum að aldurtila.
Höf-
p.jóðkirkjunnar, til að glæða hið hálf-
kulnaða trúarlíf vort. Og eg skal
prestnnum til huggunar lýsa yfir pví
að eg segi petta sem trúmaðnr, en
ekki sem trúleysinai.
Eg vil að ending iýsa yfir pví, að
eg vil fylia þánn flokk af alefli, sem
styðnr að pví að siálfstjórn sú sem
pjóðinni hlotnast. dragist sem bezt út
um landið, að landsfiórðungar, jýslur
og sveitir hafi sem mest með höndum
stjórn sinna eigin mála, pað vekur
sjálfstæðis og ábyrgðartilfinning ein-
staklinganna og héraðsstjórmmna, og
á pvi eru byggðar allar framlíðarvonir
vorar um pjóðarproska, að sú tilfinir
ing vakni og pró st.
Eg nef alltaf áfitið að sú skuðun
ætti að ríkja hjá fjárveitingarvaldinu
að styrkja, sem ríflegast að iöng eru
til, öll framíarafús sveitarfélög og
sýslufélög, pví pað er hagur allrar
pjóðarinnar ef einhver hluti hennar
getur hafið sig upp til elhalegs sjálf-
stæðis og framfara. Og eg tel heppi-
legt að héraðsstjórnir hefðu gjalda-
álögurett til að safna fé til slíkra
fyrirtækja (sbr. lög um serstakt gjald
til brúargjörða) pví pá kæmi pað í
ljós hvort fjárbænir úr héruðunum
væru sprottnar af einlægri framfara-
prá, sem eitthvað vildi í splurnar leggja
af eigin efnum, eða aðeins af löngun
til að knýja eitthvað út úr lands-
sjóðnum.
f»að eru a.uðvitað mörg máh
sem ástæða væri til að gjöra nákvæm.
ar grein fyrir skoðun simi á. En
pað yrði alltof langt mál. Eg vona
aí pessu sé ljóst hver aðal-stefaa mín
er. Aðeins vil eg minnast á eitt mál
sem er sérstaklega kappsmál um hér
norðan og austanlands einkum. J*að
er hvalaveiðamálið. Eg mun eindreg-
ið fylg.ja pví, að hvalurinn só algjór-
iega friðaður næstu 10—2s0 ár. — Eg
er ekki fiskifræðingur, og deili ekki
um hver áhrif hvalnrinn hefir á fiski-
göngur. En mér virðist eptir pví
sem fram er komið, að pað mál sé
ekki til fnllnustu rannsakað, ekki að-
eins hér á landi heldur einaig í Nor-
vegi, par sem talsvert hefir pó verið
gjört að peim rannsóknum, svo hvor>
ugur málspartur geti fært nein
óyggiandi rök fyrir sínu máli. Mór
sýnist pví ef hvalurinn er friðaður,
um tíma, að pað lgálpaði til að leiða
i ljós hvort hann hafi áhrif á síldar og
fiskigöngur. Og pegar pað má kalla
fullsannað að hvaluriun sé að ganga
til purrðar hér við land, og yrði pví
að líkindum alveg upprættur eptir
nokkra tugi ára, pá finnst mér pví
sterkari hvöt tii að friða hann, pvi
enginn mun pora að neita pví, að
hvalrekar hafa verið stór hagur fvrir
ýms héruð á landinu, sem yrðu fyrir
miklum bjargræðishneúki ef hvalurinn
yrði upprættur.
Eg býst nú við að ýmsir kjósendur
segi: „þu villt til alls leggja fé. j
0ilum kostnaði demba a landssjóðinh. !
J>ú ert einn af pessum fjárglæfra- ;
mönnum." En kjósendur góðir, sern
svona hugsið. Eg svara ykkur pví:
Pyrst, að eg ætlast ekki til að á öllu i
pessu sé byrjað i fyllsta mæli á næsta j
pinginu, heldur er petta stefnan sem j
eg ætla að rétt sé að ráðandi verði á j
næsta kjortímabili og sem ætti að j
koma fram í verkinu svo fljótt sem )
hægt er, án pess að reisa sér hurðar.
ás ura öxi. Og eg álít pjóðarhag vorum
panuig komið, að ef nú er ekki hafizt
handa til að rétta hann við af alvöru,
pí er öll vor pjóðartilvera á hang’.ndi
liári. það-.getur engum dulizt, sera
nokkuð i.ugsar, að ástandið í landinu,
hvort sem iitið er á pað efnalega eða
st.jórnlpga, er að skapa sívaxandi trú-
leysi á framtið lands og pjóðar og
petta trúieysi reknr menn hrönnum
saman úr landi, petta vonleysi um
framtíð sina og niðja sinna, og við
getura ekki neitað pví að pað er ekki
að ástæðulausu. p»að er svo undur
lítið gjört til nð iaða meDn að landinu,
svo lítíð ejört til að gjöra landið að-
laðacdi. Éjöldi marma flýr landið sár-
nauðugur, atvinnugreiuarnar eru hér
svo fáar, að sá sem ekki er lagaður
til að vera bóndi, eða. reka s.jávaröt-
veg fvrir eipiu reikning, cg sera ekki
getur orðið embættismaður eða vorzl-
unarstjóri. eða annað sern veitir viss
*aun, — hann k nærri að segja einfids
úrkosta nema vera vinnumaö'ur, fyrir
100—200 kr. á ári, og eigi hann
fjölskyldu, hrekkur pað skammt henni
til framfærslu, í pví viðskiptalífl sem
mestur biuti pjóðarinnar á við að
búa. .— Nei, pað dugar ekki gorgeir
við vesturfara, ærumeiðingar um ag-snta
til pess að laða menn' að landinu, pað
parf að bæta pjóðmenntunina, auka
og efla atvinmivegina, svo að sem
flestir góðir hæíileikar geti glæðzt hjá
pjóðinni, og notið sin, pjóðinni og
einstaklingnum til gagns. Þjóðfélagið
verður að sýna pjóðrækni við einstak
linginn, Yið pað vaknar pjóðræknin,
og tryggðin til landsins hjá einstak-
linsmum.
Yér raegum búsat við að leggja á
okkur talsverð gjöld í fyrstu til að
koma pjóðmenning vorri í betra horf.
En við verðurn að treysta pví, að iénu
verðí varið pannig, að pað beri pann
ávöxt að afurðir landsins ankist og
gjaldpolið vaxi. Yið verðum að vinna
að hverju fyrirtœki með fullri trú á
pað, og áhrif pess á framför lands
og pjóð&r. Trúleysið á landi og pjóð,
hálfvelgjan, nöldrið og alvöruleysið er
að verða að hanvænu pjóðarmeini,
sem parf sem fyrst að reyna að upp-
ræta. Margt af pví gamla er að falla
og pað parf eítthvað nýtt að koma i
staðinn, ef ekki eiga að verða tóma.r
auðnir i pjóðlífi voru. „Með nýrri
breyting á stjórnaríarinu verðum við
að rísa upp með nýjum kröptum, við
verðum að d u g a eða drep ast“
skrifaði merkur maður mér nýiega, og
eg skrifa af alhug undir pað með
honum.
Mín politiska steína verður pví í
stuttu máli pessi:
Eg vil að stjórnarskrárfrv. síðasta
píngs verði sampykkt öbreytt á pinginu
í sumar, og reynt verði að tryggja
sem hezt rétt pings og pjóðar gagn-
vart stjórnittni, og að landsstjórninni
verði ekki látið haldast uppi að sýna
aðgjörðarleysi og kæruleysi í stjóm-
arfarinu-
Eg vil að hlynnt sé að landsbank-
anum sem eign pjóðfélagsÍDs, án pess
að sýna hlutafólagsbankanum nokkra
meinbægni eða mótþróa, og þingið
gjöri alit sem í pess valdi stendur til
pess að þjóðinni verði peningaveltan
að sem beztum notum, og greiði sem
mest fyrir pvf að verzlun og viðskipti
verði sem hagkvæmust.
Eg vil að öll atvinnumál (i&ndbúni
aður, sjávarútvegur og iðnaður), verði
sem fyrst tekin til alvarlegrar íhug-
unar, og fiamför peirra studd með
miklu riflegri fjárframlögum ur lands-
sjóði, en verið hefir.
Og fyrst og frerast vfi eg að mennta-
mái pjóðarinnar verði tekin til aivar-
legrar íhugunar og veiít miklu meira
fé til alþýðufræðslu, en áður, með
þeim skilyrðum, sem eg hefi getið hér
að framan.
pessa stefnu. sem eg hefi hér lýst,
vil eg styðja af fremsta megdK, og
pann flokk sem tekur hana að sér og
sem reynir að iaða að sér sem flesta
pingmenn, án nokkars tillits til pess
í hvaða flokki peir hafi yerið áður.
„Látum deilurnar og flokkshatrið
vera gleymt, og standa sem sögulegt
miunismerki oss til viðvörunar í
framtiðinni-1 sagði einn merkasti mað-
ur Dana í fýrra þegar Danir fengu pá
stjórn sem var sammáia meiri hluta
pjóðarinnar. fessari reglu ættum vér
að fylgja í framtíðinni, og hafa um
leið vakandi auga á pví, að gæta rétt-
ar vors.
jþarna hafið pið mína póiítísku trú-
arjátuingu, kjósendur góðir. Nái ekki
pessi stefna fylgi ykkar, fvlei meiri
hiuta pings, pá er mér ósárt að falla
fyrir atkvæðam ykkar á Fossvöllum
í vor. pví þá feliur trú mín á framtíð
íslauds, ef pessi stefna nær ei fram
að ganga; og eg lrefi þá ekkert erindi
á ping, et’ eg get ei stutt pá stefnu
sem eg trúi á.
Eg hefi sagt ykkur pessa skoðun
mína svo snemma, að pið hafið nægan
tima til að snúa ykkur að öðrum, ef
ykkur líkar ekki mín stefna, eða
treystið mér eigi til að vinna neitt að
framgangi hennar. Og pá pykist eg
hafa gjört hreint fyrir mínum dyrum.
Yopnafirði 27. janúar 1903:
í Trúlofuð
* eru: fröken Sigríður Arnljóts-
{ d ó t t i r að Sauðanesi og héraðslæknir
l JónJónsson á Yopnafirði.
Á kyndilmessu 1903 voru nokkrir af
kjósendnm til alpingis samankomnir
í fundarhúsi Lireppsins á Vopnafirði
og kom þeim pá ásátt að skjóta á
fuadi til að ræða uiú pingkosningar á
komandi vori.
Alþingismaður Jón Jónsson
lýsti píí jfir að hann ætlaði að bjóða
sig fram við kosningarnar, og skýrði
frá skoðunum sínum á kinum heiztu
landsmálum, að gefnu tilefni tók hann
pað sérstaklega fram, hvað bindindis-
málið snerti væri hann. fylgjandi vín-
sölubanni, en vildi jafaframt veita
héroðum sampykktavald um aðflutn-
ingsbann, og pá fyrst setja lög um
aðflutningsbann fyrir allt laud, er
mikill hluti laudsins hefði aðhyllzt
það.
Auk hans töluðu: alpiugismaður 01.
Davíðsson, síra Sig. P. Sivertsen,
verzlunarstjóri Orímur Laxdal, Jón
læknir Jónsson og Jón Jónsson í
Múla.
|>að upplýstist á fundinum, að tvö
önuur pingmanuset'ni yrðu i kjöri:
Einar próf. Jónsson á Kirkjubæ og
Jóh. sýslumaður Jóhannessoa.
Umræður stóðu yíir á 4, tíma, en að
peim afloknum kom alpm. Ól. Davíðs-
son með pá tillögu, að slrora á ping-
mannaefnin að koma hingað og halda
fund með kjósendum hér í lireppi og
skýra peim skoðanir sínar á landsmái-
um, svo kjósendurnir purii ekki að
fara eptir annara sögusögn í pví efni.
þessa tillögu studdi síra Sig. P.
Sivertsen og var hún pvínæst borin
undir atkvæði og sampykkt í einu hljóði.
Jón Jónssou,
fundarskrifari.