Austri - 25.02.1903, Blaðsíða 1

Kemnrút 3Llibiad ámanuöi
i2 arkir minnst til næsta
nýárs,kostar hér á landi
aðeins 3 kr., erlcndis 4 lr.
Jialddagi 1. júlí.
XJH Ar.jl
Seyðisflrði 25. februar 1903.
AMTBÓKASAFNIÐ á Seyðisfirði
er opið á laugardögum kl. 2—3
e. m.
oxoxo)
Enn ,í ríkisráðinn6.
Eftir
sira Arnljót Ólafsson.
Allir hafa, að pví mér er kunnugt,
bæði í dagblöðunum, bréfum og sam-
ræðum, lýst ánægju sinni yfir úrslitum
stjórnbótarmálsins á síðasta alpingi.
En engin regla er undanskilningarlaus,
og «vo var með ánægju þessa. Áðr
en gengið var af píngi, bófst í Reykja-
vík snörp orrahríð gegn frumvarpí
stjórnarinnar, og litlu síðar kom á
prent ritlíngr eftir Einar málallutn-
ingsmann Benediktsson, er safnar svo
púngum mótbárum gegn frumvarpinu í
pessi tvö orð, „í ríkísráðinu,“ að fyrir
peirra sakir telr hann frumvarpið ait
gjörsamlega óhafandi. Ritlíngr pessi
hefir nú vakið miklu minni eftirtskt
að minni hyggju, en hann á skilið, pvj
sannarlega er ors bráðnauðsynlegt að
vita sem grein-ilegast, áðr en frumvarp-
ið er sampykt til íullnaðar, liver sé
hin sanns. pýðíng pessara orða og hví
og í hverju skyni peim sé skotið ina
í frumvarpið, p. e. í stjórnarskrá vora.
Að vísu erpað eigi «vo púngskilin gáta
hvi stjórnskörúngar vorir í heimastjórn-
arflokknum — en eiginlegra Valtýínga
get eg að engu — vilja seni fæst um
ntlínginn tala, vilja í rauninni stínga
íonum svefnporn sem allra fyrst; pví
petta gjöra peir af pví að peir hafa
áðr beygt allir kné sín fyrir peim
hinum volduga og pjóðkunna Bal;
„ríkisráðsflsygnuni“; en finna nú, að
annaðtveggja verða peir að bíta ílla
á brisið og afneita trú sinni á hinn
liátignaða „ríkisráðsfleyg,“ eðr að verða
af heimastjórn peirri er frumvarpið
býðr oss, en pað vilja peir pó eigi
til allrar hamingju fyrir nokkurn mun-
jafnfvamt eru peir ófáanlegir til
!ið rsnnsaka hvort trú peirra, á „ríkis-
ráðsfieygiun1' Lafi verið og sé enn réttr
átrúnaðr egr ointóm trúarvilla, og
segja pvi um orðin „í rikisráðinu“ sem
Siguiðr konúngr Jórsalafari sagðiforð-
um við annað tækifæri; „Ljótr fótr
ok mikill mjök, en eigi má gaum at
p'í gefa, sæma verðr vit slíkt“. Hvað
sem nú annars segja 11]á ura penila
ritling herra E. B. þá er pað TÍstj a-ð
hann blandað hefir slíkri hálfvelgju
pjóðskörúnga voira beiskan drykk og
kent hofgoðum vorum „að gejfia á
saltinu“.
Mér finst nú alveg ópolandi, ?<ð
landsmenn roírnr hafi hálfa sannfær-
íng í svo áríðánfla efni sem petta er.
Fyrir pvi hefi eg að undanförnu og
enn að nýu gjört mér far um að nt-
huga nákvæmlega röksamdirnar með
og móti „ríkisráðsfleygnum“; en nú
er pað, að kalla má, óumflýanlega
nauðsyalegt, úr pví að orðin „í rikis-
ráðinu* skulu tekin upp i stjórnarskrá
vora. En áðr en eg tek til íbugunar
nmmæli stjórnarinnar og ritlingins um
petta prætnefni, pykir mér vel við
eiga að líta fyrst svo á raálið sem
pað hlýtr að liggja b®rt fyrir
augum hvers pess manns, er kann og
nennir að skoða málefaið, rannsaka,
pað og um pað að hugsa röksamlega.
Hversu sundrleitar sem skoðanir
manna vera kunna á stjórnarmáli
voru, pá hlýtr oss pó að ;<oma saman
um pað tvent:
1. að sami sé konúngr Islendinga
og Dana, og
2. að grundvallarlögin sé lög í Dan-
mörku en stjórnarskráin log á
Islandi.
Af pví nú «ð grvl. eru lög í Dan-
mörku en stjórnarskráin á Island*
leiðir rakleiðis, að allir danskir ríkrs-
pegnar, svo Íslendíngar sem Danir,
svo embættismenn sem emhættislausir,
pðir er heimilisfastir eru 1 Danmörku,
eru undir grvh, en sé peir heimilis-
fastir á íslandi, eru peir undrr stjórn-
arskránni. Meðan pví íslandsráðgjafi
var, er og verðr heimilisfastr í Dan-
mörku nlýtr hann að sjálfsögðn að
eiga sæti í ríkisráðinu, pað er lögföst
embættisvkyldahans.En núsem Islands-
ráðgjafi fer að búa i Reykjavík og
verðr pví heimilisfastr bér á landi, pá
verðr hann undir stjórnarskránni en
eigi grundvl., að pví er sérmálin snert-
ir, og á pví eigi að sjálfsögðu sæti í
ríkisráðinu, pvi pótt hann verði að
bregða sér tvisvar alpíngisárin tif
Hafnar, og ef trl vill oftar milli
pínga, pá verðr eigi sagt að hann sé
öðru visi settr en hverr annarr lang-
ferðamaðr, er á stundarerindi að reka
í Danmörku. En pótt nú svona sé,
og pótt ráðgjafaembætti íslands geti
eigi framar heitið samríkismál, af pví
að laun hans og skrifstofukostnaðr er
greiddr úr landssjóði en eigi úr ríkis-
sjóði (sbr. stoðul. 2. jan. 1871 2. gr.),
pá er oss pó alt petta eigi til fullrar
hlítar. Oss dugar eigi að einblína á
ráðgjaía vorn, vér verðum og á fleira
að líta, vér verðum að opna augun og
sjá, að konúngr vor er undir grundvl.
og að hann er bundinn af ákvæðura
15. og 16. gr, peirra að liafa eitt
ríkisráð samsett af öllum ráðgjöfun-
um og að pnr sé borin upp undir hans
úrskurð öll löggjafarmál og önnur
mikilsverð málefni ríkisins. Oss
tjáir eigi og oss hæfir alls ekki að
vilja neyða koriúng til að brjóta grvl.
og oss mundi eigi koma pað að nokkru
haldi, pótt vér fengim hann til að
undirrita lög vor utan ríkis-
r á ð s, pví að slík undirskrift yrði í
Danmörku taliu ólögmæt, af pví að
hún er ofaní grvl. Meðan pví grvl.
standa óbreytt í pessan grein, stendr
pað og 1 ö g f a s t, að konúngr hlýtr
a ð undirskrifa lögin i ríkisráðinu og
ráðgjafi íslands pví að bera pau par
upp fvrir konúng, svo framarlega sem
haun vill fá peim framgengt.
Nú kynni einbverr af gömlum vana
vilja fara að rausa um gildi grundvl.
hér á landi í sérmálum vorum. En
alt sllkt hjal er eintómr bjánaskapr.
Engum beilvita manni í stjórnmálum
ætti í hug að detta að grundvl. gildi
bér á landi öauglýst við hliðina á
stjórnarskráuni eðr standi bér yfir
henni. |>að ereingöngu af pvj
að grvl. gilda í Danmörku og að hinn
sameiginlegi konúngr vor og Dana er
undir pau gefinn, að allir ráðgjafar
ríkisins verða að ganga á kouúngsfund
í ríkisráðinu til pess að fá málum
sínum framgeDgt. Hór kemr pegar
fram hin „stjórnarfarslega nauðsyn,“
er getr um í ástæðunum fyrir breyt-
íngurfrumvarpinu á stjórnarskránni.
Af hálfu stjórr.arskrár vorrar
höfum vér enga ástæðu fram að færa,
er raskað fái pessari „stjórnarfarslegu
nauðsyn“ á nokkurn hátt, I 2. gr.
stjórn&rskrárinnar stendr svo: „Kon-
úngr hefir hið æðsta vald- yfir öllum
hinum sérstaklegu málefnum Islands
með peim takmörkunum sem settar
eru í stjómarskrá pessarr“. En engin
pau takmörk eru í stjórnarskrá vorri
sett konúugi, er heimili honum né
l«ysi bann undan peirri skyldu *ð
undirskrifa íslenzk löggjafarmál og
önnur mikilvæg málefni í ríkisráði
sínu. Hið æðsta vald konúngs er pví
enn óskert í pessu efni, og pessu æðsta
valdi og pessari „stjórnarfarslegu
nauðsyn“ verðr pví ráðgjafi íslands að
hlrta, með pví og að „íramkvæmdar-
valdið er bjá konúngi“ (1. gr. stjskr.).
p»að ætrí og að vera lögfræðíngum
vorum ljóst, að helztu málefni vor
hafa jafnan verið rædd og í/1 lyktu
leidd „með heztu manna ráði“ eðr í
rikisráðr konúuga vorra, og pað jafn-
vel pegar frá pví er landið gekk undir
Noregskonúng. Magnús kouúngr laga-
hætir getr pess í formálanum að lög-
bók vorrí (Jónsbók), að haun hafi
samansett hana „með Liiina beztu
manna ráði“ og að hann hafi látið
rita hana freystandi á „peirra skyn.
sömustu manna tillögu sem pá voru
hjá oss“, sbr. réttarbót Hákonar kon-
úngs Magnússonar 14. júní 1314. Arið
1319 rituðu alpíngismenn ríkisráðinu í
Noregi bióf* og buðust til að hylla
júngherra Magnús Eiríksson. Kveða
peir svo að orði: „011u váru (e. vitru)
ok virðulegu rík’sráði ok geyms'u-
mönnum í konúngsgarði í Nor«gi senda
*) Bréf þetta er í Lov.f íil. I 32. bl.
nefnt óréttilega- 0nnur endrnýun gamla-
sáttmála. Hinn rétti gamli sáttmáli er
prentaðr í Fornbréfas. I. 620. og 624. bl,
Höf.
Uppscgu ikrideg bnudin t rö
áramót. OuúL n<-m a komiu
sé til ritstj. fyrir 1. októ
l.er. Innl. angl. 10 avra
línan,eða 70 a hver þurrl.
dálks oy hátfu dýrara á 1
síðu.
bændr ok almúgi á Islandi kveðju
Guðs ok sína“ o. s. frv. En hér er
eigi staðr til að rekja raál petta
lengra.
Nú hefi eg lýst hvernig mér finst
að sérhverr athugasamr maðr, sem eigi
er svo ófróðr í stjórnarsögu vorri, að
hann viti eigi að konúngr vor er og
koniingr Dana, og pví eigi síðr bund-
inn við grundvallarlogin en stió>,nar.
skrána, hljóti að líta á hnejxlunar-
orðin: „í ríkisráðinu“. Er pá næst
hendi að virða fyrir sér pýðíng pá?
ev herra E. B. leggr i pessi orð og
við hver rök pýðíng sú hafi að styðj*
ast. þess er a? geta, að œeistari
Eiríkr Magnússon hefir í „Austra“
tekið í sama strenginn sem herra E.
B. En ritstjóri „Austra“ (sjá40. tbli
f. á.) héfir pegar svarað meistaranum
svo laglega, hejrpilega og röksamlega,
að meistaranum mun eigi veita af
3+3 ritgjörðum sínum til að leitast
við að fá linekt ástæðum ritstjórans.
Eg beini pví orðum mínum eiugöngu
að ritlíngi hr. E. B.
Meginfullyrðíng ritlíngsins, er höf-
undrinn dregr öll ósköpin útaf, er
pessi: „E r u m v a r p i ð (til sljórn-
skrárbreytíngarinnar) lögfestirsér-
málin undir ful'naðarúr-
s k u r ð aldanskrar'stjórnar.
stofnunar (ríkisráðsins).
Um petta getr enginn eír verið“.
Hpfundrinn rökstyðr nú eigi pessa
fullyrðíng sína. Hún stendr pví sem
annað rokhnupl (petitio principii)
eðr nróðrlauss besefi. Eir hví ætli
hofundrinn rökstyði hana eigi? Vér
Titum nú að hr. E. B. er skaparfuni
föður síns að allri stjórnmálastefnu
hans, og pykir honum pvi líklega eigi
ómaksins vert að reyca að sanna
pessa erfðakenníng, er fengið hefir
sinn dauðadóm hjá ráðgjafa vorum.
Vér vitum og allir að hr. E. B. er
„gáfumaðr og skáld“; en hann er og
miklu meira en pað í stjórnarmálum.
Hann er háskýafari, upjrheimsbúi
(TransceDdentalist), er svífr hátt yfir
skynjarheimi* (Sanseverden) og yfir
öllum staðreyndum vorandheims. Hug-
heimr sjálfs hans er lionum alt, en
hlutheimr er enginn til hjá honum í
stjórnmálum. En pó verðr hoDum,
sem annars erslikum mönnum alltitt. að
unasér tlla r' pessum galtóma umheimi
sínum og fyllir hann pví nreð glap-
sjómim (hallucinationes)** úr sinuni
háfleyga liuga. Ríkisráðssalrinn verðr
í hugskotsaugum hans eitt hið argasta
rænimgjabæli og ráðgjafarnir dönsku
hinir skæðusíu reyfarar, útsettrr til
að hrifsa til sín séirnál vor, hvert
*) Skynja: skyn [kvkj— synjal syn.
**) Hallucinatio cr mynd inuri sjónar, er
glepr ijáandann svo að bann tekr mypd þá
fyrir skynjarmynd, en illusio er missýníng
eðr ofsjön skynjarmyndar.
Höf.