Austri - 25.02.1903, Blaðsíða 1

Austri - 25.02.1903, Blaðsíða 1
Kemnrút 3Llibiad ámanuöi i2 arkir minnst til næsta nýárs,kostar hér á landi aðeins 3 kr., erlcndis 4 lr. Jialddagi 1. júlí. XJH Ar.jl Seyðisflrði 25. februar 1903. AMTBÓKASAFNIÐ á Seyðisfirði er opið á laugardögum kl. 2—3 e. m. oxoxo) Enn ,í ríkisráðinn6. Eftir sira Arnljót Ólafsson. Allir hafa, að pví mér er kunnugt, bæði í dagblöðunum, bréfum og sam- ræðum, lýst ánægju sinni yfir úrslitum stjórnbótarmálsins á síðasta alpingi. En engin regla er undanskilningarlaus, og «vo var með ánægju þessa. Áðr en gengið var af píngi, bófst í Reykja- vík snörp orrahríð gegn frumvarpí stjórnarinnar, og litlu síðar kom á prent ritlíngr eftir Einar málallutn- ingsmann Benediktsson, er safnar svo púngum mótbárum gegn frumvarpinu í pessi tvö orð, „í ríkísráðinu,“ að fyrir peirra sakir telr hann frumvarpið ait gjörsamlega óhafandi. Ritlíngr pessi hefir nú vakið miklu minni eftirtskt að minni hyggju, en hann á skilið, pvj sannarlega er ors bráðnauðsynlegt að vita sem grein-ilegast, áðr en frumvarp- ið er sampykt til íullnaðar, liver sé hin sanns. pýðíng pessara orða og hví og í hverju skyni peim sé skotið ina í frumvarpið, p. e. í stjórnarskrá vora. Að vísu erpað eigi «vo púngskilin gáta hvi stjórnskörúngar vorir í heimastjórn- arflokknum — en eiginlegra Valtýínga get eg að engu — vilja seni fæst um ntlínginn tala, vilja í rauninni stínga íonum svefnporn sem allra fyrst; pví petta gjöra peir af pví að peir hafa áðr beygt allir kné sín fyrir peim hinum volduga og pjóðkunna Bal; „ríkisráðsflsygnuni“; en finna nú, að annaðtveggja verða peir að bíta ílla á brisið og afneita trú sinni á hinn liátignaða „ríkisráðsfleyg,“ eðr að verða af heimastjórn peirri er frumvarpið býðr oss, en pað vilja peir pó eigi til allrar hamingju fyrir nokkurn mun- jafnfvamt eru peir ófáanlegir til !ið rsnnsaka hvort trú peirra, á „ríkis- ráðsfieygiun1' Lafi verið og sé enn réttr átrúnaðr egr ointóm trúarvilla, og segja pvi um orðin „í rikisráðinu“ sem Siguiðr konúngr Jórsalafari sagðiforð- um við annað tækifæri; „Ljótr fótr ok mikill mjök, en eigi má gaum at p'í gefa, sæma verðr vit slíkt“. Hvað sem nú annars segja 11]á ura penila ritling herra E. B. þá er pað TÍstj a-ð hann blandað hefir slíkri hálfvelgju pjóðskörúnga voira beiskan drykk og kent hofgoðum vorum „að gejfia á saltinu“. Mér finst nú alveg ópolandi, ?<ð landsmenn roírnr hafi hálfa sannfær- íng í svo áríðánfla efni sem petta er. Fyrir pvi hefi eg að undanförnu og enn að nýu gjört mér far um að nt- huga nákvæmlega röksamdirnar með og móti „ríkisráðsfleygnum“; en nú er pað, að kalla má, óumflýanlega nauðsyalegt, úr pví að orðin „í rikis- ráðinu* skulu tekin upp i stjórnarskrá vora. En áðr en eg tek til íbugunar nmmæli stjórnarinnar og ritlingins um petta prætnefni, pykir mér vel við eiga að líta fyrst svo á raálið sem pað hlýtr að liggja b®rt fyrir augum hvers pess manns, er kann og nennir að skoða málefaið, rannsaka, pað og um pað að hugsa röksamlega. Hversu sundrleitar sem skoðanir manna vera kunna á stjórnarmáli voru, pá hlýtr oss pó að ;<oma saman um pað tvent: 1. að sami sé konúngr Islendinga og Dana, og 2. að grundvallarlögin sé lög í Dan- mörku en stjórnarskráin log á Islandi. Af pví nú «ð grvl. eru lög í Dan- mörku en stjórnarskráin á Island* leiðir rakleiðis, að allir danskir ríkrs- pegnar, svo Íslendíngar sem Danir, svo embættismenn sem emhættislausir, pðir er heimilisfastir eru 1 Danmörku, eru undir grvh, en sé peir heimilis- fastir á íslandi, eru peir undrr stjórn- arskránni. Meðan pví íslandsráðgjafi var, er og verðr heimilisfastr í Dan- mörku nlýtr hann að sjálfsögðn að eiga sæti í ríkisráðinu, pað er lögföst embættisvkyldahans.En núsem Islands- ráðgjafi fer að búa i Reykjavík og verðr pví heimilisfastr bér á landi, pá verðr hann undir stjórnarskránni en eigi grundvl., að pví er sérmálin snert- ir, og á pví eigi að sjálfsögðu sæti í ríkisráðinu, pvi pótt hann verði að bregða sér tvisvar alpíngisárin tif Hafnar, og ef trl vill oftar milli pínga, pá verðr eigi sagt að hann sé öðru visi settr en hverr annarr lang- ferðamaðr, er á stundarerindi að reka í Danmörku. En pótt nú svona sé, og pótt ráðgjafaembætti íslands geti eigi framar heitið samríkismál, af pví að laun hans og skrifstofukostnaðr er greiddr úr landssjóði en eigi úr ríkis- sjóði (sbr. stoðul. 2. jan. 1871 2. gr.), pá er oss pó alt petta eigi til fullrar hlítar. Oss dugar eigi að einblína á ráðgjaía vorn, vér verðum og á fleira að líta, vér verðum að opna augun og sjá, að konúngr vor er undir grundvl. og að hann er bundinn af ákvæðura 15. og 16. gr, peirra að liafa eitt ríkisráð samsett af öllum ráðgjöfun- um og að pnr sé borin upp undir hans úrskurð öll löggjafarmál og önnur mikilsverð málefni ríkisins. Oss tjáir eigi og oss hæfir alls ekki að vilja neyða koriúng til að brjóta grvl. og oss mundi eigi koma pað að nokkru haldi, pótt vér fengim hann til að undirrita lög vor utan ríkis- r á ð s, pví að slík undirskrift yrði í Danmörku taliu ólögmæt, af pví að hún er ofaní grvl. Meðan pví grvl. standa óbreytt í pessan grein, stendr pað og 1 ö g f a s t, að konúngr hlýtr a ð undirskrifa lögin i ríkisráðinu og ráðgjafi íslands pví að bera pau par upp fvrir konúng, svo framarlega sem haun vill fá peim framgengt. Nú kynni einbverr af gömlum vana vilja fara að rausa um gildi grundvl. hér á landi í sérmálum vorum. En alt sllkt hjal er eintómr bjánaskapr. Engum beilvita manni í stjórnmálum ætti í hug að detta að grundvl. gildi bér á landi öauglýst við hliðina á stjórnarskráuni eðr standi bér yfir henni. |>að ereingöngu af pvj að grvl. gilda í Danmörku og að hinn sameiginlegi konúngr vor og Dana er undir pau gefinn, að allir ráðgjafar ríkisins verða að ganga á kouúngsfund í ríkisráðinu til pess að fá málum sínum framgeDgt. Hór kemr pegar fram hin „stjórnarfarslega nauðsyn,“ er getr um í ástæðunum fyrir breyt- íngurfrumvarpinu á stjórnarskránni. Af hálfu stjórr.arskrár vorrar höfum vér enga ástæðu fram að færa, er raskað fái pessari „stjórnarfarslegu nauðsyn“ á nokkurn hátt, I 2. gr. stjórn&rskrárinnar stendr svo: „Kon- úngr hefir hið æðsta vald- yfir öllum hinum sérstaklegu málefnum Islands með peim takmörkunum sem settar eru í stjómarskrá pessarr“. En engin pau takmörk eru í stjórnarskrá vorri sett konúugi, er heimili honum né l«ysi bann undan peirri skyldu *ð undirskrifa íslenzk löggjafarmál og önnur mikilvæg málefni í ríkisráði sínu. Hið æðsta vald konúngs er pví enn óskert í pessu efni, og pessu æðsta valdi og pessari „stjórnarfarslegu nauðsyn“ verðr pví ráðgjafi íslands að hlrta, með pví og að „íramkvæmdar- valdið er bjá konúngi“ (1. gr. stjskr.). p»að ætrí og að vera lögfræðíngum vorum ljóst, að helztu málefni vor hafa jafnan verið rædd og í/1 lyktu leidd „með heztu manna ráði“ eðr í rikisráðr konúuga vorra, og pað jafn- vel pegar frá pví er landið gekk undir Noregskonúng. Magnús kouúngr laga- hætir getr pess í formálanum að lög- bók vorrí (Jónsbók), að haun hafi samansett hana „með Liiina beztu manna ráði“ og að hann hafi látið rita hana freystandi á „peirra skyn. sömustu manna tillögu sem pá voru hjá oss“, sbr. réttarbót Hákonar kon- úngs Magnússonar 14. júní 1314. Arið 1319 rituðu alpíngismenn ríkisráðinu í Noregi bióf* og buðust til að hylla júngherra Magnús Eiríksson. Kveða peir svo að orði: „011u váru (e. vitru) ok virðulegu rík’sráði ok geyms'u- mönnum í konúngsgarði í Nor«gi senda *) Bréf þetta er í Lov.f íil. I 32. bl. nefnt óréttilega- 0nnur endrnýun gamla- sáttmála. Hinn rétti gamli sáttmáli er prentaðr í Fornbréfas. I. 620. og 624. bl, Höf. Uppscgu ikrideg bnudin t rö áramót. OuúL n<-m a komiu sé til ritstj. fyrir 1. októ l.er. Innl. angl. 10 avra línan,eða 70 a hver þurrl. dálks oy hátfu dýrara á 1 síðu. bændr ok almúgi á Islandi kveðju Guðs ok sína“ o. s. frv. En hér er eigi staðr til að rekja raál petta lengra. Nú hefi eg lýst hvernig mér finst að sérhverr athugasamr maðr, sem eigi er svo ófróðr í stjórnarsögu vorri, að hann viti eigi að konúngr vor er og koniingr Dana, og pví eigi síðr bund- inn við grundvallarlogin en stió>,nar. skrána, hljóti að líta á hnejxlunar- orðin: „í ríkisráðinu“. Er pá næst hendi að virða fyrir sér pýðíng pá? ev herra E. B. leggr i pessi orð og við hver rök pýðíng sú hafi að styðj* ast. þess er a? geta, að œeistari Eiríkr Magnússon hefir í „Austra“ tekið í sama strenginn sem herra E. B. En ritstjóri „Austra“ (sjá40. tbli f. á.) héfir pegar svarað meistaranum svo laglega, hejrpilega og röksamlega, að meistaranum mun eigi veita af 3+3 ritgjörðum sínum til að leitast við að fá linekt ástæðum ritstjórans. Eg beini pví orðum mínum eiugöngu að ritlíngi hr. E. B. Meginfullyrðíng ritlíngsins, er höf- undrinn dregr öll ósköpin útaf, er pessi: „E r u m v a r p i ð (til sljórn- skrárbreytíngarinnar) lögfestirsér- málin undir ful'naðarúr- s k u r ð aldanskrar'stjórnar. stofnunar (ríkisráðsins). Um petta getr enginn eír verið“. Hpfundrinn rökstyðr nú eigi pessa fullyrðíng sína. Hún stendr pví sem annað rokhnupl (petitio principii) eðr nróðrlauss besefi. Eir hví ætli hofundrinn rökstyði hana eigi? Vér Titum nú að hr. E. B. er skaparfuni föður síns að allri stjórnmálastefnu hans, og pykir honum pvi líklega eigi ómaksins vert að reyca að sanna pessa erfðakenníng, er fengið hefir sinn dauðadóm hjá ráðgjafa vorum. Vér vitum og allir að hr. E. B. er „gáfumaðr og skáld“; en hann er og miklu meira en pað í stjórnarmálum. Hann er háskýafari, upjrheimsbúi (TransceDdentalist), er svífr hátt yfir skynjarheimi* (Sanseverden) og yfir öllum staðreyndum vorandheims. Hug- heimr sjálfs hans er lionum alt, en hlutheimr er enginn til hjá honum í stjórnmálum. En pó verðr hoDum, sem annars erslikum mönnum alltitt. að unasér tlla r' pessum galtóma umheimi sínum og fyllir hann pví nreð glap- sjómim (hallucinationes)** úr sinuni háfleyga liuga. Ríkisráðssalrinn verðr í hugskotsaugum hans eitt hið argasta rænimgjabæli og ráðgjafarnir dönsku hinir skæðusíu reyfarar, útsettrr til að hrifsa til sín séirnál vor, hvert *) Skynja: skyn [kvkj— synjal syn. **) Hallucinatio cr mynd inuri sjónar, er glepr ijáandann svo að bann tekr mypd þá fyrir skynjarmynd, en illusio er missýníng eðr ofsjön skynjarmyndar. Höf.

x

Austri

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Austri
https://timarit.is/publication/141

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.