Austri - 06.03.1903, Blaðsíða 1

KemnrW’ BljibLa>i ámanuði
42 arkiT minnst til na-sta
nýá'ts, kostar hér á landi
aðpins 3 hr., ericndts 4 lr.
lialddaqi 1. júlí.
Uppíéjn shriúeg bundin iið
áramót. (jrfil'l. n<ma komm
sé til ritstj. fymr 1. októ
'<er. lnnl. augl. fO ama
línan,eða 70 a hver þuml.
dálksoit hálfu uýrara á 1
síðu.
XIII. Ar.jT
Seyðisfirði 6
marz 1903.
XB. 9
Almenningur er vinsamlega beð-
inn, að greiða sem fljótast og
skilvíslegast fyrir gangi Austra
um sveitirnar, ok láta blaðið eigi liggja ^
á bæjunum. nema sem allra skemmst. |
Skapti Jósepsson.
Kostaboð.
feir, sem hafa greitt mér andvirði
Austra p. á. í peningum fyrir hvíta-
sunnu, fá eina af hinum skemmtilegu j Jsien(ijng.
neðanmálssögum blaðsms ókeypis svo
lengi upplagið hrekkur.
Skapti Jósepsson.
AMTSBÓKASAFNIl) á Seyðisfirði
er opið á laugardögum kl. 2—3
e. m.
zrrJJrrJrrJr.'SirsTJsrrj'Jr.-xrrrncxssJssJr.-Jr. (rrsxsjjt
stórfeldari en tekjur af nokKrum öðr-
um atvinnuvegi, er rekinn hefir verið
hór á landi til pessa, dags, renna all-
ar til útlanda, pví mér dettur ekki í
hug að telja pað, pótt nokkur púsund
krónur, sem reitast saraan í landssjóð,
og dálítið, sem hvalaveiðamennirnir
borga i sveitasjóð, verði eptir í landinu,
J>að or, hvort sem er, ekki upphót
fyrir afla og atvinnuleysi i einni veiði-
stöð, einum firði, hvað pá á öllu
svæðinu umhverfis landið. p>að sem
sjómennirnir pví tapa, pað viuna engir
ar. — Gróðinn fer allur út
Fáein orð
um
h valaveiða malið.
(Eptir Jón Jónsson í Múla).
I.
Eá eru pau mál um pe.ssar mundir,
sem almenningur hór norðau- og aust-
anlauds hefir jafnmikinn huga á og
telur jafn mikilsvarðandi og hvala-
veiðamálið. J>etta er að minnsta
kosti svo við sjávarsiðuna. f>að er
lika skiljanlegt og sjálfsagt, pegar , ^
pess er gætt, að svo má að orði kveða, j f f
að allir pei<- mörgu, sem atrinnu hafa
beinlínis eða óbeinlínis af fiskiveiðum | '11*rm'eb Þcn' ta
dálitill, raunar
eða síldarveiðum séu á einu máli í pví
efni. p>að er nefnil. skcðun peirra> jj
að hvalir hafi mjög mikil og gagn-
gjörð áhrif á göngu porsks og síldar
að landinu, á miðin, og, að pví er
síldina snertir, upp í landssteina. Eu
l'*undir pvl, að fiskur og síld komi all-
fcærri, er pað komið, bvort atvinna
pessara manna blessast og er lifvæn-
teg> eða ekki. þannig er enn háttað
Veiðarfærum, veiðiaðferð og kunnáttu
Vorrt- I>essir menn beimta pvi, nær
emróma, að hvaladrápið sé sem allra
mest t’ikmarkað með lögum eðahelzt,
ef unnt er, aftekið með öllu. p>etta
er og öldungis rétt og sjálfsagt frá
peirra sjónarroiði.—
Svo.gæti verið háttað
ur Þesaara
réttar frá
pó ekki rétt nð tnka pær til
úr landinu. ]pví er pað, að mál petta
snertir ekki sjómenniua eina, heldur
alU landið og hrern eiaasta íslend-
ing.—
En svo eru pað ýmsir, ekki samt
sjómenn, sem h&lda pvi fram, að pað,
að hvalir hafi gagnleg áhrif á göngu
fi&kjar og sildar, sé hábvlja ein og
kerlingahök, sem peir telja sig hafa
rétt til að skopast að og nota til að
særa og erta pá, er áður eiga pó um
nógu sárt að binda: atvinnuskort og
fátækt. Af pví að eg er hvorki sjó-
maður né Sskifræðingur, tel eg mig
S ekki færan um að skera úr pessari
s prætu. En leyfis vii eg biðja að mega
j benda á eina hlið pessa máls, sem
j móc sýnist hlasa við.
S Látum «vo vera, að pað sé ósannað
j mál, hvort og að hve miklu leyti
j hvalirnir hatí gagnleg áhrif á fis.ki-
göngur að landi. p>á horfir petta
| mál svo við, &ð anna.rsvegar er krafa
j sjómanna og nnnara landsmanna um,
| að bvalaveiðar séu sem mest takmark-
a.f pví að peir halda pví fram,
að hvalaveiðar spilli og eyðiíeggi at-
én anna.rsve.gar er
tiitölulega örlítill,
mann \
, c.v pótt kröf-
séu öidmigis
peirra sjónarmiðj, pá væri
ekki rétt að tak:
pær
greina;
evo væri, ef aðrir landsmenn eða
landshlutar hefðu jafnmikinn eðu meiri
h.ig af hvalavdiðununi, en sem nemur
skaða peim, er fiskimunn biða. Enpað
er eigi svo. J>a>r afarmiklu tekjur, sern
hvalaveiðar Lér við land gefa, og pær
eru að sögn kunnugra manna miklu
hagur, sem laudssjóður og einstök
sveitarfélög hafa af hvalaveiðunum, og
svo afarmikil fjárframieiðsla peirra
manna, er hér Imfa yfirskinsbúsetu
að visu, en sem í raun og veru flytja
allan pennan auð til anuara landa og
eru víst bara leppar annara auðmanna
og félaga, er ekkert hirða um Island
cg pess hag, og hafa pað aldrei aug-
um litið. Hvorum pessara málsaðila
her pá, eptir hlutarins eðli, að sanna
sitt mál? Eg hygg að pví sé auð-
svarað. Vér íslendingar eigum land
vort og atvinnuvegi pess. f>að erekki
aðe.ins réttur vor, heldur og rkyJda
vor, að varðveita atvinnuvegi vora og
eignir, að eigi lendi pað í vikinga-
höndum, og verði flutt til annara Janda
°g pjéða til avðs og neyzlu par.
þetta parf engra sannana við; pað
liggar i augum uppi og enginn dirfist
að neita pví. Vér vaurækjum pví skyldu
vora, svo lengi sera vér eigi gjörum
ailt, vr vér megnum, tiJ að verjast
hvalveiðamönnunum útleudu á meðan
p e i r ekki baía s a n n a. ð að atvinnu.
rekstur peirra hér sé að minnstakosti
skaðians fyrir oss að ö 11 u 1 e y t i.
J>egar af pessari ástæðu er p&ð ;
af'dráttarlaus skoðun mín, að löggjaf- !
arvaldið eigi að ganga svo langt, »em
fært, er, til að koma í veg fyrir eyð-
ing hvalanna, jafnvel pótt álitið verði j
að áhrif peirra til gagns fyrir fiski' j
og síldarveiðar séu ó s ö n n u ð.
II.
Eu pað er annað, og engu minna
vert, sem á ber að líta. I>að parfn-
ast engra sanuana, en leiðir að sömu
niðurstöðu.
Löggjöf vor og stjórn hetír ‘ gjört
allt, sem hægt hefir verið, til að vernda
oss fyrir yfirgangi botnvörpuuga, at’
pví að svo er talið, að sú veiðiaðferð
só skaðleg fyrir fiskigöngur og afl*-
brögð. Alimikil hreyfing er og
vakin, til að korna í veg fyrir síidar-
veiðar pær, er Norðmenn stunda hér
mjög undir yfirskini laganna í skjóli
ýmsra strámanna. J>ó eru hvorki
botnvörpuveiðar né síldarveidar útleud-
inga náudarn&rri svo hættulegar fyrir
oss sem hvalaveiðaruar. Eg skal reyna
að finna pessum orðum stað. Viðkoma
porsks og síldar er svo mikil, að lítil á-
stæða er til að ætla, að pær flskiteg-
undir pverri, meðan pau vaiðarfæd,
sem enn eru pekkt, eru notuð, nerna
ef vera skyldi botnvörpurnar; eri _ lög-
gjöfin hefir líka gjört sitt itrasta til
að sporna viT peim. Auðritað veiðnm
vér íslendittgir ekki pann porsk né
sild, er útlendingar veiða; eu vér get-
um væuzt pess, að íiskur og sild komi
jafamikil undir land næsta ár, pótt
svo og svo xnikiö se fiskað í n r. —
Korni grimii ininn pegar túr. mitt er
fullsprottið, og slái, hirði og hagnýti
sér pað af pví, sem hann kemst ytír
á ro.fcðan eg er sjáltur í túuinu, sem
auðvitað verður nrikið eða Iít.ið eptir
pví, hve mikinn vinnukrapt við höfusu
hvor fyrir sig —. pá er skaði minn
mikill og auðsær; eu vou hefi eg um
að túnið geti sprottíð jafável næsta
ár. J>essu líkt er pað, pegar Korð-
menn koma í síldina á Eyjafirði. J>eir
hrifsa til sín allt, ssm: peir geta hönd
á fest. Eu á meðan keppast Eyfirð-
ingar vrð að taka pað af síidinni,
sjálfir, sem peir hafa krapt og kunn-
áttu til. — En taki nú yfirgangsmað-
urinn, sem fór í túnið mitt, pað fyrir,'
e? hann hefir hirt töðuna, að flytja
líka burtu grassvörð ailan og gróðrar-
mold og gi nu:i svo frá, að seint eða
aldrei spretti grss h pví svæði frám-
ar, — pá er’pað rétt. dæmi upp á
aðt’arir hvalvéiðumanuanna og afleið-
inga.rnar af hvalaveiðusum, pví að við-
korna hvalanna er s,vo lítii, &ð innan
skkmms verða peir gjöreyddir, ef svo
fer fraru sem nú. Jmtta »já og vnta
engir betur en hvaJaveiðamennirnir
sjálfir, og pví keppast peir við að
auka útvcg smn sem mest, reka, pessa
„Rovdrift1, moð sem mestum krapti,
rneðan nokkur hvalur ac til, og meðan
peir géta stungið okkur svefnporn,
hvort sem pað nú er gjört með fortöl-
um, fé, hvalkjöti eða öðru.
Hvalirnir kringum ísland eru eign
vor en engra annara pjóða; Utlend-
ir menn taka af' pessari eign hundruð
púsunda krónur árl., peir láta sér
ekki nægja að taka ávöxtinn, viðkom-
una, nei, peir hrifsa til síu hofuðstól-
inn sjálfan. Auðvitað mnn peim
sjálfum blöskra að sjá og reyua, hve
lítilsigldir og vesalir vér erum, að
liða petfa bótalaust. peir vita auð-
vitað ofurveJ, að i raun og veru er
petta hernaður, pótc- hanu sé rekinn
undir friðsemdarmerki og með laga-
grímu.
Mig minnir að eg hafi einlrversstað'
ar séð eða heyrt pá setningu, að fyrst
vér sjálfir eklci hefðum duguað, kunn-
áttu og fé til : ð reka hvalaveiðr.r, pá
væri ekki nema snnmrjarnt að lofa
öðruro, sem roeiri hafa menninguna,
að uota sér björgina.— jþessi setning
hefði nú við nokkur liiJr að styðjast,ef
hvalaveiðttrnar væru reknar scro hver
annar skyj.samlena stundaður atvinnu-
vegur, að höfuðstóllínu ekki skertist.
Eu Jiér er öðru nær en svo sé, og pað
er petta atriði málsins, sem er ullra
mest um vert, og sem heimtar
athygli og áhuga hvers einasta Isleud-
ings. Hvalirnir eru eign, sem vér
eigum. Ef vér ekki kunuum eða hirð-
um að hagnýta oss pá eign sjálfir, er
pað helg, sjálísögð skylda vor að varð-
veita höfuðstólinn, sero eptir oss á
að verða eign eptirkomeDda vorra,
sem vér vonum að veiði oss svo mikiu
fremri í pví að hagnýta hin mikln
gæði pessa lands, og auðsuppsprettur
pær, er sjórinn umhverfis landið hefir
að geyma. J>ettu snertir ísland, alla
Islendinga, og eg skora aJvarlega á
alla, að hugieiða málið sera hezt, og
síðan styðja hverja pá viðleitni, sem
gjörð verður til að verjast pessum
háska.
Arfur barna vorra og eptirkomenda
er í hershöudura.
III.
Eg vil enn drepa á eitt atriði, sem
leiðir til sömu niðorstöðu. Einn af
bjargra>ðisvegum íslendmga frá Jand-
náirstíð hafa verið hvalrekarnir. For-
feður vorir höfðu vit á að meta pá,
sýnir pað hia nákvæma lagasetning
peirra um pað efni, og margt fieira,
pað sést. og af ýmum talsháttura. sern
allir pekkja, par sem likt er til „hva1-
reka" og „hvalsögu,“ að hvalrekar hafa
verið taldir með merkisatburðum.;J>að
parf heldur ekki að líta langt aptur í
tímann til að vekja atliygli á pessari
hlið málsins. Kringum 1880 rak á
eiuum bæ í Húnavatnssýslu á einu
vori milli 20 og 30 hvali, ef eg man
rétt, og á hverju einasta árí hafa
hvalrekar orðið fleiri og færri. Með
ayðing hvalanna kringum landið minnka