Öldin - 11.11.1891, Blaðsíða 3

vÍKSii; en auðsætt virðist oss, að rit- |
stjórn „Kyrkjublaðsins'1 þyki það ekki |
aiveg eins sjálfsagt inái, eins og !
rnálgögnum AVinnipeg-lúterskunnar, að
setja 8?ra Mattli. Joch. frá kjoli og
kajli. Á það virðist oss beiuía orðin
uin, að „rnálið vandizt“ við það, live
alinenn þessi skoðun sé orðin, jafn-
vel meðal prestanna.
JOn málið er íhugunarvert. Það er
af fleiri ástæðum ekki svo einfalt
og sjálfsagt, sem þeir ritstjórar Lögb.
og Sam. virðast ætla.
Þjóðkyrkjan er einkcnnileg stofn-
nn; luin er eins konar tví-dýr, eins
konar láðs og lagar dýr. Hún stendr
í samliandi á aðra hliðina við (það
sem oss væri kannske leyfilegt að
kalla) sín „andlegu viirvöld": trúar-
reglur sínar og þá er kallast hafa
úrsku rðarvald um, Jivað þeini sé sam-
kvæint; en á liina hlið er þjóðkyrkj-
an ríkisins ambátt, undirgefin liigleg-
um yfirráðum þjóðarinnar og stjórnar
liennar, án nokkurs tillits til réttrún-
aðar þeirra.
Það hefir oft verið sagt, og sér í
lagi haldið fram af Sam. hér. að það
væri siðferðislega rangt afþeimprest-
um, sem víkja í nokkru atriði frá
trúarreglum einhvers kyrkjufélags, að
standa kyrrir í því félagi; þeir ættu
að segja sig úr. Sérstaklega minnir
oss það hafa verið tekið fram sem
einkar-„sorglegt“ um séra Pál lieitinn
Sigurðsson, að hann skyldi eigi leggja
niðr embætti sitt sem þjóðkyrkjuprestr.
Vér álitum þetta svo íjarri sanni,
að vér erum einmitt gagnstæðrar skoð-
unar, að það sé slcylda slíks pre.sl.s
við málstað sinn, að vera kyrr í
kyrkjufélaginu, svo lengi sem honum
er þar vært.
Ef hver maðr, sem í nokkru víkr
frá viðteknum trúarreglum kyrkjufél.,
væri "iindir eins skyldr að ganga úr
því, þá yrði kyrkju’élag það eilífr
steingjörfingr, klerkar þess . lireinir
• Mandarínar. Yfir allri sjálfstæðri hugs-
un, allri framfarasemi og ölliim mögu-
legleika til framfara og þroskunar,
væri þar með dauðadómr upp kveð-
inn. Allir, sem nokkur sjálfstæðr rann-
sóknarandi lirevfði sér í, yrðu lokað-
ir úti.
Ef „Kyrkjan" á að vera óbreytileg,
og engum framfórum að mega taka
—ja, þá er það all right að losa
sig undir eins við alla, sem sjálfstæð
hugsun gg sannleiks-eftirleitim hreyfir
sér hjá. En eigi kyrkjan að geta tek-
ið breytingum og framförum eins og
annað í heiminum, lagað sig eftir tím-
ans þekking og andlegum skilyrðum,
þá getr slíkt eigi orðið með neinu
móti öðru en því, að hún þoli kenni-
mönnum sínum sem ýtrast rannsókn-
arfrelsi og frábrigðileik í skoðunum
og skilningi.
Vér liöfum ekkert að segja um at-
vinnu-spurninguna, um harðneskjuna
eða réttlætið í því að taka „brauðið"
frá einum af landsins mestu ágætis-
mönnum á gamalsaldri hans. lif það
a ð ö ð r u 1 e y t i er réttlátt að setja
góðan kennimann af embætti fyrir
skilning á trúarbók kyrkju sinnar, sem
ekki kemr heim við það sem meiri
hlutinn gengst enn þá opinkerlega við
að sé sín trú—svo, gott og vel, þá er
að gera það. ísland er megnugt um
að sjá lífi Sr. M. borgið á annan liátt,
ef drengskapinn vantar ekki.
En það er annað, sein vér viljum
vekja athygli á.
Hverjar verða afleiðingarnar fyrir
þjóðkyrkjuna sjálfa af því, ef hún fer
að setja hvern ínann frá embætti, sem
víkr frá viðtekinni rétttrúnaðar-skoð-
un á eihhverri kyrkju-kenning?
Það eru ævinnlega gáfumennirnir,
sem hættast er við að víkja frá við-
teknum skoðunum. Og sé hætta við
tímanlegum óhag, svo sem embættis-
missi, samfara því að láta slíkar frá-
brugðnar skoðanir í ljósi, þá má ganga
að því vísit, að allir eigingjarnir og
óhreinskilnir hræsnarar meðal frávíkj-
endanna munu þegja, til að gota setið
kyrrir við tekju-kjötkatlana. En þeir
hreinlyndu, óeigingjörnu elskendr sann-
leikans, þeir tala, og verða afsettir
eða verða að segja sig úr.
Atíeiðingin af strangleika í þessu
efni hlýtr því að verða sú, að reka
úr kirkjunni beztu kraftana, vitsmuna-
lega og siðferðislega. Og það er víst
meir en vafasamt, hvort slík lækn-
ing verðr ekki hrossalækning.
Þá er enn að athuga í þessumáli:
hvaðan fékk kyrkjan eignir þær sem
hún á? Meginhluti þeirra er frá ka-
þólskri tíð. Þá vóru þær gefnar og
lagðar „til guðs-þakka“, þ. e. til stuðn-
ings og eflingar kaþólskri kyrkju.
Með ólögum og ofríki rændi stjórnin
við siðaskiftin undir lútersku kyrkj-
una því af þessum eignum, setn hún
stal eigi handa sjálfri sér. Það er
bágt að sjá, hvernig in núverandi (lút-
erska) þjóðkyrkja gæti réttlætt eignar-
hald sitt eðr arftöku sina á þessum
eignum, á annan Jiátt en þann, að
halda því fram, að þótt kaþólskir
menn gæfu kaþólskri kyrkju þessar
eignir, sem þeirri einu sönnu kyrkju
er þeir álitu vera, þá liafi þó ín
sannari og dýpri þýðing gjafarinnar
verið, að gefa hana til eflingar sannri
trví, en in núverandi lúterska sé svi
sannari trú, andleg dóttir hinnar. En
í þessu liggr þá og, að samtíðin sé
bærgri um að dæma en fortíðin, hvað
sönn tm sé mi; með öðrum orðum:
gjöfin verðr til eflingar þeirri trú, sem
viðtekin er á hverjum tíma sem er.
Og nú á tímum er það hvorki kúngr
né páfi, sem skerúr, hvað er sönntrú.
Úr því sker hver einstaklingr fyrirsig,
hver söfnuðr fyrir sig o. s. frv.
Hvað sem lagabókstaf líðr, þá er
það óefað, að svo lengi sem söfnuðr er
ánægðr með kenning síns prests, svo
lengi sem söfnuði og presti kemr sam-
an um, hverja trú þeir játi og vilji
kenna láta, svo lengi hefir ekkert utan
að komandi vald, hvorki kyrkja né ríki,
neinn siðferðislegan rétt til, að
raska sambandi prests og safnaðar eða
meina söfnuðinum að verja safnaðar-
eignum til að lauiyi^presti sínum með.
Vitaskuld erum vér eigi hér að tala
um laga-rétt Það er veraldlegrayfir-
valda að beita honum, ep þeim sýnist
svo. En betr liæfir kyrkjunnar mönn-
um að líta á inn siðferðislega rétt. Og
frjálslynd landstjórn lít-r mest á það,
hvað söfnuðrinn vill.
Þetta er sú skoðun, sem viðrkend
er 1 orði, og fylgt í verki i inni enksu
þjóðkyrkju, inni frjálslyndustu og
framfarasömustu af öllum þjóðkyrkjum
í heimi.
Að vísu hefir þar eigi framar en !
j
annarstaðar skort ofstækisfulla klerka, j
sem hafa viljað láta beita „afsetning
frá brauðinu“ við frjálshugsandi stétt-
arbræðr; en in veraldlega stjórn hefir
aldrei viljað fara að því nú á dögum
svo að nú er það álveg óheyrt á Eng-
landi, að nokkrum kennimanni, sem
söfnuðriun cr ánægðr með, sé vikið
frá embætti fyrir sakir trúskoðana, og
þó eru margir prestar í ensku þjóð-
kyrkjunni, sem opinberlega neita ei-
lífri útskúfun, aðrir sem neita inn-
blæstri biflíunnar og guðdómi Krists.
Enginn þeirra er settr af.
íslenzka kyrkjan hefði því fyrir
sér dæmi, sem hún þyrfti varla að
skammast sín fyrir, þótt hún léti
ekki ofstækisgjamm Sameiningarinnar
siga sér á stað til trúar-ofsókna.
FRÁ LESBORÐINU.
— DrYKKPELDNI ER I.ÆKSASLEG. —
„Nortli American Review“ hefir borizt
oss sjðan vér ritnðum grein um þetta
efni í síðasta bl., og flytr hún meira
um málið enn, og er nú tekið í þann
streng, sem vér tókum í um daginn.
Höf., sem nú ritar um málið, nefnir
sig „l’elix Oidboy", því að undir því
nafni liefir hann ritað áðr, en réttu
nafni heitir liann John Flavel Mines.
Hann vottar það af eiginni reynslu,
að drykkfeldni sé sjúkdómr, ogaðhún
verði með lytjúm læknuð.
Mr. Mines liafði verið drykkjumaðr
í mörg ár. Hann gat stundum lialdið
sér frá að drekka nokkra mánuði, en
svo kom löngunin aftr svo sterk, að
hann fékk með engu móti við spornað
og ekkert vald fékk haldið honum í
skeÝjum. Loks örvænti hann um að
geta með nokkru móti við drykkfeldn-
inni spornað, en vildi þó reyna Dr.
Keely, og fór því til Dwight í Illinois.
Þar vóru þá fjölmargir til lækninga,
og rneðal þeirra nokkrir inna ágætustu
gáfumanna; þar vóru lögmenn, læknar,
ritstjórar, ka'upmenn, . dómarar, þing-
menn; allir þráðu lækningu, og flest-
alt var þetta of skynsamt fólk 'til að
láta narra sig með tómu húmbúgi. Ef
þeir yrðu læknaðir, hlaut lækningin að
vera vafalaus og áreiðaiieg.
En aðferðin er í stuttu máli á þessa
leið: Fyrst kemr sjúklingrinn á starf-
stofu Dr. Keely’s, og verðr þar að lýsa
sjúkdómi sínum; þar er ly'fvökva nokkr-
um spýtt með verkfæri inn-undir hör-
undið á vinstra liandlegg hans, og svo
fær liann með sér flösku af bí-clóríd-
blöndu af gulli, og á hann að taka inn
úr henni annanhvofn klukkutíma með-
an hann er á fótum. En innspýtingin
á handlegginn er endrtekin 4 sinnum
á dag: kl. 8 árdegis, kl. 12 á hád., og
svo kl. 5 og kl. 7.] síðdegis; venjulega
tekr lækningin 4 vikur, stöku sinnum
5—fi vikur. Efnýkominn sjúklingr þyk-
ist eigi geta verið án þess að fá sitt öl
eða brenmvín, svo fær hann það, flösku
í einu, og meira er hann biðr um það,
þangað til hann fær viðbjóð á því og
vill sjálfr eigi hafa það.
Mr. Mines læknaðist með þessu móti,
og er sannfærðr um, að hann sé albata
æfilangt af þessum sjúkdómi. Ótalmarg-
ir aðrir votta alveg ið sama, liver um
sig og sína eigin reynslu. Dr. Keely
segir sjálfr, að samkvæmt reynslu sinni
sé sér óhætt aö fullvrða, að hann skuli
geta læknað 95 af hverjum 100, sem
liann reynir við.
FltÁ LÖNDUM VORUM.
Garðar E D., 4. Nóv.: „Þreskingu
heíir miðað furðanlega síðan rigning-
ar inettu á dögunum, og þangað til á
föstud. var að snjóhret gerði og hætta
varð í eina tvo daga. Hveitið liefir
ekki orðið fyrir neinum stórskemdum;
mest af því gengr nr. 1 og 2 „northern“,
74 og 69 cts. núna, Það ég til veit
hér í kring iiefir það gert 22 til 45
bush. af ekrunni. Ef góðviðri héldist
í 2 vikur enn, verðr alt þreskt, sem
til er á þessu svæði, sem Isl. byggja“.
— mikley, 25. Oct.: „I gær var hér
haldinn almennr safnaðarfundr, og
sögðum vér Mikleyingar oss úr kyrkju-
félaginn með 31 atkv. gegn 7. Þann-
ig verkitði Þangbrands-koman hingað“.
— Úk rreki a» vkstan, 24. Oct. :
„Mér 1-ízt efnilega á Öldina. Sviprinn
og vaxtarlagið þykir mér fallegra en
á hinum ízl. blöðunum hérna, líkara
því sem gerist á betri innlendu blöð-
unutn, ég á við þau bl., sem hafa
nokkurs konar menta-snið á sér, og
ekki eru gefin út af „vasabókar“-rit-
stjórnkænsku eintömri, og ég „geri
mig til af‘ að liafa kynzt þess háttar
blöðum nokkrum sinnum.
Mér þykir vænt um að Öldin ætl-
ar ekki að hlífa sér við að minnast
á trú, ekki fyrir það að ég búist við
að liún verði vantrúar-blað, og, af því
ég er „vantrúar“-maðr, muni leysa
mig af trúar-hólminum og verði mér
nokkurs konar andlegr blámaðr, sem
skammist og berjist við óvinina fyrir
mig, fyrir dollar og hálfan um árið,
svo að ég geti setið í friði í litla
trúarríkinu mínu, sjálfr erfiðislaus og
meiningarlaus „meðlimr" þess að „vera
með“ — eins og sumt fólk heldr „Lög-
berg“ og ,,Sameininguna“. Ég býst
við að hafa aðrar skoðanir en Öldin.
En trúarmálum vorum er ekki til
neins að hlífa sér við; það er bara
að svíkja sjúlfan sig. Þau verða að
ræðast og útkljást. Ekki hvort guð
er þrí-einn eða einn eða enginn. Það
útkljáum við ekki fyrir alla. En hitt
verðum við að útkljá á annan hvorn
bóginn: hvort að noklcurt islenzkt vit,
menningar- og þjóðrœknis-viðleitni,
tímanleg eða „eilíf“ sáluhjálp sé til
utan við lúterska kyrkjufélagið; og
við það mál ættum við að geta skil-
izt svo að ekki yrðu til tvær skoðanir“.
— BÖRNIN eiga að fá leikföng
eins vel og vér þeir fullorðnu verk-
efni að vinna. Fyrir dálítið stálp-
uð börn er ávalt gott að hafa leik-
föng, sem æfa jafnframt greindar-
kraftinn. Eitthvert ið bezta þess
konar leikfang, sem vér höfum
lengi séð, er The Engineer’s and
Switchman’s Puzzle eða „Járnbraut-
argátan“, sem vol mætti nefna það
á íslenzku. Það fæst í Bókhlöðu
Alox. TaylorV, 472 Main Str. og
kostar að eins 25 cts. Hver sem
annars kaupir eitthvað í búðinni
fyrir samtals $2, fær „gátuna“ ó-
lceypis, ef liann óskar. Margr full-
orðinn hefir gaman af að reyna sig
einu sinni á henni líka.
Hver vill selja
MJÓLKRKÚ
RITSTJÓRI
' þessa blaðs
vísar d
K A U P A N D A,