Öldin - 25.11.1891, Page 1
ÖJ-DIN, an Icelandic Weekly
Record of Current Events
ind Contemporary Thought.
Subscr. Price $ 1,50 a year.
Oi.afsson & Co. Publishers.
O L.D I N.
Advertising Rates:
1 incli single column:
1 month; 3 mo’s; 6 mo’s; 1 yeax
$1,00; $2,50; $4,50; $8,00.
Adr.: Box 535, Winnipeg, Man.
I. 8.
WINNIPEG, MAN., MIÐKUDAG, 25. NÓVEMBER.
1891.
Fyrir $ 1 getr liver maðr
fengið Öldina senda í lieilt ár til
einhvers vinar síns á Islandi.
einhverjir af kaupendum
hlaðsms skyldu ekki fá það
með skilum, þá gera þeir oss greiða
með að láta oss vita það.
A fU ,, . Vér r5iðj'ini alla>sem
il LiII LlgjIU ■ senda oss póstávís-
anir (Money Orders), að stýla þær til
„Olafsson Cu.“ — ekki J. Ólafsson
& Co., né Jón Ólafsson né Magmis
Pétrsson,—því að þá getr svo farið að
vér fáum þær ekki úthorgaðar og verð-
um að endrsenda þíer. Póstávísanir
fást nl. ekki útborgaðar nema kvittað
sé með s a m a nafni, sem þær eru
stýlaðar á, en vér kvitrum alt af und-
ir nafninu „Olafeson & Co.“, því að
vér getum ekki vitað, ef ávísunin
skyldi vera stýluð á annað nafn ; mót-
takandi sér nl. aldrei frumávísunina.
OLAFSSON cý CO.
Allt breytist.
Ekkert gerir standa’ í stað,
stoðugt breyting drottnar.
Þegar sækir ellin að,
ungdöms-fjörið þrotnar.
Svipur þyngist, síklrar brún,
sölnar æsku-blómi.
Skapanornir rista rún
að refsilaga dómi.
Örlaganna sárbeitt sverð
sífelt reitt til nauða
rekur oss á tiótta-ferð
fram að gröf og dauða.
Huggað vort þó getur geð
gegn um skýin harma,
fái trúuð sálin séð
sælu vonar bjarma.
S. </. Jóhannesson.
FRÉTTIR.
ÚTLÖND.
Hekbbbt Bismarck (sonr gamla
Bismarcks) heflr vakið hneyksli af sér
meö því að sýna sig drukkinn á manna-
mótum. Hann kvað vera drykkfeldari
en vel fer á.
— Brazilía. Af uppreisninni þar er
það að segja, að Fonseca sendi skipalið
á hendr uppreisnarmönnunum og skyldu
skipin lialda upp elfarmynni að Rio
Grande eða S. Pedro do Sul. En lið
lians var hrakið frá og biðu skip hans
skemdir. Höfðu uppreistarmenn búizt
vel við árásinni. Sagt er að hermenn
hans sé mjög ótryggir og gangi hópum
saman í lið með uppreisnarmönnum.
En er honum gerðist liðfátt, tók hann
að bjóða út alls konarskríl og óþjóða-
lýð, útlendum mestmegnis, sem nóg er
af iðjulausum í Rio de Janero, liöfuð-
borg Brazilíu. Kváðu það vera ítalir,
Spánverjar, Þjóðverjar, og inn versti
glæpalýðr, er einskis svíflst, en þykir
þétta góð atvinna, að ganga í lið al-
ræðismannsins, onda býðr hann þeirn
háan máía. Mjög liefir Fonseca óþokk-
azt af þessu, og hafa fleiri fyrir það
snúizt í lið uppreisnarmanna; þykir
þeim það meira en meðal-illræðisverk,
að leigja útlenda spillvirkja til að kúga
frelsi þjóðarinnar. Daglega virðist auk-
ast tala þeirra víðsvegar um ríkin, er
snúast gegn Fonseca, og það fólk af
beztu ættum landsins. Engin blöð fá
að koma út í Rio de Janero, nema þau
sem mæla að vild hans. — Alla þing-
menn frá Rio Grande dol Sul, þá er
eigi fiýðu frá Rio de Janero í tíma, tók
Fonseca fasta og hneppti þá í varð-
hald. Uppreistarménn segjast munu ið
bráðasta halda með her á liendr Fons-
eca til að reyna aö láta skríða sem
fyrst til skarar. Þeir iiafa látið í ljósi,
að þaðséekki aðskilnaðr ríkjanna, sem
þeir berjist fyrir, heldr frelsi og lögmæt
stjórn. Þeir hafa og lýst yfir því til
eips af ráðgjöfum Fonseca, að þeirtaki
engum samningum við stjórnina, nema
Fonseca leggi fyrst niðr völdin.
— Mánud. 23. þ. m. varð uppreisn
í höfuðborginni Rio de Janeiro, gegn
Fonseca. Hann sagði þáafsér völdum
í liendr Floriano Puxotto.
BANDARÍKIN.
— í Pennsylvaníu hafa árið sem
leið verið að smá-komast upp fjár-
giæfra-klækir, um Quay þingmann,
formann stjórnarnefndar repúblík-
anska fiokksins, og hans kumpána.
Yarð það uppvíst, að hæði fjár-
málaráðgjafi og endrskoðandi ríkis-
ins vóru ásamt Quay riðnir við
svik og pretti Keystone-bankans,
sem fór á höfuðið, en stjórnendr
þess banka eru nú komnir undir
manna hendr. Efri málstofa þings-
ins setti rannsóknarnefnd yfir fjár-
málaráðherranum og endrskoðanda í
haust á undan kosningunum, og
var það notað til að halda saman
fiokknum við kosningarnar, að það
væri auðsóð, hve ráðvandr flokkr-
inn væri, þar sem haun iiefði haf-
ið þessa rannsókn og ætlaði auð-
sjáanlega að hegna illræðismönnun-
um, þótt þeir væri af sama fiokki.
En er kosningar vóru afstaðnar og
fiokkrinn hafði unnið sigr yfir
demókrötum þar í ríkinu, þá fann
efri málstofan upp á því úrræði,
or rannsókninni var lokið og bóf-
arnir sannaðir að sök, að skilja
lögin svo, sem málstofan hefði ekk-
ert vald yfir málinu. Húu hefði
ekki iiaft lagaheimild til að rann-
saka það, ’og gæti nú því eigi
dæmt í því.
— I Boston, Mass., v«u- 17. þ. m.
haldin veizla mikil fyrir Daurier, fyr-
irliða frjálslynda fiokksins í Canada.
Mr. L. hélt þar ræðu, og hélt mjög
fram verzlunarsambandi fullkomnu
milli Canada og Bandar., en eigi póli-
tískri sameining. Kvað hann Ganada
eiga að verða sjálfstætt þjoðveldi, onda
væri sá tími nú nær, en menn al-
ment varði, að liún mundi verða það.
— O. E. Muriúiy, sem var aðalmaðr-
inn einn, sem mútur liafði borið á
Dominion-stjórnina og var aðalvitni
gegn Langevin og McGrevy, hafði, eins
og menn muna, áðr strokið frá New
York, af því aö liann hafði þar stol-
ið $50,000 úr sjálfe síns liendi. Nu er
hann kominn til New York aftr, og
hafði fyrst sæzt við þá er hann stal
áðr frá þar, og borgað þeim að fullu
þessa $50,000. Hann liaföi matað svo
vel krókinn í Canada, að hann gat
þetta vel; en heitt þótti honum orðið
hér megin línunnar.
CANADA.
— Blaðið „Edmonton Bulletin" seg-
ir í vikunni sem leið: „Edmonton-
héraðið verðr að leita markaðar í British
Columbia fyrir afurðir sínar. Farm-
gjaldið með járnbrautunum er of liátt
til þess að það borgi sig, að senda þær
austr til útflutnings".
— MERciER-málunum er enn eigi lok-
ið. Rannsóknarnefndin í málinu gegn
lionum hefir enn eigi látið álit sitt uppi.
En sagt er hún muni klofna: Davidson
og Baby muni vilja áfella Mercier, en
Jette sýkna hann; en Jette er talinn
einn lærðasti og mest metni dómari í
fylkinu.
ÍIVAÐ GENGll Á í BRAZILÍUl
Það er engin ný bóla þó að stjórn-
arbylting verði í þjóðveldum í Suðr-
Ameríku. Það verða ævinnlega fleiri
eða færri stjórnarbyltingar þar á hverju
ári. Að eins höfðu margir annað álit
á Brazilíu en öðrum ríkjum þar; því
að þar hafði svo lengi verið kyrlátt
og góð og frjálsleg stjórn í því landi
meðan Don Pedro keisari satvið völdin.
Það vóru margir þjóðveldisvinir, sem
glöddust, er keisaradæminu var steypt
í Brazilíu. En liyggnari frelsisvinum
þótti það engin gleði-tíðindi. Þeim
leizt ekki á, að í landi, þar sem ekki
nema 5. hvert barn lærði að lesa, og
þjóðkvrkjan var kaþólsk, þar mundi
frelsinu borgnara undir þjóðveldi, lieldr
en undir inni frjálslvndu og einkar-
liyggilegu stjórn keisaradæmisins. Þeir
þóttust sjá fram á, að þjóðina vantaði
fyrsta frumskilyrði fyrir því, að vera
því vaxin, að stjórna sér sjálf. Það
var auðsætt á allri stjórn Don Pedro’s,
að hann hafði þann meðvitanlega til-
gang fyrir augum, að uppala þjóðina
til frelsis og sjálfetjórnar, því að hann
var sjálfr á undan sinni þjóð.
Reynslan heflr nú staðfest aö fullu
hugboð þetta. Veslings Brazilía er nú
horfin inn í óstjórnarhvirfing inna
annara þjóðvelda í Suðr-Ameríku.
Blaðið N. Y. Nation skýrir í grein
einni 12. þ. m. frá tildrögum bylting-
arinnar, sem nú er fram að fara í
Brazilíu. Og með því að liávaða los-
enda vorra munu málavextir eigi full-
kunnir, en atburðir þessir hinsvegar
mjög þýðingarmiklir, þá viljum vér
reyna að gefa þeim hugmynd um málið.
Fyrst eftir að keisaradæmið var af-
numið með byltingu, stjórnaði Fonseca
hershöfðingi einn án stjórnarskrár og
laga „méðan verið var aö koma á friði
og reglu í landinu". Loks lét haim
þó kjósa til þjóðfuudar, er samþykti
stjórnarakrá. Samkvæmt henni liefir
hvert ríki landstjóra og þing fyrir sig
með sjálfeforræði í sínum sérstöku mál-
um, alveg eins og ríkin í Bandaríkj-
um norðr; en svo var forseti og banda-
þing, er réð sameiginlegum málum
Bandaríkja Braziliu. Fonseca var kos-
inn forseti; en honum gazt ekki að
þvi að verða að fylgja lögum og vilja
löggjafarþingsins. Hann hafði ætlazt.
til, að fá kosið þing, sem fylgdi hon-
um blint; en þingið ætlaðist til að |
stjórnin fylgdi þinginu. Fonseca tók !
að neita lögum þingsins staðfestingar,
t. d. lögum, sem þingið setti um það,
að enginn gæti samtímis haft á hendi
embætti eða sýslun í þjónustu einstaks
ríkis og sambandsveldisins jafnframt.
Þetta vóru in þörfustu lög og alveg
samkvæin því sem á sér stað t. d. í
Bandaríkjunum norðr og Canada.
Venja sú, sem á komst fyrst undir
stjórn Fonseca, var afkáraleg og sið-
spillandi. Þannig var einn afráðgjöf-
um hans jafnframt ríkisstjóri í einu
ríkinu; ríkisstjórar í öðrum ríkjum
vóru þingmenn á bandaþinginu; einn
ríkisstjóri var ríkisþingmaðr á þingi
annars ríkis en þess, sem hann var
ríki'sstjúri í. Það vóru enda til dóm-
arar, sem jafnframt hÖfðu umboðsleg
embætti á hendi, en slíkt er in versta
óhæfa og þolist nú ekki í neinu frjálsu
landi. Einn bandaþingmaðr var jafn-
framt sendiherra Bandaríkja Brazilíu
hjá erlendri þjóð. Fonseea hafði lag
á að gefa gæðingum sínum bitlinga,
eugu siðr en stjórnin á íslandi.
Það var því eigi að kynja að Fon-
seca væri illa við, að bandaþingið
skyldi samþykkja lög, sem bönnuðu
þetta, og því neitaði hann að stað-
festa lögin, og kvað þau koma í bága
við stjórnarskrána. — Ámóta fór hon-
um gagnvart ríkjunum í sambandinu.
Hann skipaði og afeetti þar ríkisstjóra
eftir vild sinni, þvert ofan í rétt rík-
isbúa. Kvað svo ramt að þessu við
ríkið Sao Paulo, að einn þingmaðr
þess á bandaþingi sagði svo í ræðu:
„Ef stjórnin vill ekki láta undan heil-
brigðri skynsemi, þá verðr hún að
láta undan vopna-valdi. Ef hún liætt-
ir ekki að brjóta lög og rétt a Sao
Paulo, þá getr það ríki á 5—6 mán-
uðum boðið út 50,000 hermönnum til
að verja frelsi sitt“. — Hvergi bar þó
eins mjög á milli þinginu og foreeta,
sem í fjármálum; gerðist Fonseca svo
djarftækr til íjárins, að þingið fór að
búa til mál á hendr honum. Þá sá
Fonseea það alt í einu, að hann var
eini maðrinn, sem var trúr sönnum
þjóðveldishugmyndum, en að þingmenn
vóru allir einvaldssinnar og landráða-
menn; rauf hann þá þingið og lýsti
sjálfan sig alræðismann einvaldan,
„þar til tækist að kjósa þing, sem
trútt væri frjálslegum þjóðvaldshug-
inyndum". Rikið Riö Grande do Sul
varð fyrst til að reisa þá uppreisnar-
fánann og segja sig undan yfirráðum
alræðismannsins. Fonseca lietir hald-
ið með her á hendr uppreisnarmönn-
um, og er óséð, hversu þar lýkr. En
allir vinir saniiarlegs þjóðfrelsis rnega
óska, að hann beri þar lægri hlut og
fari fór slíka sem Balmaceda fór í
Chili. Hann er uppreisnarmaðrinn
mót lögum og rétti; „uppreisnar-
mennirnir" eru forvígismenn frelsis
og fóstrjarðar.
ALÞÝÐUDÓMAR
um blaðið „Öldin“.
Og þar er nú út komin Öldin —
það óinar um laufgræna storð:
„Mér líkar að lesa’ hana á kvöldin,
og læra’ hana gjörvalla orö fyrir orö“.
En hvað segir ágætis Öldin?
Þar eru mörg litfógur blóm;
hún hyggur þeir helzt missi völdin,
sem liáuga við kyrkjunnar páfadóm.
En heyrðu nú, ágætis Öldin,
ef öndvegi hugsarðu’ að ná,
þitt líf er, þér liðsinni fjöldinn,
} hinn lang-mesti kraftur er fólkinu hjá.
j Og það vonar ágætis Öldin,
um ókomna, lagvinna tíð
hún skemt geti skötnum á kvöldin
og skýrt margt, svo leiðbeini vest*
frónskum lýð.
J. K.