Stefnir - 16.10.1903, Blaðsíða 2

110
S TE F K I R .
úr par eig annarsstaðar í trje en í sperru-
legg inn undir pakskeggi, sviðnaði hann,
en steinveggurinn poldi hitann. Að vest-
an var hættan raest, par var óslitin húsa-
röð upp Oddeyrina með 10 og 20 álna
raillibili; næst brunahúsinu stóð brauðgjörð-
arhús konsúls J. V. Havsteons að eins 10
álnir frá; par vestur af ibúðar og verslun-
arhús konsúls með 15 álna millibili, én
norðan við pað hús voru stór vörugeyraslu-
hús, og millibilið eigi meir en 10 álnir.
Mestur viðbúnaður var pví gjörður til
pess að verja hús konsúlsins, skipaði hann
par mest fyrir. sem eðlilegt var, par sem
hann var húseigandi og umboðsmaður bruna-
bótafjelagsins „Nederlandene“, sem húseign-
ir hans og sninar fleiri í röðinni vestur ept-
ir voru eldtryggðar í, var fyrst byrjað á að
setja járnplötur upp með stafni brauðgjörð-
arhússins og ausa á liann vatn, en brátt
hrukku raenn paðan fyrir hita, og var pá
farið að bera út úr brauðgjörðarhúsinu, og
breiða segl á austur hlið íveruhússins til
pess að veita par við nám, ef eldurinn her-
tæki hitt. Bæjarfógeti, Kl. Jónsson, kom
að, pegar heldur var að rjena eldurinn í
húsi A. P., en vel kviknað i stafni brauð-
gjörðarliússins, skoraði hann á menn að
bjarga húsinu, og var pá gjörð ný atlaga
raeð vatnsburði inn í húsið að vestan í
gegnum pað og upp á lopt, og heppnaðist
eptir nokkra hríð að kæfa eldinn í húsinu
og var par með öllum öðrum húsum borgið.
Frá pvi eldsins varð vart i húsi Arna, og
par til pað var fallið inn, leið varla 1 ’/*
klukkutirai. Eptir að kæft hafði verið í
brauðgjörðarhúsuuum, og hús A P. var kora-
ið i rústir, skipaði bæjarfógetinn eiganda
hins brunna húss: að annast ura að látc
kæfa i rústunum, og hafa vörð um nætur
meðan nokkur eldur væri i peim. J>etta
hefir húseigandi gjört, en i 4 daga á eptir
varð vart við eld i kjallararústunum.
Skeramdir urðu allmiklar á brauðgjörðar
húsunum. einkum húsi konsúls. Heyrsthefir
að skemmdirnar á pví og á skiðgörðum í
kringum pað, hafi verið metnar rúm 200
kr. |>ess utan urðu skemmdir á vörum og
innbúi hjá konsúl við útburð, og eins í fje-
lagsbakaríinu.
IJndir eins á föstudagskvöldið hafði
bæjarfógeti rjettarrannsókn, til pess aðreyna
að upplýsa, hvernig atvikast hafði pessi elds-
uppkoma, yfirheyrði hann A.P., búðarpilta
hans og verkamenn, upplýstist lítið eða ekki
meir um pað, en skýrt er frá hjer að fram-
an. Framburður pess, er fyrst kom að eld-
inum, pótti svo óskýr, að hann var hafður
í gæzluvarðhaldi meðan á rannsókninni stóð.
Einhver ósamkvæmni hafði koraið fram í
fraraburði verkamannannanna um, hvort
hellst hafi niður hjá peira spíritus á góltíð,
er peir voru að fara með hann, að nokkr-
um mun eða eigi. Eugin upplýsing fjekkst
um, að með eld hefði verið farið í geymslu-
herbergið eða par kvevkt á eldspítu. Ein-
ungis eru getgátur um, að inn hafi verið
farið með eld i vindli eða pípu, eða par
kveikt á eldispítu, og henni siðan kastað
frá sjer í ógáti og kviknað pá annaðlivort
í spiritus eða einliverju rusli. Engar get-
gátur hafa komið fram um að viljandi hafi
verið kveikt i húsinu, heldur muni hafa
kviknað í pvi fyrir óaðgætni og óvarfærni.
J>essir tíðu húsbrunar hjer á Akureyri
og afleiðingar peirra gefa mörgum tilefni til
ýmiskonar hugleiðinga, auk pess, sem hækk-
un á brunaábyrgðargjöldum vofir yfir rifj-
ast við hvern húsbruna upp spnrningin nm,
hvort lengur geti beðið að stjórn kaupstað-
arins á einhvern hátt skerist í leikinn, og
reyni til að hafa einhvern útbúnað og úr-
ræði til pess að hepta útbreiðslu elds, pá
hann keraur upp. Hin útlendu ábyrgðar-
fjelög hafa allt að pessu sýnt óskiljanlegt
hirðuleysi i pvi að gjöra nokkrar ráðstaf-
anir til pess að hepta útbreiðslu elds, pegar
hann kæmi upp hjer á Akureyri, og pað
sem meira er ura vert og undraverðara, pau
hafa enn pverskallast við og mótmælt að
borga ýmsan kostnað, sem varð við ráð-
stafanir, sem gjörðar voru hjer til að hepta
eldinn i hitt eð fyrra. en sem pó áreiðan-
lega leiddi til að niörgum húsum varð bjarg-
að, t. d. vildu pau að rainnsta kosti sum
ekki borga blikkfötur pær, sem fórust við
pað að vera haíðar við eldkæfingar í hitt
eð fyrra, pakjárnseglo fl. Allir sjá, hversu
petta er heimskulegt af ábyrgðarfjelögun-
um, pví við næsta bruna verða menn treg-
ari að lána slika hluti, og par af leiðundi
verður ef til vill ekki eins auðvelt að kæfa
eldinn.
|>egar hús hefir brunnið lifir vanalega
alllengi i rústunum, og getur orðið hætta
ef hvasst er að sá eldur útbreiðist. Hver
á svo að kæfa í rústunum ? Eðlilegast virð-
ist, að ábyrgðarfjelög, sem ábyrgjast hús i
nánd, ljetu gjöra pað.
Hvort ábyrgð verður koraið á hendur
peim, er brann hjá, pótt honum hafi verið
skipað að kæfa og hann vanræki pað. skul-
um vjer láta ósagt, en vanræki hann pað
verður að gjöra gangskör að pví að kæft sje,
vilji ábyrgðarfjelögin forða húsunum í kring.
En pau fjelög, sem hafa hús hjer á Akur-
eyri, hafa enga viðleitni sýnt i pví, að hús-
unura væri bjargað, sum lítinn eða engan
pátt tekið í kostnaðinum við eldkæfingar,
og engum manni hjer send nein póknun
fyrir röska framgöngu við eldkæfingar.*
Nokkuð á annað hundrað kiónur kost-
aði nú t. a. m. að vaka yfir og kæfa i rúst-
um hins nýbrunna húss, var petta auðvitað
gjört til pess, að nágrannahúsunum stæði
engin hætta af eldinum i rústunum. Hús-
eigandi fær hvorki meira nje rainna fyrir
hús sitt, hvort lengur eða skeraur lifir í pví
eða yfir peim er vakað. En pað er pó
eigi nema eptir öðru og svipað undirtekt-
unum í liitt eð fyrra, að ábyrgðarfjelögin
neiti að borga nokkuð fyrir pessa rú,ta-
kæfingu.
En fyrst ástandið er hjer eins og pað
*) pó er þess vert að geta, að konsúll Havsteen
Ijet menn vaka meðan lifði í rústunum á húsi
Á. P. og hjálpuðu |»eir við eldkæfingu, þetta
er ef til vill gjört fyrir „Nederlandene“.
er, og brunabótafjelögin eins og pau eruf
virðist eigi mega lengur dragast, að stjórii
kaupstaðarins sem bráðast fari að gjöra
ráðstafanir til:
1. Að útvega hingað og eiga til taks ein-
földustu kæfingaráhöld.
2. Að bæjarsjóður borgi í bráðina, par til
betra skipulag kemst á brunamál bæj-
arins, nauðsynlegan kostnað við að hepta
eld, pegar hann keraur upp.
Mörgum kann að vísu að pykja hart,
að kaupstaðurinn leggi á sig byrði til pess,
að fyrirbyggja brunahættu raeðan ábyrgðar-
fjelögin heimti 7°/00 i ábyrgðargjöld. En
hjer verður á fieira að lita. Fyrst og fremst
vill allur fjöldinn af borgurum bæjarins eigi
missa hús og búslóð í bruna, fi«stir munu
biða við pað meira eða minna tjón. Stjórn
bæjarins myndi pví tryggja sameiginlega
hagsmuni íjöldans, með peim ráðstófunum
sem gjörðu brunahættuna minni. 1 öðrn
lagi getur pað aldrei dregist mörg ár, að
betra skipulag komist á brunamál bæjar-
ins, og grunar oss að stjórn kaupstaðarins
pá hljóti allmikið að verða riðin við pað
má!; nauðsynlegustu kæfingartóla hlyti pá
að verða kratíst, og væri pá jafn gott pó
búið væri að útvega pau. Akureyri verð-
ur að fvlgjast raeð öðrum kaupstöðnm lands-
ins í pví að eiga kæfingartól og fá reglu-
gjörð um eldkæfingar.
Sínum auguin lítur hrer ti silfrid.
í 24. tölublaði „ísafoldar" p. á. stend-
ur grein um „viðreisn landbúnaðarins“ ept-
ir einhvern K. Hann andmælir að nokkru
leyti áður ritaðri grein í sama blaði eptir
einhvern Ó. Uppástunga hans varpannig:
að landsstjórnin veitti lán með góðum kjör-
ura handa fátækum bændum eða fjárfáumt
sem pó hanga við bú, til að auka hústofn
sinn; og fænr til fyiir pvi góðar og gildar
ástæður.
En petta álitur herra K. ekki viðreisn-
armeðal, beldur jafnvel til hins verra, enda
mun pað vera sönnu nær, að pað eitt mundi
ekki duga, ef ekki væri annað gjört, en pað
búskapnum til viðreisnar. En pað eru meiri
likur til, að pað hefði fljótt áhrif á;hann til
hins betra.
Herra K. segir að heyafiinn sje aðal-
skilyrðið fyrir viðreisninni. J>að er nú að
nnklu leyti rjett, en fjárfæðin gjörir opt
ómöguíegt að afla heyjanna. pvi pegar stofn-
inn er orðinn svo lítill, að hann tæðir eigi
fjölskylduna nema að litlu leyti, eins og
á sjer stað, par sem ekki eru nema 1—2
ær á mann eins og dærai eru til. — pá hlýt-
ur bóndinn að leita sjer atvinnu annars-
staðar, eóa líða sult fyrir sig og sina, og
afieiðingin verður sú, að engjar jarðarinnar
verða ekki sleignar ncina lítið, og fara í
órækt fyrir slægjuleysi. því þær engjar,
sem hafa eðli til að spretta, en eru ekki
sleignar, verða opt ónýtar á fáum árum.
En einraitt pað er eitt af stærstu raeinuin
búskaparins, og á sjer allt of víða stað.
Nær hel'ði herra K. verið að stinga