Öldin - 01.04.1895, Blaðsíða 9

ÖLDIN.
57
eru því slíkir kyrkjugarðar hættulegir
mjög og sannnefnd pestarbæli. Úr þessu
efni tókst dr. Engler að búa til steinolíu.
Ilann tók glerpípu, lokaða í annan endann,
beygði hana sem kné og fylti svo aðra álm-
una hinu nmgctna efni og bræddi svo fyrir
opna endann. Síðan liitaði hann þá álm-
una, er efnið var í, 300—400° (Celsius)
og við það safnaðist í tómu álmuna vökvi,
sem reyndist að liafa alveg sömu eigin-
leika og náttúrleg steinolia og sem úr mátti
fá hin ýmsu efni, svo sem benzin, parafin
o. s. frv. eins og úr steinolíunni. Öll dýra-
feiti, svo sem sauðatólg, svínafeiti o. s. frv.,
sem dr. Engler hagræddi á sama hátt,
breyttist í steinolíu, og meira að segja var
það aðeins sárlítið (1/10 partur)af feitinni
sem ekki varð að steinolíu.
Þetta er harla mikilvæg uppgötvun,
bæði frá náttúruvísindalegu og iðnfræði-
legu sjónarmiði, því þar með er sýnt og
sannað, að búa má til steinolíu, og hver
veit hvað langt verður að bíða þess, að
verksmiðjur verði settar á stofn, til þess að
gera þetta að sérstakri iðngrein. [L. A.]
JUUTAGRÓÐUR ER LÍFSSKILYRÐI
FYRIR DÝRIN.
Af hverjum lOOmælum andrúmsloftsins, er
talið að rúmir 20 mælar (20.61) só súrefni
(oxygen), tæpir 80 (77.95) köfnunarefni
(nitrogen), lítið eitt (0.04) kolsýra auk
vatnsgufu, sem er talsvert mismunandi.
Þessi sainsetning loftsins er svo að segja
hin sama hvar sem er á hnettinum, en ei-
litlu getur þó munað. Þannig er loftið við
yflrborð vatns og sævar ofuilítið súrefnis-
rýrara en yfir þurru landi, því sjór og
vötn soga það stöðugt í sig og þaðan taka
flskarnir það. Dýrin anda surefninu að
sér og breytist það í þeim í kolasýru. Súr-
efnið inundi liverfti af yfirborði linattarins
ef grös og jurtir væri ekki til, því þær eru
sú verksmiðja, ef svo mætti að orði kveða,
þar scm súrefnið er losað við kolsýruna og
slept aftur út í loftið, og krafturinn, sem
vinnur á þessari jurtaverksmiðju, er sólar-
geislarnir.
En súrefnið liefir ekki ávalt verið til.
I elztu klettamyndunum íinnast t. d.
brennisteinssúr sölt og graíit, sem brunnið
mundu hafa upp ef súrefnið hefði til vcrið
samtíða. Gufuhvolfið, sem þessar kletta-
myndanir kólnuðu í, var samsett af kol-
sýru, köfnunarefni og vatnsefni. I slíku
lofti hafa hinar fyrstu jurtir lifað. Hvernig
skyldi þá jurtagróður vorra tíma þróast í
slíku Jofti ? Við úrlausnina á þcssari
spurning hefir efnaf'ræðingur einn enskur,
J. L. Phipson, fengist nokkur undanfarin
ár, og skal hér með örfáum orðum getið
um tilraunir hans.
Við tilrauniinar notaði hann 6 jurta-
kyn [: poa (sveifgras), agrostis (hvíngras),
trifolium (smára), myosatis (kattarauga),
antirrhinum og convolvulus]. Gróðursetti
hann jurtirnar í frjómiklum jarðvegi, en
hvolfdi yfir þann partinn, sem upp úr jörð-
unni stóð, glerkrukkum svo tilbúnum, að
jurtirnar fengu sólarljósið sem náttúrlegast
og hann lét liitann í glerkrukkunum vera
15—26° C. á daginn.
Fyrst reyndi hann hvernig jurtirnar
þyldu kolsýruioft með því að fylla gler-
ldukkurnar þeirri lofttegund og þoldu þær
það illa. Þá fylti hann klukkurnar vatns-
efni og reyndist það talsvert betra fyrir
plönturnar. Þá revndi hann köfnunarcfni.
í þeirri lofttegund tókst honum lengi að
lialda lífinu í “Convolvulus arvenis” með
því að láta ræturnar standa í vatniog hafa
sífelt nóg af kolsýru í vatninu. í köfnun-
arefni, sem blandað var að þriðjungi kol-
sýru, þróuðust jurtirnar vel, enda reyndist
svo, að cftir örfáar vikur var loftið í gler-
klukkunúm búið að fá nærfelt sömu sam-
setningu og gufuhvoiiið.
Þessar tilraunir Phipsons eru mjög
merkilegar, því þær sýna, að súrefnið átil-
veru sína jurtalífinu að þakka, en án súr-
efnis er alt dýralíf ómögulegt. [L. A.]