Öldin - 01.05.1896, Page 6

70
ÖLDIN.
lýsa aðferð hans í því efni nákvæmlega, er
þvðingarlítið, enda yrði það langt mál.
Vér förum því fijótt yfir þá sögu og slepp-
um öllu nema fyrsta kaflanum, sem sýnir
á averju “langömmu” hugmyndin byggist.
Höfundurinn segir að elzta skjalið scm
hafi að geyma nafnið Edda, sem kvenn-
iieiti, sé kvæðið Rígsþula í Sæmundar-
Eddu. Af því kvæði er ekki til, svo menn
viti, nema eitt handrit í Árna Bfagnússon-
ar safninu í Khöfn. Er þar á lausu blaði í
Snorra-Eddu handritinu,Codex W ormianus.
En Arngrímur Jónsson sendi hinum nafn-
fræga danska fornfræðiingi Ola Worm kvæð-
ishandritið að gjöf. Var það komið í hend-
ur Ola, svo víst sé, áiið 1628. Endirinnaf
kvæðinu er týndur og er þcss vegna ekki
til nema brot af þessu eina handriti.
Stuttur formáli fyrir Rígsþulu scgir
hvernig kvæðið er til orðið, þannig: “Svá
segja menn í fornum sögum,at einnhverr af
ásum, sá er Heimdallr hét, fór ferðar sinn-
ar ok fram með sjóvarströndu nokkurri,
kom at einum húsabæ ok nefndisk Rígur.
Eftir þeirri sögu er kvæði þetta.” í hús-
inu bjuggu aldurhnigin hjón og hétu “Ái
ok Edda,” þ. e., langafi og langamma. Þar
dvaldi guðinn þrjár nætur. Níu mánuðurn
síðar ól Edda svein mikinn en ófríðann og
var hann nefndur Þræll. Á sínurn tíma
kom kona ein ófríð að húsum Áa og Eddlx
er nefndist Þír og giftist hún Þræli. Frá
þeim er komin Þræla-ætt öll.
Enn hélt Rígur (Heimdallur) áfram
göngunni og kom næst að höll einni, þar
sem “hurð var á skíði,” þ. e. dregin að cg
frá dyrum en ekki unclin á hjöium. Þar
bjuggu “Afi ok Amma.” Þar dvaldi guð-
inn þrjár nætur og á sínum tíma ól Amma
svein, er nefndur var Karl. Er hann hafði
aldur til tók hann sér fyrir konu þá konu
er Snör nefndist og eru af þeim komnir
bændur allir og búar. “Þaðan eru komnar
karla ættir,” segir í Rígsþulu.
Enn hélt guðinn áfram ferð sinni og
kom næst að kastala, þar sem dyr vissu
móti suðri. Hurð var lmigin að staf en
hringur í, Cekk Rígur inn og var gólfið
þakið með hálmi* Þar bjuggu “Faðir ok
Móðir” og sátu að vinnu sinni, en horfðust
í augu. Faðir fléttaði bogastreng og smíð-
aði boga og örfar, en Móðir járnclróg dúka
og “stífaði,” “strauk og ripti, sterti ermar.”
Hún var með fald á höfði, í bláum serk
síðum og brjóstnál gljáði á barmi hennar.
Er henni svo lýst í kvæðinu:
“brún bjartari,
brjóst Ijósara,
háls hvitari;
hreinni mjöllu.”
Þar var Ríg veitt rausnarlega og þar
einnig dvaldi hann þrjár nætur. Á sínum
tíma ól Móðir sveinbarn og lét skíra hann:
“Jarl.” Hann var fagur ásýndar og æf'ði í
æsku allar hermannlegar íþróttir og flm-
leiki. Er Jarl var nær fulltíða maðurkom
Rígur fram úr skógi og kvaðst vera faðir
sveinsins og gaf honnrn þá nafnið Rígur.
Jarl lagðist í hernað og lierjaði á og yfir-
bugaði jarldæmi það er Hersir stýrði. Átti
Hersir dóttur þá er “Ern(a)” hét og henni
kvongaðist Jarl Rígur. Yngsti sonur þeirra
Jarls og Ernu hét “Konrungr” og af því
ræður svo höfundur kvæðisins að þaðan sé
runnið nafnið konungur.
Hvað snertir kvæðið, þá er það skoð-
un fyrirlesarans, að það geti ekki verið
mjög gamalt, og telur margt því til sönn-
unar. Fyrst það, að Þræll og Þír eru lát-
in eiga eignir, en slíkt átti sér ekki stað á
Norðurlöndum á meðan þrælar voru til.
Er það sönnun f'yrir því, að höfundur
kvæðisins hafi ekki haft neina þekkingu í
því efni, en hafi að eins haft ranga ímynd-
un sína um ástand þrælanna sér til stuðn-
ings, er hann orti kvæðið. Af því er að
*) Segir svo í Rlgsþulu :
“Kom hann at sal,
suðr horfðu dyrr ;
var hurð hnigin,
, hringr var í gætti,
gekk liann inn at þat,
gólf var strát.”