Kvennablaðið - 16.07.1915, Side 4

44
KVENNABLAÐIÐ
til þess að geta unnið fyrir sér á heiðar-
legan hátt, en þurfi ekki að neyðast til
giftinga eins og nokkurs konar atvinnu.
Höf. minnist lauslega á kosningarrétt sjálf-
stæðra kvenna í sveitamálum, sem illa sé
notaður af þeim, þótt hann hafi talsverða
þýðingu. — En á pólitískan kosningarrétt
er þar ekki minst. Svo langt vorum við
ekki komnar þá. — Petta er mín fyrsta
ritgerð.
Það var Páll Briem amtmaður, sem
fyrstur hóf máls á því, að konum bæri að
fá full pólitísk réttindi, í fyrirlestri sem
hann hélt í Reykjavik 18. júli 1885. — En
ekki var það langt frá því, að það þætti
hneyksli næst á þeim tímum, að slíkri
fjarstæðu væri haldið fram.
Loks erum við þó svo langt komnar að
eg áræddi að halda fyrirlestur í Reykjavík
1887, 28. des. um kjör og mentun kvenna.
— En ekki einu sinni þá hélt eg fram
pólitískum kosningarrétti. Það var mentun
kvenna, fjárráð og atvinna, sem eg bar þá
fyrir brjósti.
Þá er það að Sk. Th. árið 1887 stofnar
Þjóðviljann, og þegar frá fyrstu tekur hann
að halda fram fullu jafnrétti kvenna við
karla. Þar komu á fyrstu árum fram fjöl-
margar greinir og bendingar í þessa átt,
t. d. um fjárráð giftra kvenna, skólagöngu-
rétt kvenna, að konum sé veittur náms-
styrkur á fjárlögunum til að geta notið
þess náms við latínuskólann og hina æðri
skóla, sem þeim væri heimilað að lögum.
Sömuleiðis krefst hann stjórnarfarslegra
réttinda handa þeim. Hann sýnir fram á,
hversu þær séu fyrir borð bornar réttar-
farslega. Alt þetta hlýtur að rumska dálit-
ið við kvenfólkinu. Þær fara að setjast upp
i rúminu og nugga stýrurnar úr augunum.
Þegar svo á þing kom, þá var hann ó-
þreytandi í að minna á konurnar. Fjöl-
mörg frumvörp og tillögur komu frá hon-
um til að bæta úr kjörum þeirra. Og þótt
þær næðu fæstar fram að ganga þegar í
stað, þá urðu þær þó beinlínis eða óbein-
linis til þess að alþingi smámsaman sam-
þykti ýms lög, sem bættu úr stærstu mis-
fellunum í þessu máli. Og þegar stjórnar-
skrárbreytingar voru á ferðinni, þá gleymdi
Sk. Th. aldrei að minna á að konur ættu
jafnan rétt að eiga atkvæði í löggjöf lands-
ins og karlar, og heimta handa þeim kosn-
ingarrétt og kjörgengi til alþingis, sem á
þeim tímum þótti mesta fjarstæða.
En alt þetta var þó ekki árangurslaust.
Það var nokkurs konar ruðningsvinna.
Konur fóru að sjá, að það var engin fjar-
stæða að hugsa sér að fá líkan rétt og
karlar höfðu. Yngri konunum hafði fund-
ist mjög til um að fá að eins að taka
fyrrihluta og stúdentspróf frá latínuskólan-
um, án alls námsstyrks, sem þá var mik-
ill, og hafa að eins aðgang að takmörk-
uðu námi við prestaskólann, en engan að-
gang eða rétt að læknáembættum, þótt þær
mættu taka embættispróf í læknisfræði.
Við skildum allar, að þ e 11 a var mikið
ranglæti.
Þá kom háskólahreyfingin. Á alþingi
1893 skutu nokkrir þingmenn saman dá-
lítilli upphæð i háskólasjóð. Og frá þeim
barst svo þessi hugsun til þjóðarinnar —
bæði kvenna og karla.
Þá var það, að konur fóru að ranka við
sér. Þarna var vegur handa þeim til að
vera með. Kona háyfirdómara Jóns Pét-
urssonar, frú Sigþrúður Friðriksdóttir, og
frk. Þorbjörg Sveinsdóttir, systir alþingis-
manns Benedikts Sveinssonar, voru báðar
þessu máli mjög fylgjandi, og höfðu kynst
þvi í gegn um mann sinn og bróður. Þær
tóku sig saman um að efna til tombólu
til háskólasjóðs. Það var byrjunin að stofn-
un hins ísl. kvenfélags. Þessi tombóla sem
öll kvenþjóð bæjarins tók þátt í, hepnað-
ist svo vel, að upp úr henni fengust að
mig minnir um 1900 kr. nettó. Síðar var
fyrsta tilganginum breytt og ákvarðað að
þetta skyldi vera byrjun að styrktarsjóði
handa fátækum kvenstúdentum við hinn
væntanlega islenzka háskóla. Nú er sjóður
þessi orðinn um 4000 krónur.
Upp úr þessum félagsskap vex svo hin
fyrsta kosningarréttarhreyfing íslenzkra
kvenna. Fyrsta lagagrein hins íslenzka
i