Dagskrá - 12.05.1897, Qupperneq 2

stjórnarskólann, sem nú er að komast á fót hjer í Reykja-
vík, enda tiltölulega fáar, sem skólinn gæti veitt móttöku
rúmsins vegna. Hús- og bústjórnarskólar þurfa -því að
komast á í sveit, það hljóta víst allir að sjá og viður-
kenna. En með engu móti finnst mjer það geta orðið
kostnaðarminna bæði fyrir landið, sem eðlilega tæki þátt
í slíkum stofnunum, og þá einstaklinga, sem vildu afla
sjer þeirrar þekkingar, er að hús- og bústjórn lýtur, en með
því fyrirkomulagi, sem þegar er ávikið, nje notasælla fyrir
þær stúlkur, sem þegar út í lífið kemur, verða að lifa
við almenn bændakonukjör til sveita. — Þau útheimta
eitthvað annað og meira en eintóm fínheit.
Þótt einhver segi mjer að ísl. geti ekki komið þessu
öllu svo vel fyrir, að við mætti hlýta, þá trúi jeg því
ekki. — Vjer höfum nóga krapta til þess, ef áhugann
og viljann vantar ekki, en auðvitað vantar mikið ef vilja
og áhuga vantar, á hverju sem ræða er um; þar á hafa
flestar framfaraviðleitnir okkar strandað optast nær.
Fyrirmyndarbú eru algeng í öðrum löndum, og læra
ung bænda- og búfræðingaefni á þeim alla búsýslan;
varir námstíminn optas 2—3 ár. Stundum ganga bein-
Hnis búfræðingar á fyrirmyndarbú þessi; svo er það í
Danmörku. En auðvitað verðum vjer einungis að sníða iyrir-
myndarbú vor eptir því, sem best hentar hjer, ekki eptir
dönskum eða norskum fyrirmyndarbúum. Búnaðarhættir
vorir eru í mörgu mjög einkennilegir og ólíkir búnaðar-
háttum annara þjóða.
Bóknám mætti vera lítið eitt á þessum búum. A kvöldin
gæti það farið fram svo það tæki engan verulegan tíma
frá bústörfunum, því á vetrum eru þau lítil á vökunni,
hjá karlmönnum að minnsta kosti.
Það, sem piltar þyrftu einkum að læra, er helstu at-
riði búnaðarhagfræðinnar, að fæ'ra búreikninga, einföld-
ustu atriði land- og hallamælinga, gjöra áætlanir um ýms
búnaðarfyrirtæki, svo sem túna- og engjarækt o. s. frv. Að
öðruleyti ætlastjegtilaðpiltar lærðu aðalatriðin.sem störfin
byggjast á, um leið og þau eru unnin, af munnlegri til-
sögn. Þannig gæti verkstjórinn, um leið og hann sýndi
þær reglur, sem verkið ætti að vinnast eptir, undir þess-
um og þessum kringumstæðum, bent á, af hverju það yrði
að vera svo en ekki öðru vísi. Það, sem er numið við-
víkjandi verkunum um leið og unnið er að þeim, gleym-
ist ekki, og er eðlileg kennsluaðferð. Verður þetta auð-
vitað engin búfræðisleg þekking, sem þannig fæst. En
fjöldanum hentar þannig löguð búþekking miklu betur
en regluleg búfræði. Búfræðin er fyrir þá fáu, sem eiga
að standa fyrir öllum meiri háttar búnaðarfyrirtækjum,
standa fyrir stórbúum, ferðast um o. fl. En þess konar
störf eru næsta fágæt hjá oss, enn sem komið er.
Eptir að hafa lokið við grein þessa, hef jeg lesið í
Þjóðólfi »Nauðsynjamál« eptir sjera Guðm. Guðmunds-
son í Gufudal. -— Grein þessi er góð í sinni röð.
Það gleður mig að hinn heiðraði höf. er á sama
máli og jeg hvað gagnmenntun kvenna snertir, og að
þörf sje á hús- og bústjórnarkennslu til sveita. Höf.
vill að hús- og bústjórnarkennsla kvenna fari fram á
búnaðarskólunum, og er það mjög vel til fundið, það er
að segja ef búnaðarskólarnir halda áfram í sömu stefnu
og þeir hingað til hafa haldið; höf. gengur auðvitað út
frá því. En jeg tel það víst að höf. mundi álíta það
einnig heppilegt, að hús- og bústjórnarkennsla færi fram
á fyrirmyndarbúunum, ef þau yrðu stofnuð, eins og jeg
hef hjer að framan bent á að æskilegt væri.
Vatnið
er talið eitt af næringarefnum dýra og jurta, og er það
þó ekki nærandi eitt út af fyrir sig. Það hefur óbein-
línis næringargildi, því án þess geta hvorki dýr nje jurtir
lifað, enda er ekkert efni, sem dýr og jurtir neyta meira af
að vöxtunum til, en vatnið. 3/4 partar af lifandi þyngd
jurta og dýra er vatnið, ýmist laust eða kemist bundið.
Þannig er það í sambandi við öll lífsefni. Þegar það er eitt
út af fyrir sig, getur það verið í þrenns konar ásigkomulagi:
rennandi, frosið eða sem gufa.
Eins og vatnið kemur fyrir í náttúrunni, er það aldrei
fullkomlega hreint, en mismunandi er það þó, Vatn úr
brunnum, ám eða lækjum hefur í sjer meira eða minna
af uppleystum efnum, þótt vatnið sýnist tært og hreint
og sje bragðgott. Það eru ýms steinefni sem uppleyst
eru í því, t. a. m. kolsúrt kalk, Chlornatrium (matarsalt),
brennisteinssúrt kalk o. fl.
Við hreinsun (Destillation) fæst vatnið hreint (kem-
iskt hreint), og er það með því að leiða sjóðandi vatn
í gegn um pípu í annað ílát, sem er niðri í köldu, renn-
andi vatni, og þjettist þá vatnsgufan jafnóðum og verður
að vatni, og það vatn er einungis myndað af tveimur
ólíkum efnum, eldi og vatnsefni; 9 pd. vatns eru mynduð
af 8 pd. eldis og 1 pd. vatnsefnis. Eldið er eitt af aðalefnum
andrúmsloptsins. Það er og kallað lífsefni, af því að
engin lifandi vera getur lifað án þess.
Eitt út af fyrir sig er það litlaus, ósýnileg og bragð-
laus loptteguud. Vatnsefnið er sömuleiðis ósýnileg lopt-
tegund litar- og bragðlaus. Það er ljettast allra lopt-
efna, 14V2 sinnum Ijettara en andrúmsloptið og ólíkt
öðrum lopttegundum úr andrúmsloptinu, í því að það
ákaflega eldfimt (brennanlegt).
Við 40° er vatnið þyngst og fyrirferðarminnst, 773
sinnum þyngra en andrúmsloptið við o°. Það frýs við
O0 og verður að klaka og er hann fyrirferðarmeiri en
það vatn sem hann er myndaður úr. Rúmmál vatnsins
vex við að frjósa; verða þannig 93 pottar af vatni full-