Dagskrá - 12.07.1897, Blaðsíða 1

Verð árgangs fyrír eldri kaup
endur innanlands.
4 krónur.
Kemur ut hvem virkan dag.
Verð ársfjórðungs (minnst
75 arkir) kr. 1,50. í
R.vík mánaðarl. kr. 0,50.
— Arsfjórð. erlendis 2,50.
II, 10.
Reykjavík, mánudaginn 1 2. júlí.
1897.
Ráðgjafa-ábyrgðin eptir Valtýs-frumvarpinu.
Það hlýtur að vera þýðingarmikið atriði, í augum
hvers þess, er vill gjöra sjer rjetta grein fyrir frv. dr.
Valtýs, að sannfærast um það, hvers eðlis er ábyrgð sú,
er hann þykist með því stofna á hendur hinum fyrirhugaða,
nýja ráðgjafa.
Dagskrá varð fyrst allra til þess að skýra satt frá
því, hvers virði ábyrgð þessi mundi reynast, en í þeirri
grein var þetta að eins tekið iauslega fram meðal ann-
ars þess, er sýnir af hverjum rótum frv. þetta muni
runnið. Hjer skal það rökstutt rækilegar, því Dagskrá
vill láta þetta standa fast og óhrekjanlegt fyrir augum
allra landsmanna, svo að enginn, sem um þetta mál
fjallar, geti skotið sjer undir það að hann haji haldið
að ábyrgð fengist á hendur Islandsráðgjafa ef tillaga
Valtýs yrði að iögum.
Þess skal fyrst getið að þótt íslendingar haldi því
fram — með rjettu — að grundvallarlög Dana gildi
eigi fyrir ísland, þá leiðir ekki af því að þessum sömu
grundvallarlögum skuli eigi fylgt þá er rœða er unt ntál-
efni Islands í ríkisráðinu. — Ef íslendingar, eða rjettara
sagt alþingi þeirra, gjöra ráð fyrir því á annað borð,
að hin svokölluðu sjermál vor skuli borin upp í danska
stjórnarráðinu, hlýtur að sjálfsögðu einnig að vera gjört
ráð fyrir hinu um leið: að sjermálin verði rædd þar,
borin undir atkvæði og ályktuð samkvæmt reglum þeim,
er Danir hafa ákveðið þar um.
Ríkisráðið er aldönsk rjettarstofnun. íslenska lög-
gjafarvaldið getur ekki breytt einni kommu í þeirri skip-
un, er þessu ráði, hefur verið gefin með grundvallarlög-
unum dönsku og síðari praxis Danastjórnar. Hversu
opt sem konungur kynni að skrifa undir lög frá alþingi
Islendinga, er færu fram á nokkra minnstu breyting á
nokkru því, er lýtur að rjettarstöðu ríkisráðsins, stæði
hún að öllu leyti óhögguð eptir sem áður. Þannig gæti
íslensk stjórnarskrárbreyting til dæmis ekki ákveðið að
íslandsráðgjafi einn skyldi leggja til um sjermálin í ríkis-
ráðinu; — hversu rík og skýlaus ákvæði sem konungur
og alþingi kynnu að hafa gefið út í stjórnarskrárformi
um þetta atriði væru þau algerlega dauð og marklaus
— gagnvart rfkisráðinu — jafnt eins og þótt einhver
önnur alóviðkomandi þjóð hefði farið að ákveða um innan-
ríkismálefni Dana. — Meira að segja þó hið einfalda lög-
gjafarvald Dana vildi samþykkja þetta með alþingi, yrði
staða ríkisráðsins hin sama. Til þess að hagga henni
eða víkja við í nokkru þarf grundvallarlaga-breyting í
Danmórku.
Þetta þurfa menn að skilja og hafa hugfast til þess
að geta metið rjett ábyrgðarákvæðið í hinu svokallaða
stjórnskipunarlagafrv. Valtýs. — Því það er auðsætt að
reglur um ábyrgð ráðgjafa fyrir stjórnarathafnir, er hann
framkvæmir í ríkisráðinu — snerta rjettarstóðu þess.
Þetta gildir jafnt um þær reglur, er segja hvað skuli
varða rfkisráðgjafann ábyrgð (hin eiginlegu ábyrgðar-
ákvæði) og þær reglur, er segja hvernig ábyrgðinni skuli
koma fram (rjettarfarsákvæðin). — í báðum tilfellum miða
reglurnar að því að breyta stöðu hins einstaka ráðgjafa
í ríkisráðinu og þar með einnig hinum gildandi ákvæð-
um um þessa rjettarstofnun í heild sinni.
Þegar litið er á meginákvæði grundvallarlaganna um
alla rjettarstöðu danska ríkisráðsins, sjest það berlega að
reglurnar um ákœrurjettinn gegn ráðgjöfunum og fyrir-
mælin um það hvert varnatþing ráðgjafarnir skuli hafa
í hinum politisku ábyrgðarmálum, eru mjög þýðingarmik-
ill hluti þess ákvæðabálks, er snertir ráðið og hina ein-
stöku meðlimi þess. — Það er auðsýnilegt hverjum
manni, að þau brot ráðgjafanna, er kynnu að koma
fyrir, eru þess eðlis að grundvallarlöggjöfin vill takrnarka
ákærurjettinn til sjerstakra kæruaðila, sem samkvæmt
hlutarins eðli og almennum stjórnarskipulegum hugmynd-
um halda fast fram hinum tveim gagnstæðu aðalstefnum:
íhaldinu (konungur) og framsókninni (þjóðþingið). Enn-
fremur er það og samkvæmt allri rjettsýni og í góðu
samræmi við eðli þeirra yfirsjóna, sem um getur verið
að ræða, að láta sjerstakan þolitiskan dómstól dæma um
þau mál, sem þannig eru kærð. Er því í hinum almennu
evrópisku stjórnarskipunarlögum jafnan ákveðið að rjettur,
sldpaður þingmönnum (íhaldsdeildarinnar) og lögfræðing-
um hins æðsta dóms, skuli fjalla um ábyrgðarmál gegn
ráðgjöfunum fyrir stjórnarrekstur þeirra.
Lítum nú á hvað frv. dr. Valtýs fer fram á. — Það
vill í orði kveðnu láta alþingi íslendinga (ekki neðri
deild aldingis!) hafa rjett til þess að kæra ráðgjafa þann,
er hafi Islandsmál á höndum í ríkisráðinu fyrir embætt-
isfærsíu hans. Þetta er breyting á ákvæðum grv.laganna