Dagskrá - 11.09.1897, Síða 4

236
Sameining-
Lærðaskólans og Möðruvailaskólans o, fl,
(Niðurl.)
Það eru fjöldamargir menn sem kallaðir eru alls-
ómenntaðir, sem fleyta sjer miklu betur í nýju málun-
um en stúdentar frá lærða skólanum og það þótt ekki
sje valið af verri endanum. Það er þó langt frá að jeg
vilji gjöra lítið úr kennslunni í sjálfri sjer ; það er ekki
hægt að segja annað en að hún sje að mörgu leyti góð, en
hún hlýtur að vera næsta ófullkomin þegar tíminn er
af svona skornum skamti; þó má einnig geta þess að
ekki er nægjileg áhersla lögð á það að kenna piltum að tala
og rita nýju málin, sem þyrfti að vera og hefur til skamms
tíma alls ekki verið hugsað um það, heldur einungis
kennt að skilja þau og lesa. Hljóta allir menn að sjá
hversu öfug aðferð það er að leggja mikla áherslu á
það að kenna að skrifa latínu, en ganga í því tilliti
næstum alveg fram hjá ensku, þýsku og frakknesku.
Þá er ennfremur eitt, sem algjörlega vantar, og von-
andi er að verði tekið upp innan skamms; það er að
æfa hugsun og málfæri nemendanna; það ætti að velja
eitthvert efni, sem þeir væru látnir tala um, þar sem
þeir hefðu alveg óbundnar hendur með það, hvaða
stefnu þeir hjeldu frarn og gætu látið í Ijósi óháðar eig-
in skoðanir og fært svo skýr og glögg rök fyrir mál-
stað sínum, er hver væri fær til. Þetta yki sjálfstæði
og einurð, það hefði mjög menntandi áhrif á nemend-
urna og gjörði þá færari fyrir baráttu lífsins.
Það er alveg víst að cinskorðun sú er nemendur
verða að fylgja bæði í lærðaskólanum og annarsstaðar
hjer á landi t. d. þegar þeir skrifa íslenskar ritgjörðir,
hefur afarill áhrif á allt hugsanalíf þeirra. Ef þeir skoða
efni það sem þeim er fengið til meðferðar frá annari
hlið en kennararnir, þá fá þeir lægri vitnisburð, þótt rit-
gjörðirnar sjeu eins góðar og jafnvel betri. Það er
tvenns konar tilgangur, sem stýlagjörðin hefur; fyrst og
fremst á hun að vera til þess að kenna málfræðislega
rjettritun og í öðru lagi að auka og víkka hinn and-
lega sjóndeildarhring nemendanna, fá þá til þess að
hugsa sjálfir óháð og óbundið við nokkra persónulega
skoðun annara, hvort sem það eru kennarar eða aðrir.
Þetta á að vera tilgangurinn, en hann virðist vera nokk-
uð annar. Einskorðun þessi hlýtur að hafa þau áhrif á
nemendurna, að þeir verði ósjálfstæðir og einurðarlaus-
ir, þegar þeir venjast á að fara að mestu leyti eptir
annara orðum og hugsunum.
Jeg hef áður minnst á eitt atriði hjer í ’blaðinu,
sem mjer virðist þurfa að komast í betra horf í lærða-
skólanum; það er samband og samvinna milli kennara
og neinenda. Það þótti hlægilegt og fjarstætt þegar
jeg stakk upp á að þeir hjeldu með sjer fundi til trygg-
ingar fjelagsskap og samheldni, en síðan hef jeg áit tal
bæði við Jón skólastjóra Hjaltalín á Möðruvöllum og
menn sem gagnkunnugir eru siðum og hátium á öðrum
skólum landsins. Jón Hjaltalín sagði mjer að slíkir
fundir hefði átt sjer stað á Möðruvöllum í Iangan tíma
að undanförnu og tíðkuðust enn, og sama segja menn
að sje á búnaðarskóianum í Ólafsdal; hefur það einmitt
verið tekið upp eptir Möðruvallaskólanum ög mun það
hafa verið piltur einn, er þaðan kom að Ólafsdal, er
upphaflega átíi þátt í að það komst á. Bæði þetta og
ýmislegt fleira sýnir það að fleirum en mjer hefur kom-
ið þetta til hugar, og það sýnir það einnig að lærði-
skólinn hjer í höfuðstaðnum stendur að sumu leyti að
baki hinum óæðri skólum úti um land, þótt hann ó-
neitanlega sje þeim fremri að mörgu. Sambandið á
milli skólanna mundi því verða þeim báðum til góðs;
hver þeirra fyrir sig gæti tekið það eptir hinum, er bet-
ur mætti fara og nýtt og heppilegra skipulag mundi
hrinda úr sessi ýmsum gömlum siðum og föstum, rót-
[ grónum venjum, sem standa í vegi fyrir sannri menntun
j og sönnum framförum skólanna. Fjelagsskapur mundi
komast á milii námsmanna fyrir sunnan og norðan og
sömuleiðis kennara, og skólalífið mundi verða fjörugra
og tilbreytingarmeira, og það hefði enn einn aðalkost í för
með sjer, er jeg teldi mikilsverðan; það mundi afmá
þann ríg, sem alltaf á sjer stað á milli lærðaskólans
og gagnfræðaskólanna. Þeim sem eru á lærðaskólanum
j eða hafa verið þar, er hætt við að líta smám augum á
j gagnfræðanemendur og gjöra lítið úr menntun þeirra;
í og þótt það ef til vill sje ekki alltaf að ástæðulausu,
j þá er óhætt að fullyrða að margir fara þar of Iangt.
Þessi nemendarígur er svo magnaður á milli
j lærisveina latínuskólans og Flensborgara, að þeir hafa
j allsengan fjelagsskap sín á milli, þótt þeir sjeu svo ná-
iægir hverjir öðrum að þeir gætu hæglega tekið hönd-
j um saman, báðum til ómetanlegs gagns. I stað þess
I að eiga með sjer fjelag eins og bræður, eru þeir eins
I og tveir andstæðir flokkar, sem forðast öll viðskipti
saman og jafnvel reyna að rýra álit hvors annars og
troða skóinn hvor niður af öðrum.
í stað þess að skólar allsstaðar annarsstaðar, bæði
æðri og lægri, cru nokkurs konar samhangandi keðja,
Þar sem hver hlekkur er öðrum til styrktar, þá eru þeir
hjer næstum alveg afskiptalausir hver af öðrum og vita
nauða h'tið hver um annan, rjett eins og það væru
gágnólíkar stofnanir, sem eklcert þyrftu og ekkert ættu
að hafa saman að sælda.
Til þess að sanna sögu mína, með samband skói-
anna erlendis, þótt jeg sjálfur sje þeim ókunnur, vil jeg
bcnda á ritgjörð eptir dr. Þorvald Thoroddsen um skóla
j í Svíþjóð; þar er lýst glöggt og greinilega fyrirkomu-
lagi skólanna og er það næsta ólíkt því, sem hjer