Dagskrá - 04.11.1897, Blaðsíða 1

II, 80.
Reykjavík, fimmtudaginn 4. nóvember.
1897.
Úr brjefi frá Höfn.
dags. 12. okt.
— — Hjer hafa verið allmiklar æsingar með-
al landa síðustu dagana, út af leynimakki
Valtýs við Dani bæði í stjórnarráðinu íslenska
og utan** þess. Þykir mönuum óvíst að allt
sje framkomið enn af því sem V. hefur bruggað
og borið í stjórnina —- en þó mun flestum
virðast það sem komið er ærið nóg — og
greinar nokkrar er birtust í blöðunum þessa
dagana hleyptu öllu í bál og blossa.
Fyrst kom alllöng grein frá Jóni A.
Hjaltalín alþingismanni í »Pólitíken« 3. þ. m.
og var þar svarað ýtarlega, en þó að því er
mönnum fannst, með mestu hógværð, æsinga-
grein Ski'ila Thoroddsens í sama blaði, sem
þjer munuð hafa lesið, þar sem einkum var
lögð áhersla á, að sverta landshöfðingja í
augum Dana fyrir framkomu hans í stjórnar-
skrármálinu. — Grein Hjaltalíns víkur eins
og þjer sjáið jöfnum höndum að Valtý og
allri hans frammistöðu, og er þar hreift við
ýmsum »aumum punktum« í hinni pólitisku
æfisögu V. svo að honum mun hafa þótt
þörf á að svara nokkru vegna almenningsá-
litsins í Danmörk. —• Jeg þarf varla að segja
yður frá því að svar Valtýs í Pólitíken* þ.
8. hleypti hjer upp svo mikilli gremju og
undrun yfir því hvað ha?in gœti verið ó-
skamfeilinn, að fá dæmi munu þekkjast
nokkurs slíks í íslendingabyggð hjer á síðari
árum.
A fundi stúdenta daginn eptir að grein-
in kom út, var hlýtt á frásögn Valtýs um
framkomu hans á alþingi. — Hóf þá cand.
mag. Bogi Melsteð all þungorð, en þó stilli-
leg andmæli gegn Valtý, en það sem vakti
langmesta eptirtekt í ræðu ht. B. M. var sú
yfirlýsing hans,
að Valtýr hefði játað i prívat sam-
ræðu við sig- (B. M.) og skrifstofu-
stióra Ólaf Halidórsson, að stefna
sín miðaði að því að færa valdlð
út úr ísiandi þótt hann hjeldi því
gagnstæða fram opinberlega.
< --------------------
*Frá grein þessari skal nánarskýrt hjer síðar-
En til þess að menn hafi nokkra hugmynd um
andann í henni, má geta þess að V. kallar þar
mótstöðumenn leynimakksins nihilista (o: gjöreyð-
endur; alþekkt nafn a rússneskum stjórnleysingjum
er gjöra samsæri um að fremja ýms illræðisverk).
— Þetta á að vera til að skýra „afstöðu" and-
stæðinga hans fyrir dönskum lesendum sem auð-
vitað þekkja ekki að þetta nafn sje haft um aðra
en pólitiska illvirkja og glæpamenn. Þingflokk
þann er var á móti honum kallar hann „nihilista"-
flokkinn, sjerstaklega þá alþm. Jón í Múla og
Guttorm Vigfússon, er gáfu vottorð um hvað
móttakandi „gula snepilsins" hefði sagt að í hon-
um hefði staðið — eptir að Valtýr hafði þrætt
fyrir innihaldið opinberlega. — Alþm. J. A-
ÍHjaltalín gefur hann í skyn að muni hafa ritað á
móti þeim Skúla og Valtý, af því að hann sje
„skyldur landshöfðingja frúnni"! Og landshöfð-
inginn, segir hann, að haldi dauðahaldi i sína á-
byrgðarlausu stöðu, af því að ekki sje að vita,
Íhvernig fari urn einhverja sjóðþurð í búi Finsens
heitins póstmeistara. (Þessi sjóðþurð er hvergi til
nema í höfði Valtýs). Öll greinin er eptir þessu.
** Leturbreytingar eru allar gjörðar til
skýringar.
Þessari yfirlýsing hr. B. M. tók Valtýr
á móti í áheyrn allra án mótmœla, en þó
var hann svo djarfur að fara að reyna að
sanna með sínum gömlu margendurteknu rök-
um að pólitík sín færði valdið inn í landið,
— þarna á þessum sama fundi, ofan í sína
eigin játningu, sannaða af vitnisburði tveggja
manna, og þegjandi viðurkennda af honum
sjálfum á þessum sama fundi. Þá þótti nú
mönnum Valtý takast upp, og að hann jafn-
vel færi »fram úr sjalfum sjer« í bíræfni. —-
Drottinn minn! Þetta á að vera milligöngu-
maðurinn milli þjóðar vorrar og Danastjórn-
ar og leiðtogi 15 íslenskra alþingismanna!!
Eptir að Valtýr hafði lokið þessari dæma-
lausu varnartilraun sinni stóð stud. jur. Jón
Sveinbjörnson upp og tók svo greinilega í
lurginn á Valtý, en þó með góðum og gild-
um rökum, að síðustu orð hans drukknuðu í
lófaldappi. Því næst töluðu þeir dr. Finnur
Jónsson og stud. mag. Sigfús Blöndal, báðir
eindrégið á móti Valtý. Stóð þá enn upp
Valtýr sjálfur og fór að bera í bætifláka fyr-
ir sig — en þá virtist nú þolinmæði fundar-
ins lokið, því nú tóku illar og harðar hnút-
ur að fljúga ti! Valtýs frá sætum fundar-
manna, og þótti öllum þær vera meiulcgast-
ar, sem komu frá dr. Jóni Þorkeflssyni yngra.
-— Heyröust hnífilorð og kuldagaman koma
úr þeirri átt, sem enginn hefði viljað óska
sjer að standa íyrir og verðskulda eins og
Valtýr. — Varð þá hlátur mikill að V. og
ræðugerð hans, — enda varð hann og að
hætta án þess að hafa komið fram neinu því
er gæti bætt málstað hans. — Eptir að óp
og köll höfðu varað nokkra stund tókst for-
seta (stud. mag. Agúst Bjarnason) að koma
kyrrð á, og fjekk hr. B. Melsteð þá enn
orðið; stakk hann upp á því, að greiða at-
kvæði um málið, en þá hrópaði Valtýr: »Er
það meiningin að »demonstrera« á móti mjer?«
— Hefur V. víst óttast að Dönum þætti hann
ekki liðmargur meðal Islendinga hjer, ef til
atkvæða hefði verið gengið — og mun og
óhætt að fullyrða að ckki hefði annar póli-
tíkus fengið færri meðhaldsmenn en Valtýr,
ef svo hefði verið gjört. En úr þessu varð
ekki. — Því eptir að Jón Sveinbjörnson
hafði enn staðið upp og gjört fyrirspurn til
Valtýs um það, hvernig stæði á málaferlum
þeirra dr. J. Þ. og V. (útaf grunsamlegum
höfundarmerkjum Valtýs undir danska blaða-
grein á sínum tíma o. fl.) — — varð æði
mikill hávaði, samtal og óspekt í salnum,
sem enn jókst við það að dr. J. Þ. tók til
máls, og vægði Valtý iítt. — Notaði V. ó-
kyrrð þessa til þess að komast út enda þótti
honum víst ekki fýsilegt að heyra allt hvað
dr. J. mundi hafa 'að segja — en forseti
varð að slíta fundinum, án þess að gengið
væri til atkvæða. —-
Svo fór um þennan fund, þann heitasta
og ákafamesta sem jeg man eptir að ha!d-
inn hafi verið hjer um pólitik. —- En ekki
er öll nótt úti enn, og spá nú flestir illafyr-
ir „stöðu" V. hjá stjórninni. Einkum munu
flestir Danir er fylgjast með í íslenskum mál-
um álíta, að Valtýr haft gjört sig því nær
»ómögulegan« með grein þeirri er hann rit-
aði í Politiken, þar sem hann kemur með
svoleiðis getsakir gegn þingmönnum, lands-
höfðingja og jafnvel framliðnum heiðurs-
manni eins og Finsen póstmeistara, að ó-
kunnugir menn hljóta að sjá af hverjum toga
þær eru spunnar, hvað þá þeir sem til þekkja.
,Hjálmar- kom hingað í gær eptir 3
vikna sigling frá Höfn. Fátt um merkis-
frjettir. Verður getið nánar í næsta blaði.
Farþegar fáir, en nokkuð af þeim orðið ept-
ir í Engl. og Höfn. Þorðu ekki aðfarameð
landsskipinu.
Svar tii Corpus juris.
Hin forna lagaskræða (C. J.) er í mikl-
um vafa um það í Isafold 78. tölubl. »hvort
sje vitlausara« kenningar Ðagskrár um með-
ferð málanna í ríkisráðinu, eða viðvíkjandi
ráðgjafaábyrgðinni.
Þessu trúum vjer mæta vel. Það mundi
þurfa miklu vitrari og fóðari mann heldur
en þennan C. J. til þess að leysa úr þessu,
þvi báðar kenningarnar eru jaf?i rjettar, en
það er á máli óhæverskra nafnleysingja
af Corpusar tagi |að þær sjeu báðar jafn
rangar.
Þegar maður veit, eins og hr. C. J., að
maður heldur uppi ómögulegri skoðun, sem
almenningur hefur fengið viðurkenndar sann-
anir fyrir að sje röng, byggð á átyllulausum
misskilningi, þá er eðlilegt að maður láti svo sem
kórvillan sje hafin upp yfir það að þurfa
nokkurra sánnana við., Þeir menn sem eru
þaulvanir því að halda fram hinu eða öðru
eptir því, sem á stendur, án alls tillits til
þess hvort þeir bera nokkurt skyn á það,
sem þeir fara með, og jafnvel einnig án þess
að taka tillit til þess sem þeir kunna að hafa
sannfærst um að rjett sje — þeir eru einnig
vanir að fyllasig upp með líkum digurmælum,
sem hr. C. J. um það að andmælendur þeirra
sjeu ekki heyrðir af neinum, enginn skilji það
sem þeir segi en allir, allir sem sjái eða
heyri, sjeu, þar á móti, samdóma kórvillunni.
En enda þóttþað megi telja víst að »C. J.«
viti að hver einasti maður. sem les greinar
hans og Dagskrár um þetta mál, verði að
játa að Corpusið hefur aumlega flækt sig í
endalausa bendu af vitleysum — þá álítum
vjer samtrjett að svara honum jafnóðum sem
hann ágatar sig. — Málstaður hans er
stofnaður af þesskonar hvötum og studdur
af þesskonar mönnum að þar er ekki ein-
ungis að ræða um rjett rök, eða hvort þörf
sje á í sjálfu sjer að skýra málið öllu meir
en orðið er — heldur einnig að halda niðri
nýjum tilraunum til þess að viila sjónir fyrir
almenningi, með allskonar yfirskyni. — Þann-
ig þarf t. a. m. ekki lengur að færa rök að
því að ráðgjafi íslands er háður afli atkvœða
í ríkisráðinu. Það höfum vjer þegar sannað
og sýnt fram á, öllum semskilja mælt mál, og
þeir einir eiga að skera úr um hvað gjöra
skuli hjer á landi í stjórnarskrármálinu. Jafn-
framt höfum vjer einnig sýnt frarri á, glöggt
og ómótmælanlega, með tilvitnunum í lögin,
stjórnina og kenningar haskólans að »C. J.«
veður þar í villu og reyk um hið alira cin-
faldasta og alkunnasta, um tilhögua á æðstu
stjórn ríkisins.
— En þrátt fyrir þetta má þó ekki
sleppa lúðurþeytara Valtýsfiokksins, hr. »C.
J.« — Það þarf einnig að sýna fram á —
eins og vjer áður höfum sagt — jafnóðum
og hann ágatast í nýjum og nýjum möskv-
um, að hánn eykur og styrkir þær líkur sem
upphaflega voru til þess að hann færi vís-
vitandi með rangt ??iál. Það er þessi hliðin
á ritmennsku Corpusar sem hjer eptir verður
átt við í Dagskrá.
Hr C. J. byrjar á því í Isafold síðast að
fullyrða að hver ráðgjafi sem láti undan rík-
isráðinu (þ. e. »segi ekki af sjer« þótt hann
verði í minni hluta) — beri ábyrgð á stjórn-