Dagskrá - 04.11.1897, Blaðsíða 3

323
þar að auki klæðlitlir úti í hryssingsrigning-
um, með blauta fætur?
Reykjavík er svo gestrisinn bær, og hjer
er svo margt af fólki, sem vill gjöra öðrum
gott að það er hróplegt hneyksli að ekki
skuli vera einn einai;ti staður til fyrir fátækl-
inga, sem einrænast hjer allslausir á götun-
um — annar en tukthúsið. — Þeir sem hafa
peninga geta í lengstu lög komið sjer inn
einhversstaðar, en þó getur það komið fyrir
að sveitamenn, sem eru ekki vel ldæddir eða
illa til reika á annan hátt, eigi fullt í fangi
með það að fá sig hjer hýsta fyrir peninga.
— Hotel ísland er ekki þekkt að því, að
taka vel á móti þesskonar gestum. — En geta
ekki hinar veglyndu og hjartagóðu hefðar-
konur Reykjavíkur — sem hafa myndað fjel-
agsskap sín á milli til þess að hjálpa bág-
stöddu fólki hjer við Reykjavík — einnig
hugsað um gestina sem koma hjer og vant-
ar allt ? Jeg hef sjeð að þessa máls hefur
áður verið minnst í »Dagskrá« og »ísafold«
— en enginn árangur hefur orðið af því.
Mundi ekki Thorvaldsensfjelagið eða Kvenn-
fjelagið geta stuðlað að því, að hið svokall-
aða »hotel ísland« væri látið rækja skyldu
sína í því að taka á móti mönnum sem vant-
ar húsaskjól, en hafa peninga — og að góð-
gjörðasemi einstakra manna gæti sameinast
um það, að koma upp einhverju hæli fyrir
hina, sem ekkert hafa til að borga með.
Jeg leyfi mjer að skora á þá, sem mest
fást hjer við það, að gjöra fátæklingum og
bágstöddum gott, að íhuga þetta mál ræki-
lega, og reyna að koma því í einhverja fram-
kvæmd. —
G.
Svar til „S“.
„Tómir vagnar
skrölta mest“.
Jeg vil leyfa mjer að svara hjer nokkr-
um orðum til greinarstúfs eins er stendur í
»Dagskrá« síðast, eptir búfræðinginn »S.» —
ef þjer herra ritstjóri vilduð ljá mjer rúm
fyrir það.
Hr. »S«. byrjar með því að spyrja mig
hvernig jeg hafi getað sjeð með eigin sjón,
að það sje rangt hjá honum, að ofseint sje
að slá tún eptir að 17 vikur eru af sumri.
Jeg hef þá æru, að geta frætt hr. »S.«
á því, að jeg hef sjeð tún slegið 3 var á íslandi
og síðast eptir að rúmar 19 vikur voru af
sumri — og reyndist vel. —
Ennfr. get jeg sagt yður eina sögu hr.
»S«. — - Hún er sú, að toðugresi á sljettum,
velræktuðum túnum — svo sem öll tún ættu
að vera — er í fullum vaxtarkrapti opt og
tíðum eptir 18. ágúst á sumrin. Veithr. „S“
ekki þetta?
Hvað getur komið hr. »S« til að halda
því fram. að óhyggilegt sje að slá tún eptir
áðurnefnda tíma ársins, þegar þeir er best
hafa ræktað tún sín, •— samkvæmt reynslunni
geta vitnað hið gagnstæða; það hlýtur að vera
þekkingarskortur, — ef það er ekki annað
verra. —
Rjett á eptir þar sem hr. »S« er mjög
drýgindalegur, yfir því, að jeg viti ekki hve
opt túnin eru slegin á íslandi —- og segist
skuli fræða núg á því að þau sjeu ekki sleg-
in nema 1 sinni á ári — segir hann, að nýj-
ar sljettur sjeu víðast á landinu tvíslegnar, og
ennfr. að »Austurvöllur« hafi verið þríslegin.
— — Þarna hefir hann reglulega verið í »ess-
inu« sínu, hann hr. »S«1. Telur hinn búfróði
hr. »S« „Austurvöll« eða hinar nýju sljettur
ekki með túnum?. Annað hvort gjörir hann
það ekki, eða hann hefir, svona nærri því? —
tapað samkvæmninni, — enn jeg vona nú
að hr. »S« »detti ekki þó hann hallist« (!!).
Hr. »S.« segir »rjett að gjöra við því
sem er« og virðir mjer til vamms, að jeg
skuli nefna' aðra meðhöndlun áburðarins en
þá, er hann segir vanalega. Hann verður að
fyrirgefa þótt jeg vildi_ leiðrjetta hann, af því
mjer kom til hugar að hann vildi með rit-
gerðum sínum í »íslandi«, fræða bændur um
það er þeir ekki vissu sumir hverjir, þvi hitt
þurfa þeir ekki að læra af hr. »S.« sem jeg
hygg að þeir kunni — kannske fullt eins
vel — eins og hann.
Ennþá skröltir í hr. »S.« þar sem hann
telur mig ekki þekkja hvaða þýðingu grasið
á jörðinni hafi fyrir frjöfsemi jarðvegsins. Jeg
vil þá benda honum á, að hugmynd min um
þetta efni, stendur ennþá óhrakin fyrir hon-
um. Þá reynir hr. »S.« að telja mönnum
trú um, að jeg viti ekki hvað gjörist í sveit-
um á haustin í september, — ætli hann viti
það betur? — og heldur þeim ósannindum
fram að bændur hafi þá þrælslegu venju að
beita kúm á fallið gras á haustin, í hvaða
veðri sem er, og leggur undir dóm lesenda
blaðsins hvort ekki sje satt.(ll) Ætli ekki
hefði verið betra fyrir hann að spyrja — þá
er vissu — að þessu, áður en hann skrifaði
greinina í »ísland?« NB. ef hann hefði ekki
viljað segja annað en það er satt var og
rjett.
Loksins segir þessi makalausi hr. »S.«
að kýrnar skemmi ekki túnin á haustin, þó
þær sjeu hafðar á þeim, og spyr hvort jeg
viti ekki að þeim sje það hollara. Jú, það
vita allir að kúm væri best að mega bíta
þau tún allt sumarið út sem vel spretta, og
jeg er sannfærður um, að þær myndu þá
gefa af sjer meiri mjólk enn ella. — En jeg
hygg að það yrði ekki svo affarasælt fyrir
landbúnaðinn, að það borgaði sig, Hvað því
viðvíkur að kýrnar skemmi ekki nýjar sljett-
ur á haustin, þó þeim sje lofað að sparka um
þær, þá get jeg sýnt hr. »S.« mörg dæmi
sem sanna hið gagnstæða, ef hann vill skoða
með mjer tún, sem friðuð eru fyrir hestaá-
gangi alla ársins tíma.
Jeg hef þá stuttlega svarað spurningu
yðar minn kæri hr. »S.«. — En skyldi svo
fara, -— sem ekki er líklegt — að yður þætti
nauðung bera til, að taka pennann aptur,
þá væri óneitanlega glímumannlegra að fela
sig ekki, annars getur þá og tilborið, að les-
endur ritgjörða yðar gefi öðrum dýrðina, en
þeim sem hún ber.
Reykjavík í nóv. 1897
Gísli Þorbjarnarson.
Úr brjefi frá enskum ferðamarini,
Nýlega sáum vjer brjef frá merkurn
Englendingi er ferðaðist hjer um landið fyr-
ir I—2 árum, og var það stííað til íslend-
ings sem nú er í Kmhöfn. Þó það sje ekki
tómur himnaprís í garð íslendinga, viljum vjer
þýða hjer úr því kafla, því það er fullt svo
holt að heyra sig lastaðan sem lofaðan.
Það sem á veltur er að vinsa hið sanna úr
því ósanna •—• en eins og kunnugt er munu
menn eiga hægra með að trúa smjaðri um
sjálfa sig heldur en ósönnum ávítum.
Englendingurinn segir svo meðal annars:
Jeg hef ferðast um Island í því skyni að
þekkja þjóðina, jafnhliða því sem jeg kynnti
mjer landið og hina merku sögustaði. —-
Flestir útlendingar sem ferðast hafa um þetta
land hafa lagt mesta áherslu á að kynna
sjer landshættina og sjá hinar frægu stöðvar
fornmannanna, en jeg ásetti mjer frá því
fyrsta að kosta mestu kappi um að kynna
mjer „íslendinginn eins og hann er í dag“.
Og jeg verð nú að segja, þó jeg hafi
farið víða, að jeg hef aldrei á æfi minni
sjeð neina kristna, siðaða þjóð eins langt
frá því að fylla upp þær vonir sem ókunnur
aðkomandi gestur gæti haft til hennar eptir
afspurn og sögn annara og eptir því sem
mætti ráða af fortíð hennar.
Drottinn minn, að sjá fjelagsbrag, og
framkvæmdir íslendinga.
Maður skyldi halda að maður væri
meðal Indíána. Jeg furðaði mig á að sjá
kotin hanga eins og skrælingabyrgi yfir höfð-
unum á afkomendum hinna ríkilátu, glæsilegu
óðalshöfðingja er áður byggðu þessa víðler.du,
fiskisælu og kjarngrösugu eyju. Og jeg tek
hjer ekki til þessa um þá fátæku, sem engin ráð
hafa, og sem örbyrgðin grúfir sig yfir eins og
mara, heldur tek jeg þetta fram af því að
það gildir svo að segja jafnt um hina auð-
ugri eyjabúa. embættismenn sem hafa góðar
árlegar tekjur sumir hverjir, og sjálfseignar-
bændur sem gætu vel hafa komið upp yfir
sig góðum húsakynnum ef þeir hefðu lagt
stund á það.
Grasblettirnir sem liggja í kringum bæ-
ina, hin svokölluðu tún, virtust mjer svo lít-
il, ljót og illa ræktuð, að það var því líkast,
sem skepnurnar sjálfar hefðu ræktað þau upp
án íhlutunar frá mönnunum. — Og hinar ör-
fáu arðsömu sljettur, sem nú sjást hjer og
þar í landinu, eru aðeins vitnisburður um
það, hve herfilega þessi þjóð hefur vanrækt
helsta bjjargræðisveg sinn öld fram af öld, allt
til þessa dags. —
Ekki hryllti mig síður við þvl, að sjá
mannvænlega ötula sjómenn vera að snúast
í kring um eina og eina smákænu, hjer og
þar við strendurnar, fyrir þessu opna hættu-
lega hafi, sem er þó svo fiskiauðugt, og svo
að segja breiðir faðminn út á móti hverjum
sem hefur færa ferju til að nota sjer það. —
Jeg er sannfærður um það, og hef sjeð svo
mikið til íslendinga, að þeir eru efni í af-
bragðs siglingaþjóð. Þeir eru djarfir, harð-
fengir og kappsamir þegar út í það er kom-
ið. En hvenær læra þeir að koma sjersam-
an um að leggja það fje i þilskipin, sem þeir
verja nú í hinar lífshættulegu opnu fleytur
sínar ?
Jeg veit að þjer munuð reiðast mjer fyr-
ir það, að jeg tala svo um yðarkæru landa.
En þjer báðuð mig um að segja yður sann-
leikann afdráttarlaust — og jeg hef enga
minnstu hvöt til þess, að ljúga neinu lofi
á þessar dreifðu, úrættu leyfar af hinum fornu
frægu íslendingum, Jeg hef aldrei sjeð neina
þjóð svo svæfða, aldrei neina þjóð svo ger-
samlega umbreytta í hugsunarhætti og vilja-
krapti, af erlendri heimskulegri .óstjórn. —
Jeg veit að þjer hafið rjett að mæla, þar
sem þjer segið að þetta sje allt eðlilegt, eigi
rót sína að rekja til auðsjáanlegra sögulegra
orsaka. En breytir það ástandinu, þó vjer
getum játað að það sje komið af eðlilegum
ástæðum? Er ekki allt »eðlilegt« í þessum
heimi, og verða ekki allir gallar og brestir
mannanna raktir til »eðlilegra« undanfarandi
atvika? — Jú, sannarlega. Það getur aldrei
verið Iblendingum fremur en öðrum til rjett-
lætingar eða huggunar. — Og iítið þjer með
mjer á embættismennina, kaupmennina og
þingmennina í þessu landi. — Vekja þessir
menn sjálfsþótta og atorku þjóðari.in-
ar, eða glæða þeir tru hennar á sjálfa sig?
Koma kaupmennirnir upp arðberandi atvinnu-
stofnunuin í landinu? Notar þingið hina opin-
beru fjárhirslu tii eflingar framleiðslunni?
— Nei, embættismennirnir hafa þá helstu yf-
irburði yfir almúgann að þeir geta talað
dönsku, kaupmennirnir fara varla fram fyrir
búðarborðið, hvað þá að þeir líti út um búð-
ardyrnar á landið og sjóinn sem bíður ept-
ir því, að auðmagni verði varið til að nota
þau; — þingmennirnir sitja hálfsofandi yf-
ir atkvæðagreiðslu um allsendis ómerkileg
mál. Og hvernig fara þeir með stórmálin? Þar
er jeg yður fullkomlega samdóma.
— Eptir mínu áliti þarf einhvern stór-
viðburð til þess að venja íslendinga, til þess
að hugsa — og skilja hvað þeir eru, og
hvar þeir eru staddir«.