Dagskrá - 04.11.1897, Blaðsíða 2

322
arathöfn þeirri sem við er átt, ásamt hinum
öðrum meðlimum ráðaneytisins. Þetta höfð-
um vjer áður frætt C. J. um að væri mis-
skilningur og bent honum á auðlesna grein
í ríkisrjettarfræði Matzens þar sem það sjest
að ráðgjafar geta firrt sig ábyrgð, með því
að sýna í gjörðabók ríkisráðsins að atkvæði
þeirra hafi verið goldið á móti þeirri ráð-
stöfun sem um er rætt.
Það er nú ómögulegt annað en að hr C.
J. hafi skilið þetta, er vjer skýrðum það fyr-
ir honum — svo framarlega sem hann er með
fullu viti. En þrátt fyrir það heldur hann
því enn fram, að vjer höfum þar haft rangt
að mæla — og kemur nú með það tilfelli
að ráðgjafi skrifi undir — sem hann biand-
ar saman við hitt að þesskonar ákvörðun
verði gjörð í ríkisráðinu sem ekki er skrifað
undir (sbr. lagasynjanir). — En þegar undir-
skript ráOgjafa liggur fyrir, kemur ekki til
greina að ákveða ábyrgðina eptir atkvæði
hans í ríkisráðinu — eins og hver maður
getur skilið. í þessu atriði er C. J. þannig
sýnilega að reyna að leyna því, að hann
veit að Dagskrá hafði rjett að mæla.
Næsta möskvann ríður C. J. um sig með
þessum orðum: »Áþreifanlegasta sönnunin
fyrir því að jeg (C. J.) hafi rjett að mæla
(um það, að ráðgjafi íslands hafi sjerstöðu í
ríkisráðinu) er þessi: að engin stjórnarráð-
stöfun viðvíkjandi sjermálum Islands öðlast
gildi nema ráðgjafi ísjands taki hana að sjer.
— — Hjer er ómótmælanlega að ræða um
þýðingarmikla sjerstöðu, sem ráðgjafii vor
hefur. Byggist hún á grundvallarlögum Dana?
Nei. Hún byggist eingöngu á stjórnarskrá
vorri«. —
í þessari klausu opinberast svo rnikið
öfugstreymi á móti hinum alþekktustu stjórn-
arfarsreglum að það virðist jafnvel óhugsandi
að sjálfur Corpus sje svo gersamlega sneydd-
ur algengri þekkingu að hann viti hjer ekki
betur en hann talar. Eða veit þessi maður
með gamla lögbókarnafnið, sem er sífelldlega
að stilla röddina í kennimanns tón í sjálfu
stjórnarbiaðinu, ekki af því að það er venja
að sá ráðgjafi skrifi undir með konungi sem
settur er yfir málefni af því tagi, sem ræða
er um?—Og ætlar hann að þessi verkaskipt-
ing milli ráðgjafanna veiti þeim nokkra
stjórnskipulega sjerstöðu í ríkisráðinu? Það
er svo ótrúlegt, að jafnvel Corpus viti ekki
þetta, að full ástæða virðist til að ætla að
hann stígi þessi krákuspor, aðeins til þess
að sýnast enn ófróðari heldur en hann er.—•
Svo kemur alllangur óskilj anlegur kafli í grein
Corpusar, og er sá kafli það jafnt eptir sem áður
þótt tekið sje tillit til þess að greinin hefur
ruglast í prentuninni, (sbr. leiðrjetting í ísaf.)
En það er aðeins endurtekning, órökstudd,
af margsögðum misskilningi Corpusar er hann
segir síðast sað úrslit íslenskra mála í ríkisráðinu
sjeu háð öðrurn skilyrðum, en úrslit danskra
mála«.
Vjer höfum áður sýnt fram á það og
það veit hver einasti lögfróður maður í danska
iíkinu,::: að allir ráðgjaýar sem í ríkisráðinu
sitja, hafa s'ómu stjbrnskiþulega st'óðu.
Þar sem því C. J. er að tala um að
Dagskrá standi ein uppi með þessa kennning;
skoðanir vorar á þessu máli sjeu líkar því,
sem mætti heyra »neðarlega í barnaskóla«,
að ekki sje talandi við Dagskrá í alvöru um
þetta mál o. s. frv., — er hætt við því, að
mönnum þyki hann vera nokkuð ágataður
siálfur lögbókar-»nafninn« til þess að tala svo
]>rofessors!ega um það, sem hann hefur sýnt
allri þjóðinni að hann ber ekkert skyn á. —•
En annars unnum vjer honum þess vel,
að einangra sig með svo mikium lokleysum
sem hann lystir og erum jafn ánægðir með
hann hvort hann vi!l tala í spaugi eða al-
vöru hjer eptir.
*Nema ef til vill sá, er Corpus lætur lesa
yfir greinar sínar.
Isiensk jafnaðarmennska
Það er öll þörf á því við og við að
skýra fyrir mönnum hjer á landi tilgang og
kenningar jafnaðarmennskunnar, því hún
er nú vafalaust það málefni sem stendur lang-
efst á blaði, allra politiskra innanlands mála
í hinum ýmsu kristnu löndum heimsins.
Menn geta stuttlega skýrt hugmyndina
um þetta fyrirkomulag á skipun fjelagsins
með því að segja að jafnaðarmennskan fari
fram á að gjöra fjelagskenningar Krists að
lögum, að sínu leyti eins og lögmál gamla-
testamentisins hefur verið tekað upp í borg-
aralega löggjöf. — Lögmálið sagði, þú skalt
ekki ■— en kristnin segir þú skalt. — Eptir
hinum núverandi borgaralegu lögum má það
heita svo sem skyldum fjelagsins sje fulinægt
ef maður brýtur ekki á móti forboðslögum
þeim sem rjettarskipunin hefur sett upp,
og fullnægir að öðru leyti þeim skyldum
sem maður leggur sjálfum sjer á herðar
(t. a. m. með samningum, giptingu, með
því að taka að taka að sjer embætti o. s. frv.)
En samkvæmt boði kristninnar, og hin-
um komandi lögum jafnaðarmennskunnar er
þetta ekki nóg. — Maður á að vinna allt
það sem nauðsynlegt er fyrir hagsmuni
fjelagsins án sjerstakra loforða eða samninga
svo mikið sem jafnrjettis hugmyndin leyfir
að heimta af hverjum einstaklingi.
Menn telja þrjá aðalgjörendur er öll
verkleg menning byggist á, en það er jórðin,
auðurinn og erfiðið. Þessa þrjá gjörendur
vill jafnaðarmennskan láta vera alháða stjórn
fjelagsvaldsins. — Hún vill láta land og sjó
vera undir umráðum fjelagsins, auðmagn allt
og starfskrapta þegnanna. Og þá getur
stjórnin sagt þú skalt. —■ En svo lengi sem
hverjum einstökum er það sett í sjálfsvald,
hvað hann gjörir eða lætur ógjört fyrir utan
hið núverandi forboðslagasvæði fjelagsins,
þá verða menn að láta sjer nægja hina sið.
ferðislegu eða trúbragðalegu kröfu: þú skalt.
Og bak við þá kröfu stendur ekkert vald til
að knýja menn til hlýðni, þó þeir brjóti á
móti. Það er ekki fyr en í öðru lífi sem sá reikn-
ingur er »gjörður upp« — og það þykja
jafnaðarmönnum of sein reikningsskil. —
Hin íslenska »jafnaðarmennska« hefur
verið gjörð að umtalsefni nokkrum sinnum
í Dagskrá, og hefur verið sýnt fram á að
tíminn væri ekki nándar nærri komin hjer á
hjer á landi til þess að láta fjelagsvaldið taka
undir sig umráð yfir jörð, eignumnje vinnuafli
einstakra manna, — Þaðhefur veriðsýnt fram á
að skilyrði fyrir svo víðtækri fjelagsstjórn
sje að landið sje byggt og rœktað en það
er Island ekki.
Island má kallast óbyggt og óræktað
land, enn sem komið er. —-
Hver einasti bóndi og hver einasti báts-
formaður yrði hjer að vera ernbœttismaður
ef slík fjelagsstjórn ætti að ná tilgangi sínum.
En ætli Islendingum, sem með rjettu kvarta
yfir að þeir hafi nú sem stendur alltof mikið
af embættismönnum, þætti þá ekki nóg um og
hvaðan ætti að taka allan þann kostnað er
þetta feiknamikla stjórnarbákn mundi leiða
af sjer, í málþráðarlausu, vegalausu eyðimark-
arflæmi?. —
En það er eitt aðaleinkenni á framkomu
hinna fáu Islendinga er fylgja kenningum
jafnaðarmanna, að þeir gleyma gersamlega
skilyrðiuu fyrir því að sú fjelagsskipun geti
þrifist -— en tala að eins um það, hve gott
fyrirkomulagið væri í sjálfu sjer. — En þegar
menningarskilyrðin vantar, næst enginnannar
jöfnuðurmeðþeirriskipan en sá, að enginn eigi
neitt, og það er það síðasta semhinir sönnu
jafnaðarmenn úti um heiminn ósica eptir.
(Frh.)
Skepnurnar.
Osköp gremst mjer það að þurfa alltaf
að horfa á meiddu, sárfættu, mögru hest-
ana hjerna á götunum undir þungum klyfjum,
togaða sundur af töglum og taumum, sínum
af hvorum enda.
Opt og tíðum skerast snærin inn í munn-
vikogflipaáhinumþæga, verndarlausa málleys-
ingja — enaptan í honum hangir annar jafn-
illa farinn píslarvottur hinnarmannlegu grimmd-
ar og hirðuleysis, og eykur samþræli sín-
um óheyrðar, óþolandi kvalir og erfiði, sem
hann á ekki málið til að kvarta um. —
Því þola menn að sjá þessa hryggðarmynd
ár út og ár inn úr því að lögin þó vernda
tilfinningar manna gegn slíkum hneykxlum?
— Jeg man eptir því að jeg var einu sinni
staddur uppi á Laugavegi og horfði á tvo
sveitamenn er vóru að binda klyfjar upp á
hesta sína. Það var rigning og kalt veður og
klárarnir hömuðu sig undir garði þar rjett
hjá. - - Þeir vóru 4 alls, magrir ogaumingja-
legir, og tveir af þeim helmeiddir í herðum
og síðum. Annar af þeim sem voru að binda
vatt sjer að hestunum og teymdi einn þeirra
fram. Svo kippti hann upp meltorfu er lá
þar í svaðinu og smellti henni ofan í meiðsl-
in. Mjer heyrðist aumingja skepnan stynja al-
veg ems og fárveikur maður, og fæturnir
skulfu undir hestinum af kvölum. — Augun
sem hann renndi upp á kvalara sinn voru svo
raunaleg, svo örvæntingarfull, að mjer rann tii
rifja að sjá það, og jeg kallaði til mannsins
og spurði hann að, hvort hann ætlaði að
vera svo samviskulaus að girða reiðing ofan
í þessi opnu sár á blessaðri skepnunni.
»Og jeg held að hann »Gráni« sje farinn
að kannast við það fleiðrið að tarna« sagði
húsbóndi hestsins, og ætlaði að fara að leggja
klifberann upp á hann en þá kom hinn
að og hvíslaði einhverju að honum, svo hann
tók reiðinginn af hestinum aptur. —Jeg vissi
ekki hvað þessu olli, en gat mjer til að þeir
mundu hafa einhvern hita af lögregluþjóni
með borðahúfu, er sást koma neðan veginn.
Jeg veit ekki hvernig aumingja Grána
hefur liðið á leiðinni heim — en líklegt er
að honum hafi þá ekki verið hlíft þegar eig-
endurnir voru komnir úr augsýn lögreglunnar.
En hvenær verður hætt að ofbjóða hest-
unum í augsýn Reykjavíkurbúa ?
5. M.
Hælislausir menn í Rvk.
Hvernig stendur á því, að Rvk.urbúar
gjöra enga tilraun til þess, hvorki stjórn bæj-
arins, nje einstakir góðgjörðamenn — að koma
upp eða útvega húsaskjól fyrir þá, sem koma
hingað svo að segja daglega inn til bæjarins
í ýmsum erindum, en þekkja engan og eiga
hvergi höfði sínu að að halla?
Fyrir örfáum dögum síðan, sá jeg mann
liggja í forarblautri götunni yfirkominn af
svefnleysi, hungri og kulda. Hann gat enga
björg sjer veitt, dn stundi því að eins upp,
að hann væri máttlaus af sulti. — Maðurinn
hafði sýnilega drukkið áfengi en hver vill
lá skýlislausum, svöngum ferðamönnum, sem
skjálfa, blautir í fætur og alls lausir hjer úti
á götum, þó þeir þyggi staup, sem þeim kann
að vera boðið, til þess að hýrga sjer? — Good-
templararnir hafa gott augnamið og þarfan
málstað, en þeir mega ekki fara of langt
í því að áfella menn fyrir áfengisnautn, hvern-
ig sem á stendur. — Hjer sjást margir vel
metnir og góðir borgarar ganga þurrir og
þokkalegir, með allvænau »björn« sem mað-
ur segir, án þess að nokkuð beri á. En hve
mikið mundu þeir þola af Leþe-lindinni ep
þeir hefðu, ef til vill, ekki bragðað mat í sól.
arhring, ekki sofið í tvö dægur, og væru