Dagskrá - 04.12.1897, Blaðsíða 2

til um politík landsins, og byggjum vjer þá
ráðlegging á því tvennu að hann hefur sýnt
sig óhæfan til þess að vera þingmaður og að hann
hefur jafnframt opinberað góða hæfileika til
þess að græða á kaupskap. — Sjerstaklega
mun mega segja, að 5000 kr. »forretningar«
liggi vel fyrir honum.* — En fari svo að
hann haldi áfram að veifa sínum upplituðu,
politisku rauðdulum, þá ætti hann að temja
sjer meira rjettlæti og sanngirni á móti þeim
flokki, sem hann taldist sjálfur með áður.
Vjer fyrir vort leyti viljum strax segja hon-
um það — á góðu kaupmannsmáli, svo að
hann skilji það — að hjer skal ka?in fá seld-
an varning sinn, eptir því sem ritháttur hans
til vor verðskuldar
Ur brjefi frá mag, Eiríki Magnússyni.
„—- — Hið valtýska stjórnarfrumvarp átti að
gera verulega breytingu á stjórnarskrá Is-
lands. Að henni var löggjafarlega orðum
komið á þessa leið: —
(1) »Skipa skal sjerstakan ráðgjafa fyrir
Island, er eigi hafi önnur stjórnarstörf á hendi,
(2) er skilji og tali íslenska tungu, (3) eigi
sæti á alþingi og (4) beri ábyrgð fyrir því,
á allri stjórnarathöfninni«, (liði frumvarps þessa
hefi jeg greint með tölum).
Um leið og Islendingum var þetta boð-
ið, var þeim og tilkynnt, að þetta væri hið
lengsta, sem stjórnin gæti farið út í endur-
skoðunarmálið. Með þessu skyldi og því
máli lokið.
»Það var alvegnýttt, segja sextán virðu-
legir þingmenn er ávarp hafa ritað til Islend-
inga, »að heyra fulltrúa stjórnarinnar á þingi
í sumar lýsa því yfir, að stjórninni væri það
áhugamál«, að fá þetta frumvarp samþykkt.
Já, þegar dönskuui Islandsráðgjafa verður það
áhugamál að breyta stjórnarskrá Islands,
Islendingum í vil, þá má ganga að því vísu,
að hann hefir »eitthvað í geðinu geymt, sem
grunar eigi alþýðu manna«.
Avarpsmenn sem flytja ofan skrifað frum-
varp í óbeinni ræðu, gera við það þá veru-
legu breytingu, að annar liður stendur hjá
Þeim orðaður á þessa leið: —- »skyldi og
talaði íslenska tungu, eða með 'óðrum orðum
vœri Islendingur?. — orðunum, sem jeg hef
auðkennt hafa ávarpsmenn skotið inn til
þess, að láta almenning vita, hvað óauð-
kenndu orðin í öðrum lið eiginlega merktu.
Hvað mennirnir hafa fyrir sjer, er þeir
telja það sjálfsagt að það, »að skilja og tala
íslenska tungu« merki hið sama og að »vera
Islendingur«, veit jeg ekki. Hvað þeir hafa
fyrir sér i því, að gefa óhikað í skyn, að
þetta sje merkingin er stjórnin í Damnórku
leggur í orðin »að skilja og tala íslenska
tungu«, veit jeg heldur ekki. Þeir geaa lónd-
um sínum þar fyrir enga grein. Það sem
maður veit með vissu, er þetta: að stjórnin
segir ekki 1 öðrum lið frumvarpsins að ráð-
gjafi Islands nskuli vera Islendingr«. Enga
tilkynningu í embættisnafni vita menn heldur
til að hún hafi gefið út þess efnis að orðin:
»skilji og tali íslenska tungu«, skuli merkja*:
»sje Islendingur«. En það liggur í augum
opið, að ef þetta ætti að vera merking orð-
anna í 2. lið, þá var stytst, einfaldast og ó-
tvíræðast að orða annan lið þannig: »sje ís-
lendingur«.
Jeg geri. því ráð fyrir því, svo sem vafa-
lausu máli, að skýring ávarpsmanna sje ekld
studd heimild frá stjórninni, — heimild frá
Dr. Valtý er náttúrlega engin heimild — en
sje skýring, sem þeim sjálfum þyki æskileg.
Ofi það er ,nú eins og hver sjái sjálfan sig.
En ekkert gildi hefur hún þó fyrri, en stjórn-,
in veitir henni skýlausa, formlega heimild.
*Sbr. 5000 kr. útfararkostnað hinnar pólitisku
stærðar Skúla Thoroddsens.
Hjer er um samningstilboð af hendi
stjórnarinnar að ræða. Tilboðið hefurstjórn-
in sjálf samið. Akvæði samningsins gilda
það, sem orð þeirra merkja tekin bókstaflega
og þýdd samkvæmt algengri málvenju. Þeg-
ar ganga skal að pólitiskum samningi, þá
verða menn að hafa varúðhvesta sjón á honum :
1., hvað ákvæði hans gilda eptir orðanna
htjóðan og málvenju, 2., hvað þau gilda að
efni, samanborin við það kerfi ákvarðana,
lagalegra eða annarskonar, sem samningur-
inn stendur í sambandi við.
Þegar nú að er gætt, eptir þessari reglu,
þá er það kunnugra en frá þurfi að segja,
hverju manns barni á landinu, að orðin:» að
skilja og tala íslenska tungu« geta aldrei
merkt það, sem ávarpsmenn hiklaust segja,
»að vera Islendingur«. Hver sá maður, sem
höfð eru um orðin: »hann skilur og talar
íslenska tungu«, hann getur aldrei verið Is-
lendingur, hann hlýtur ávalt að vera útlend-
ur. Engum lifandi manni dettur í hug að
segja, t. d. „Dr. Valtýr skilur og talar ís-
lenska tungu“ þá, er hann skyldi segja :„ Dr.
Valtýr er Islendingur«. Eins langt og saga
íslenskrar tungu nær hefur enginn maður
haft orðin: hann „skilur og talar íslenska
tungu", nema um þann, sem ekki var Is-
lendingur, en þó svo vel að sjer, að hann
hefði enda lært að »skilja og tala« það mál.
Engum dönskum manni dettur í hug að segja
um danskan mann: »hann forstár og taler
dansk sprog« í staðinn fyrir: „han er dansk«.
Orðatiltæki þessi: »hann skilur og talar ís-
lenska tungu«, »han forstár og taler dansk
sprog«, fyrirbgggði nefnilega, að sá, er þau
eru höfð um, geti verið kynbcrinn Islending-
ur eða Dani; ' þau útiloka það alveg, að
hann geti verið það. Hann getur skilið mál-
ið og skilið það vel, hann getur talað það
og talað það vel, en íslenskur éða danskur
að kyni (indfödt) getur hann ekki verið.
Nú er komist að hinni sönnu pólitisku
merkingu í öðrum lið liins ofan tilfærða frum-
varps, orðanna: »skilji og tali íslenska tungu«
= hafi lœrt íslensku, þ. e. sje slíkur, að ís-
lenska sje ekki móðurmál hans = hann sje
ekki Islendingur-= hann sje útlendingur =
sé Dani.
Að fá þetta lögleitt af Islendingum sjáif-
um, það var Doktorsins eiginlega erindi á
þing í ár, og var það náttúrlegt, að stjórnin
tilkynnti fulltrúa sínum, landshöfðingja, að
hún myndi fáanleg til þess að ganga að slíkri
stjórnarbót — —“.
*
* *
Rúmið leyfir ekki, því miður, að taka
upp meira af brjefi. hins góðkunna landa vors
í Cambridge, sem nú eins og fyr er þeim
megin, sem betur gegnir í stjórnarmáli voru.
-— Brjef hans inniheldur eins og menn sjá
alveg nýjar og skarphugsaðar röksemdir fyr-
ir fánýti Valtýskufrumvarpsins, að því er
snertir tungumáls ákvœði hinnar nafntoguðu
»stjórnarbótar«, og ljetum vjer oss því ann-
ara um að flytja skoðanir hr. E. M. á þess-
ari grein þó vjer gætum ekki tekið athugan-
ir hans um hin önnur atriði með.
Vjer verðum að láta nægja að skýra
frá, að hann er fylgismönnum endurskoðun-
arinnar samdóma um að sjerstakur ráðgjafi
fyrir Island geti ekki orðið til fyr en ísland
hafi fengið ráðgjafa þ. e. ráðgjafa er sje
óháður ríkisráðinu, að seta ráðgjafans á ap
þingi nái ekki sínum pólitiska tilgangi nema
því að eins, að landið fái að öðru leyti eig-
inleg stjórnskipunarlög (Constitution) um
sjermálin, og loks að ábyrgðarákvæði Val-
týskunnar verði að sýnu leyti jafn fánýtt,
meðan hinni æstu stjórn er hagað eins og
Vaítýsmenn gjöra ráð fyrir.
Svar til S. M. o. fl.
Hr. S. M. „gefur á gadd“ með skepnu-
grein sinni í Dagskrá. Höfundur sá er einn
af þessum nppgerðar-tilfinningarmönnum, sem
taka munninn fullan og eru digurmæltir, af
tilfinningarsemi fyrir því og því, sem hrærir
hjörtu þeirra — en í raun rjettri sýna jafn-
framt að þeir meina sekkert með því“.
Höf. „horfir á meidda, sárfætta, magra
hesta undir þunguin ldyfjum, togaða sundur
af töglum og taumum, sínum á hvorum
enda“ (sic) og honum gremst þetta ósköpin
öll. Og svo sjer hann „opt og tíðum sker-
ast snærin inn í munnvik og flipa hesta" og-
þessir píslarvottar hinnar mannlegu grimmdar
og hirðuleysis auka hver öðrum „óheyrðar(?)<
óþolandi kvalir og erfiði" með því að toga
hver í annars tagl.
Höf. segir enn fremur, að lögin verndi til-
finningar (sic) manna gegn slíkum hneyksl-
um« og spyr þó „því menn þoli að sjá þessa
hryggðarmynd ár út og ár inn", og »hvenær
verði hætt að ofbjóða hestunum í augsýn
Reykjavíkur búa«.
Enn fremur gefur S. M. í skyn að þess-
um hestakvölurum, sem auðvitað eru aðkom-
andi ferðamenn ofan úr sveit, standi beigur
af lögreglunni í Rvík, og í dæminu sem hann
skýrir frá, getur hann þess til að óttinn við
aðsteðjandi lögregluþjón hafi þá í svip hindr-
að sveitamanninn að girða reiðing ofan í
fleiðrið á meiddum hesti. Allir hestarnir f
lest sveitamannanna, sem hann tekur dæmið
af, vóru magrir og aumingjarlegir, og helm-
ingurinn af þeim „helmeiddir í herðum og;
síðum “
Ogþrátt fyrirþetta finnurhinn meðaumnk-
unarfulli vandlætari ekki annað vænna fram-
kvæmdarmeðal til að fullnægja réttlætistilfinn-
ing sinni og reka réttar þessara „píslarvotta,"
en að mála með bleki á blað nokkur gífur-
yrði og koma þeim á framfæri í opineru
dagblaði.
Þó eg, sem þetta rita, sje »sveitamaður«
og hafi opt verið með hesta í Rvík, hef jeg
aldrei verið þar með magra, sárfætta, meidda.
nje taglteymda hesta, og dettur mjer síst í
hug að mæla bót þesskonar meðferð eða
brúkun á hestun? sem S. M. lýsir, ef
hún á sjer stað, En sje svo, þá er það
rangt að láta slík einstök dæmi verða til
þess að áfella almenning, í stað þess að láta
þann „hljóta skell er skyldi?
Úr því S. M. sá og þekkti til þess,.
er hann ritar um, og úr því hann þekkir lög
sem slíku refsa, veit að menn hafa beig afi
þeim og sjer löggœslumann koma að þar
sem verið er að brjóta þessi lög — því fer
hann ekki þá beinustu jjog skemstu leið til
að uppræta hneyxlið: kærir sökudólgana.
til hegningar?
Það hefði verið mannsbragð — að vísu
ekki nema sjálfsagt og ekki þakkarvert, en
fyrir hitt á hann óþökk: að láta hinn seka
sleppa óhegndan, en bera sökina á aðra sak-
lausa, mig og allan almenning manna ofan
úr sveitum, sem til Rvíkur koma erinda.
sinna, eins og hann gerir með „skepnu"-
grein sinni, þar sem hann lætur alla »sveita-
menn« „eiga óskilið mál“.
Það er ekkert nýtt að heyra í Rvík af
munni karla og kvenna, helst manna er
ekkert kunna til meðferðar á skepnum,
alveg samkynja „fjas og mas“ um þræla-
meðferð sveitamanna á hestum, eins og S. M.
fer með í grein sinni. En þegar sveita-
menn ljá þéssum sömu mönnum heSta í út-
reið á sumrin, þá fara þeir stundum ' svo
með þá á - einum degi a.ð 'eigendurnír þykj-
ast góðu bættir ef hestarnir eru brúkunar-
færir eptir viku eða ná sjer á þeim tíma.
Og það þykir versti vottur um harðýðgi